Słownik pojęć

Czy wiesz, że aż 96% mikro firm zapewnia 75% wszystkich wpływów z podatków i wytwarza 51% zysku gospodarki kraju?

A tylko niewielkiej liczbie udaje się utrzymać na rynku dłużej niż rok bez dostatecznej wiedzy i znajomości przepisów.

A czy wiesz, że...

Ty też możesz coś zrobić, abyśmy mogli dalej działać i skutecznie Cię wspierać?

KRS 0000318482

Przejdź do Twój e-PIT
  B

Biurokracja

To termin pozaustawowy, którego znaczenie wskazuje nauka administracji i socjologii. W dosłownym tłumaczeniu oznacza: władza urzędników. 

Jest to pojęcie złożone, interpretowane na dwa zasadnicze sposoby. Po pierwsze - określa się nim system, w którym w znacznej bądź dominującej części, uprawnienia władcze powierzone są administracji. Ta z kolei jest tworzona przez urzędników państwowych, powiązanych ze sobą w sposób wertykalny i horyzontalny. Istnieje między nimi stosunek zależności – podległość i zwierzchniość służbowa. Praca urzędnicza jest wynagradzana. Biurokracja swoje początki bierze już w starożytności (np. Rzym) w tworzeniu administracji wojskowej przez władców na potrzeby państwa. Z czasem ten pierwotny aparat urzędniczy był wykorzystywany  także w celach fiskalnych, jak i politycznych. Termin biurokracja jest używany od około XVII wieku i wywodzi się z Francji. Jego powszechne używanie datuje się na XIX wiek. Po drugie – biurokracja związana jest z biurokratyzacją, przez którą należy rozumieć działalność urzędniczą najczęściej negatywnie odbieraną przez ogół społeczeństwa: opieszałość, sztywne interpretowanie  przepisów, nadużywanie władzy, skomplikowanie procedur. Współcześnie te dwa pojęcia są ze sobą mylone, wpływ na to mają m.in ich krzyżujące się zakresy. Biurokracja ma wydźwięk pejoratywny, jest kojarzona ze wskazanymi powyżej patologiami władzy. Należy jednak zaznaczyć, że biurokracja z punktu widzenia funkcjonowania aparatu państwowego jest pożądana. Zapewnia ona utrzymanie struktur władzy, porządku publicznego oraz jednolitość stosowanych procedur. Z kolei nadmierna biurokracja w literaturze przedmiotu, określana jest jako zjawisko negatywne. 

Najważniejszym teoretykiem, który zajmował się omawianym zagadnieniem jest Max Weber. Podał on tzw. klasyczną definicję biurokracji, na którą według niego składały się następujące elementy odnoszące się do urzędników: fachowość, specjalizacja, hierarchia, normy generalne. 

Fachowość - oznacza posiadanie specjalistycznego wykształcenia, reprezentowanie odpowiedniej postawy (neutralność), pisemność podejmowanych działań, pracę za wynagrodzeniem. 

Specjalizacja – oznacza podział pracy, ułożony w ten sposób, aby administracja była skuteczna. 

Hierarchia – oznacza podległość i nadrzędność służbowa, hierarchiczność urzędów. 

Normy generalne – element ten wiąże się z rozstrzyganiem danych (tożsamych) stanów faktycznych w ten sam sposób, niezależnie od osoby piastującej stanowisko urzędnicze, na podstawie obowiązujących przepisów oraz z wzajemnym powstrzymaniem się z wchodzeniem w zakres kompetencyjny między urzędnikami. 

Max Weber uważał, że warunkiem efektywnego działania aparatu administracyjnego jest ścisłe trzymanie się formalizmu i reguł. Współcześnie odchodzi się od tego modelu, przyznając mu status niepożądanego i wpisując go w definicję nadmiernej biurokracji jako błędu państwa. Nadto wyraża się postulat optymalizacji przepisów. 

Zobacz także: