Słownik pojęć

Publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej (definicję normatywną zawiera art. 6 Ordynacji podatkowej). Podatek jest daniną publiczną, wynikającą z władztwa państwowego, a więc opartą na prawie publicznym. Przeciwieństwem podatku, jako świadczenia publicznoprawnego, są świadczenia pieniężne wynikające ze stosunków cywilnoprawnych.

Podatek jest świadczeniem nieodpłatnym, co oznacza, że jego uiszczenie nie daje podatnikowi żadnych podstaw do dochodzenia roszczeń od państwa czy od jednostek samorządu terytorialnego.

Podatek jest świadczeniem przymusowym, co oznacza, że w celu realizacji czy zabezpieczenia wykonania zobowiązania podatkowego organy podatkowe mogą wykorzystać procedury, w tym egzekucyjne określone we właściwych przepisach.

Podatek jest świadczeniem bezzwrotnym, co oznacza, że jeśli nie został nadpłacony, nie podlega zwrotowi. Cecha ta odróżnia podatki od należności związanych z kredytami czy pożyczkami, które muszą być zwrócone po określonym czasie.

Podatek jest świadczeniem pieniężnym, co oznacza, że powinien być zawsze określony w pewnej kwocie pieniędzy. Na etapie wymiaru nie ma możliwości, aby podatek został ustalony lub określony przy wykorzystaniu innego kryterium niż pieniądz. Dotyczy to zarówno wymiaru realizowanego w ramach samoobliczenia, jak i przypadku, gdy zobowiązanie podatkowe jest ustalane przez organ podatkowy w decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego.

Podatek jest świadczeniem, które jest uiszczane wyłącznie na rzecz określonych podmiotów, tj. Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy.

Podatki powinny być wprowadzane w formie ustawowej. Zgodnie z art. 217 w zw. z art. 84 Konstytucji RP nakładanie podatków, innych danin publicznych, określenie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy (zasada wyłączności ustawy do wprowadzania podatków oraz do kształtowania istotnych elementów konstrukcyjnych podatku). Płacenie podatku należy traktować jako zasadę, wszystkie odstępstwa (dotyczy to ulg i zwolnień podatkowych) jako wyjątki od niej (zasada powszechności).