Egzekucja (sądowa i administracyjna)

Egzekucja sądowa - Kodeks postępowania cywilnego nie zawiera definicji egzekucji sądowej. Postępowanie egzekucyjne jest uregulowane w części III Kodeksu. Natomiast przyjmuje się, że sprawa egzekucyjna jest w istocie sprawą cywilną, tyle że ściśle sprawę cywilną należy odnosić do postępowania rozpoznawczego, a sprawę egzekucyjną do postępowania egzekucyjnego. Celem takiego postępowania jest przymusowe zrealizowanie (urzeczywistnienie) praw lub obowiązków ze stosunków cywilno – prawnych, a więc prawa cywilnego materialnego.

Podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy, którym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Egzekucja sądowa może zostać wszczęta na wniosek: wierzyciela, prokuratora albo organizacji pozarządowej lub przez sąd z urzędu. Tytułami egzekucyjnymi, zgodnie z art. 777 § 1 kodeksu postępowania cywilnego są m.in:

• orzeczenie sądu, te prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem;
• orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu;
• inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej;
• akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji (z art. 777 k.p.c) i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie;

akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji z tego aktu i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy w akcie wskazano zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności.
Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności sąd rozpoznaje niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia.

Czynności egzekucyjne są wykonywane przez komorników sądowych (z wyjątkiem czynności zastrzeżonych dla sądów).

Postępowanie egzekucyjne może zostać zawieszone z urzędu lub na wniosek. Z urzędu jest zawieszane, gdy:

• wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności procesowej ani przedstawiciela ustawowego;
• nastąpiła śmierć wierzyciela lub dłużnika (wówczas postępowanie podejmuje się z udziałem spadkobierców zmarłego).

Na wniosek:

• wierzyciela;
• dłużnika, jeżeli sąd uchylił natychmiastową wykonalność tytułu lub wstrzymał jego wykonanie albo dłużnik złożył zabezpieczenie konieczne według orzeczenia sądowego do zwolnienia go od egzekucji.

Organ egzekucyjny umarza postępowanie w całości lub części na wniosek m.in., gdy:

• zażąda wierzyciel; jednakże w sprawach, w których egzekucję wszczęto z urzędu lub na żądanie uprawnionego organu, wniosek wierzyciela o umorzenie postępowania wymaga zgody sądu lub uprawnionego organu, który zażądał wszczęcia egzekucji;
• egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji, albo jeżeli prowadzenie egzekucji pozostaje z innych powodów w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego.

Postępowanie umarza się w całości lub części z urzędu m.in., gdy:

• okaże się, że egzekucja nie należy do organów sądowych;
• wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności sądowej albo gdy egzekucja ze względu na jej przedmiot lub na osobę dłużnika jest niedopuszczalna;
• jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (k.p.c.) (tj. Dz. U. 2016, poz. 1822)

Egzekucja administracyjna - jest to zespół czynności podejmowanych przez organ egzekucyjny, wobec zobowiązanego, a także innych uczestników postępowania, które zostały podjęte w celu ostatecznego urzeczywistnienia norm prawa materialnego. Do takich czynności zalicza się czynności procesowe rozstrzygające kwestie proceduralne wynikłe w toku postepowania oraz czynności egzekucyjne, które są czynnościami faktycznymi.

Celem tego postępowania jest wyegzekwowanie od zobowiązanego zachowania zgodnego z treścią nałożonego na niego obowiązku.

Organ egzekucyjny wszczyna egzekucję administracyjną na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego, sporządzonego według ustalonego wzoru (znajduje się na stronie internetowej Ministerstwa Finansów http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=665fa5c2-0834-40fb-94f8-4395c687671e&groupId=764034).

Zobowiązanemu przysługuje prawo wniesienia zarzutów od egzekucji.

Tytuł egzekucyjny zawiera m.in.:

• oznaczenie wierzyciela;
• imię i nazwisko lub nazwę firmy zobowiązanego i jej adres, a także numer identyfikacji podatkowej (NIP) lub numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL), jeżeli zobowiązany taki numer posiada;
• treść podlegającego egzekucji obowiązku, podstawę prawną tego obowiązku oraz stwierdzenie, że obowiązek jest wymagalny, a w przypadku egzekucji należności pieniężnej - także określenie jej wysokości, terminu, od którego nalicza się odsetki z tytułu niezapłacenia należności w terminie, oraz rodzaju i stawki tych odsetek;
• wskazanie zabezpieczenia należności pieniężnej hipoteką przymusową albo przez ustanowienie zastawu skarbowego lub rejestrowego lub zastawu nieujawnionego w żadnym rejestrze, ze wskazaniem terminów powstania tych zabezpieczeń;
• podstawę prawną pierwszeństwa zaspokojenia należności pieniężnej, jeżeli należność korzysta z tego prawa i prawo to nie wynika z zabezpieczenia należności pieniężnej;
• podstawę prawną prowadzenia egzekucji administracyjnej;
• datę wystawienia tytułu, podpis, imię i nazwisko oraz stanowisko służbowe osoby upoważnionej do działania w imieniu wierzyciela.

Istnieją dwa rodzaje egzekucji administracyjnej:

1. egzekucję należności o charakterze pieniężnym:

• egzekucja z wynagrodzenia za pracę,
• egzekucja z nieruchomości,
• egzekucja ze świadczeń ubezpieczenia emerytalnego,
• egzekucja z ruchomości,
• egzekucja z innych wierzytelności i innych praw majątkowych,
• egzekucja z rachunków bankowych.

2. egzekucję obowiązków o charakterze niepieniężnym:

• grzywna w celu przymuszenia,
• odebranie nieruchomości, opróżnienie lokalu i innych pomieszczeń,
• odebranie rzeczy ruchomej,
• przymus bezpośredni z użyciem siły fizycznej łącznie,
• wykonanie zastępcze, czyli wykonanie określonej czynności przez inna osobę na koszt zobowiązanego.

Zgodnie z art. 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, egzekucji podlegają:

1. podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r. poz. 201, 648, 768 i 935);
a) niepodatkowe należności budżetowe, do których stosuje się przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1870, z późn. zm.);

b) należności z tytułu przychodów z prywatyzacji;

2. grzywny i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej;
3. należności pieniężne, inne niż wymienione w pkt 1 i 2, jeżeli pozostają we właściwości rzeczowej organów administracji publicznej;
4. należności przypadające od jednostek budżetowych, wynikające z zastosowania wzajemnego potrącenia zobowiązań podatkowych z zobowiązaniami tych jednostek;
5. należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie innych ustaw;
6. wpłaty na rzecz funduszy celowych utworzonych na podstawie odrębnych przepisów;
7. należności pieniężne z tytułu składek do Funduszu Żeglugi Śródlądowej oraz składek specjalnych do Funduszu Rezerwowego;
8. należności pieniężne państwa członkowskiego wynikające z tytułu:

• a) podatków i należności celnych pobieranych przez to państwo lub w jego imieniu, przez jego jednostki podziału terytorialnego lub administracyjnego, w tym organy lokalne, lub w imieniu tych jednostek lub organów, a także w imieniu Unii Europejskiej,
• b) refundacji, interwencji i innych środków stanowiących część całkowitego lub częściowego systemu finansowania Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) oraz Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), w tym kwot należnych w związku z tymi działaniami,
• c) opłat i innych należności pieniężnych przewidzianych w ramach wspólnej organizacji rynku Unii Europejskiej dla sektora cukru,
• d) kar, grzywien, opłat i dopłat administracyjnych związanych z należnościami pieniężnymi, o których mowa w lit. a-c, nałożonych przez organy właściwe do pobierania podatków i należności celnych lub właściwe do prowadzenia postępowań administracyjnych dotyczących podatków i należności celnych lub potwierdzonych przez organy administracyjne lub sądowe na wniosek organów właściwych w sprawie podatków i należności celnych,
• e) opłat za zaświadczenia i podobne do zaświadczeń dokumenty wydane w postępowaniach administracyjnych w sprawie należności pieniężnych, o których mowa w lit. a,
• f) odsetek i kosztów związanych z należnościami pieniężnymi, o których mowa w lit. a-e, w związku z którymi możliwe jest zwrócenie się o wzajemną pomoc na podstawie ustawy o wzajemnej pomocy,
• g) administracyjnych kar pieniężnych lub grzywien administracyjnych nałożonych na pracodawcę delegującego pracownika z terytorium RP w związku z naruszeniem przepisów dotyczących delegowania pracowników w ramach świadczenia usług;

1. należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska;
2. obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego lub przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego;
3. obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi, nakładane w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy;
4. obowiązki z zakresu ochrony danych osobowych, nakładane w drodze decyzji Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych.

Postępowanie egzekucyjne podlega zawieszeniu w całości lub w części m.in. w przypadku:

• w razie wstrzymania wykonania, odroczenia terminu wykonania obowiązku albo rozłożenia na raty spłat należności pieniężnej;
• w razie śmierci zobowiązanego, jeżeli obowiązek nie jest ściśle związany z osobą zmarłego;
• w razie utraty przez zobowiązanego zdolności do czynności prawnych i braku jego przedstawiciela ustawowego;
• na żądanie wierzyciela.

Natomiast umorzeniu podlega m.in. gdy:

• obowiązek został wykonany przed wszczęciem postępowania;
• obowiązek nie jest wymagalny, został umorzony lub wygasł z innego powodu albo jeżeli obowiązek nie istniał;
• obowiązek o charakterze niepieniężnym okazał się niewykonalny;
• w przypadku śmierci zobowiązanego, gdy obowiązek jest ściśle związany z osobą zmarłego;
• egzekucja administracyjna lub zastosowany środek egzekucyjny są niedopuszczalne albo zobowiązanemu nie doręczono upomnienia, mimo iż obowiązek taki ciążył na wierzycielu;
• postępowanie egzekucyjne zawieszone na żądanie wierzyciela nie zostało podjęte przed upływem 12 miesięcy od dnia zgłoszenia tego żądania.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tj. Dz. U. 2017, poz. 1201)