	O
Odprawa	Odprawa to jednorazowe świadczenie pieniężne przysługujące pracownikowi w przypadku zwolnienia z pracy z przyczyn zaistniałych po stronie pracodawcy lub z przyczyn losowych. Jest to podstawowa forma ochrony zwalnianych pracowników lub tracących zatrudnienie, stanowiąca zabezpieczenie finansowe w okresie poszukiwania przez pracownika nowego zatrudnienia czy przejścia na emeryturę lub rentę. Odprawa pieniężna należy się pracownikowi bez względu na formę prowadzonej działalności pracodawcy ani jej charakter publiczny czy prywatny. Prawo do odprawy w związku ze zwolnieniem pracownika reguluje przede wszystkim ustawa z 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, zwana dalej ustawą o zwolnieniach grupowych, ale także ustawa z dnia 26 czerwca 1974 Kodeks pracy. Wyróżniamy trzy rodzaje odpraw. 1. Odprawa przy zwolnieniach grupowych Prawo do tego rodzaju odprawy przysługuje pracownikowi zatrudnionemu w zakładzie pracy zatrudniającym co najmniej 20 pracowników. W myśl przepisów ustawy o zwolnieniach grupowych odprawy przysługuje pracownikowi wtedy, gdy nastąpi rozwiązanie stosunku pracy z: pracownikiem w ramach grupowego zwolnienia, przez co należy rozumieć dokonanie czynności prawnej zmierzającej do zakończenia stosunku pracy – złożenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu, inicjatywy pracodawcy na mocy porozumienia stron, jednak tylko w sytuacji, gdy dotyczy co najmniej 5 pracowników. Na gruncie art. 1 ust. 1 omawianej ustawy, o zwolnieniu grupowym mówimy, gdy pracodawca, który zatrudnia 20 pracowników, jest zmuszony rozwiązać te stosunki pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (w drodze wypowiedzenia lub porozumienia), gdy w okresie 30 dni zwolnienie obejmuje co najmniej: 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników, 10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednakże mniej niż 300 pracowników, 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników”.. Na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych wysokość odprawy pieniężnej jest uzależniona od zakładowego stażu pracy pracownika i może stanowić wysokość: Gdy zatrudnienie u danego pracodawcy trwało poniżej 2 lat – w wysokości miesięcznego wynagrodzenia, Gdy zatrudnienie u danego pracodawcy trwało od 2 do 8 lat – w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia, Gdy zatrudnienie u danego pracodawcy trwało powyżej 8 lat – w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia. W układach zbiorowych pracy lub w regulaminie wynagrodzenia istnieje możliwość ustalenia odprawy w wysokości i na zasadach korzystniejszych niż wskazane powyżej. Ponadto podkreślić należy, że zgodnie z powołaną ustawą o zwolnieniach grupowych do odprawy uprawnieni są nie tylko pracownicy zwalniani grupowo, ale także pracownicy zwalniani indywidualnie, pod warunkiem, że przyczyny istniejące po stronie pracodawcy są wyłączną podstawą rozwiązania umowy o pracę, np. niekorzystna sytuacja finansowa pracodawcy, likwidacja określonych stanowisk pracy bądź ogłoszenie upadłości czy likwidacji pracodawcy. Odprawa pieniężna nie będzie przysługiwać pracownikom: zatrudnionym tymczasowo, zatrudnionymna podstawie stosunku mianowania zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych, np. umowy o dzieło, umowy zlecenia, którzy sami złożyli wypowiedzenie, którzy zostają zwalniani z winy leżącej po stronie pracownika, np. przez nie wypełnianie zadań czy zwolnienie dyscyplinarne. Innymi rodzajami odpraw jest emerytalna lub rentowa oraz pośmiertna, przysługująca członkowi rodziny zmarłego pracownika. 2. Odprawa emerytalna lub rentowa Zgodnie z treścią art. 92¹Kodesu pracy: Pracownikowi, który spełnia warunki do nabycia emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy i którego stosunek pracy wygasł w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, przysługuje odprawa w wysokości miesięcznego wynagrodzenia.Wskazać należy, że pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa, jednak w przypadku zatrudnienia pracownika na kilku etatach, ma on prawo do odpraw od każdego z pracodawców. Z treści ww. przepisu wynika, że do nabycia odprawy emerytalnej / rentownej muszą być spełnione dwa warunki: pracownik musi nabyć prawo do emerytury lub renty, a także musi zostać zakończony stosunek pracy w związku z przejściem na emeryturę/ rentę. Świadczenie to staje się wymagalne z chwilą spełnienia wszystkich przesłanek. Najczęściej będzie to miało miejsce następnego dnia po ustaniu stosunku pracy. Oznacza to, że od tego dnia pracownik może się domagać od pracodawcy zapłaty odprawy emerytalnej. 3. Odprawa pośmiertna Art. 93 Kodeksu pracy określa zasady nabywania odprawy pośmiertnej, która zgodnie z ww. przepisem, przysługuje uprawnionym członkom rodziny zmarłego pracownika (małżonkowi; innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).Prawo do tego rodzaju odprawy powstaje z dniem śmierci pracownika, jeżeli nastąpiła ona w czasie trwania stosunku pracy lub po jego rozwiązaniu, ale w czasie pobierania przez pracownika zasiłku chorobowego. Wysokość odprawy jest uzależniona od okresu zatrudnienia zmarłego pracownika u danego pracodawcy i tak odpowiednio na podstawie art. 93 Kodeksu pracy, odprawa ta przysługuje w wysokości: „1) jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat; 2) trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat; 3) sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.” Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (t.j. Dz.U. 2020 r. poz. 1320), Ustawa z dnia 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U. 2018 r. poz. 1969). Zobacz także: Zastępowanie pracowników etatowych pracownikami na umowach cywilnoprawnych Jak skutecznie rozwiązać umowę

Odprawa

Odprawa to jednorazowe świadczenie pieniężne przysługujące pracownikowi w przypadku zwolnienia z pracy z przyczyn zaistniałych po stronie pracodawcy lub z przyczyn losowych. Jest to podstawowa forma ochrony zwalnianych pracowników lub tracących zatrudnienie, stanowiąca zabezpieczenie finansowe w okresie poszukiwania przez pracownika nowego zatrudnienia czy przejścia na emeryturę lub rentę. Odprawa pieniężna należy się pracownikowi bez względu na formę prowadzonej działalności pracodawcy ani jej charakter publiczny czy prywatny. Prawo do odprawy w związku ze zwolnieniem pracownika reguluje przede wszystkim ustawa z 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, zwana dalej ustawą o zwolnieniach grupowych, ale także ustawa z dnia 26 czerwca 1974 Kodeks pracy. Wyróżniamy trzy rodzaje odpraw.

1. Odprawa przy zwolnieniach grupowych

Prawo do tego rodzaju odprawy przysługuje pracownikowi zatrudnionemu w zakładzie pracy zatrudniającym co najmniej 20 pracowników. W myśl przepisów ustawy o zwolnieniach grupowych odprawy przysługuje pracownikowi wtedy, gdy nastąpi rozwiązanie stosunku pracy z:

pracownikiem w ramach grupowego zwolnienia, przez co należy rozumieć dokonanie czynności prawnej zmierzającej do zakończenia stosunku pracy – złożenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu,
inicjatywy pracodawcy na mocy porozumienia stron, jednak tylko w sytuacji, gdy dotyczy co najmniej 5 pracowników.

Na gruncie art. 1 ust. 1 omawianej ustawy, o zwolnieniu grupowym mówimy, gdy pracodawca, który zatrudnia 20 pracowników, jest zmuszony rozwiązać te stosunki pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (w drodze wypowiedzenia lub porozumienia), gdy w okresie 30 dni zwolnienie obejmuje co najmniej:

10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników,
10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednakże mniej niż 300 pracowników,
30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników”..

Na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych wysokość odprawy pieniężnej jest uzależniona od zakładowego stażu pracy pracownika i może stanowić wysokość:

Gdy zatrudnienie u danego pracodawcy trwało poniżej 2 lat – w wysokości miesięcznego wynagrodzenia,
Gdy zatrudnienie u danego pracodawcy trwało od 2 do 8 lat – w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia,
Gdy zatrudnienie u danego pracodawcy trwało powyżej 8 lat – w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia.

W układach zbiorowych pracy lub w regulaminie wynagrodzenia istnieje możliwość ustalenia odprawy w wysokości i na zasadach korzystniejszych niż wskazane powyżej.

Ponadto podkreślić należy, że zgodnie z powołaną ustawą o zwolnieniach grupowych do odprawy uprawnieni są nie tylko pracownicy zwalniani grupowo, ale także pracownicy zwalniani indywidualnie, pod warunkiem, że przyczyny istniejące po stronie pracodawcy są wyłączną podstawą rozwiązania umowy o pracę, np. niekorzystna sytuacja finansowa pracodawcy, likwidacja określonych stanowisk pracy bądź ogłoszenie upadłości czy likwidacji pracodawcy.

Odprawa pieniężna nie będzie przysługiwać pracownikom:

zatrudnionym tymczasowo,
zatrudnionymna podstawie stosunku mianowania
zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych, np. umowy o dzieło, umowy zlecenia,
którzy sami złożyli wypowiedzenie,
którzy zostają zwalniani z winy leżącej po stronie pracownika, np. przez nie wypełnianie zadań czy zwolnienie dyscyplinarne.

Innymi rodzajami odpraw jest emerytalna lub rentowa oraz pośmiertna, przysługująca członkowi rodziny zmarłego pracownika.

2. Odprawa emerytalna lub rentowa

Zgodnie z treścią art. 92¹Kodesu pracy: Pracownikowi, który spełnia warunki do nabycia emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy i którego stosunek pracy wygasł w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, przysługuje odprawa w wysokości miesięcznego wynagrodzenia.Wskazać należy, że pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa, jednak w przypadku zatrudnienia pracownika na kilku etatach, ma on prawo do odpraw od każdego z pracodawców.

Z treści ww. przepisu wynika, że do nabycia odprawy emerytalnej / rentownej muszą być spełnione dwa warunki:

pracownik musi nabyć prawo do emerytury lub renty, a także
musi zostać zakończony stosunek pracy w związku z przejściem na emeryturę/ rentę. Świadczenie to staje się wymagalne z chwilą spełnienia wszystkich przesłanek. Najczęściej będzie to miało miejsce następnego dnia po ustaniu stosunku pracy. Oznacza to, że od tego dnia pracownik może się domagać od pracodawcy zapłaty odprawy emerytalnej.

3. Odprawa pośmiertna

Art. 93 Kodeksu pracy określa zasady nabywania odprawy pośmiertnej, która zgodnie z ww. przepisem, przysługuje uprawnionym członkom rodziny zmarłego pracownika (małżonkowi; innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).Prawo do tego rodzaju odprawy powstaje z dniem śmierci pracownika, jeżeli nastąpiła ona w czasie trwania stosunku pracy lub po jego rozwiązaniu, ale w czasie pobierania przez pracownika zasiłku chorobowego. Wysokość odprawy jest uzależniona od okresu zatrudnienia zmarłego pracownika u danego pracodawcy i tak odpowiednio na podstawie art. 93 Kodeksu pracy, odprawa ta przysługuje w wysokości:

„1) jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat;

2) trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat;

3) sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.”

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (t.j. Dz.U. 2020 r. poz. 1320),
Ustawa z dnia 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U. 2018 r. poz. 1969).

Zobacz także: