Czy wiesz, że aż 96% mikro firm zapewnia 75% wszystkich wpływów z podatków i wytwarza 51% zysku gospodarki kraju?

A tylko niewielkiej liczbie udaje się utrzymać na rynku dłużej niż rok bez dostatecznej wiedzy i znajomości przepisów.

A czy wiesz, że...

Ty też możesz coś zrobić, abyśmy mogli dalej działać i skutecznie Cię wspierać?

KRS 0000318482

	P
Pozorność jako wada umowy	Ustawodawca w art. 60 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (dalej jako: „k.c.”) wyjaśnił istotę oświadczenia woli: „z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli)”. W Kodeksie cywilnym przewidziano sytuacje, w których oświadczenie woli jest wadliwe. Wadliwość wynika z wyrażania lub podejmowania oświadczenia woli i dotyczy przesłanek określonych we właściwych artykułach: Brak świadomości lub swobody przy składaniu oświadczenia woli (art. 82 k.c.), Pozorność (art. 83 k.c.), Błąd (art. 84 k.c.), Podstęp (art. 86 k.c.), Groźba (art. 87 k.c.). Pozorność jest wadą czynności prawnej i oznacza oświadczenie woli złożone wobec drugiej strony dla pozoru, czyli bez zamiaru dokonania czynności prawnej lub z zamiarem dokonania czynności innej niż określona w oświadczeniu. Oświadczenie takie jest nieważne. Jeżeli owe oświadczenie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Zgodnie z art. 83 §2 k.c.:pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze. W szczególności z umowami dla pozoru mamy do czynienia w sytuacjach, gdy przekracza się granicę tak zwanej dozwolonej optymalizacji podatkowej lub dla uniknięcia obciążeń składkami ubezpieczeń społecznych lub zdrowotnych i zawiera umowę o innej treści lub dokonuje innej czynności prawnej, niż które za cel w rzeczywistości miałaby umowa lub świadczenie z zobowiązania pomiędzy stronami. Na podstawie art. 83 k.c. oświadczenie woli dotknięte wadą pozorności jest nieważne z mocy prawa. Jednak na podstawie tego samego artykułu zdanie drugie: „jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności”. Ustawodawca przewidział ochronę dla osoby trzeciej działającej w dobrej wierze: „pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze”. Czynnościami pozornymi nie są stanowiące odrębną kategorię czynności prawne dokoane w celu obejścia prawa ani czynności powiernicze. P. Sobolewski w Komentarzu do Kodeksu cywilnego wyróżnił dwa typy pozorności: „Pozorność występuje w dwóch postaciach (odmianach): bezwzględnej (czystej, absolutnej) i względnej (relatywnej). Pozorność ma charakter względny, jeśli oświadczenie woli złożone zostało w celu ukrycia innej czynności, np. zawarcie pozornej umowy sprzedaży w celu ukrycia darowizny (por. także uchw. SN z 20.4.2012 r., III CZP 10/12, OSNC 2012, Nr 10, poz. 117, w której SN zakwalifikował jako czynność prawną pozorną umowę poręczenia dokonaną w celu ukrycia umowy przelewu wierzytelności). Pozorność jest bezwzględna, jeśli oświadczenie woli nie zostało złożone w celu ukrycia innej czynności (np. pozorna umowa darowizny mimo braku woli przeniesienia własności), a zatem strony nie chciały wywołać żadnego skutku prawnego (por. wyr. SN z 2.3.2016 r., V CSK 397/15, Legalis). Innym przykładem pozorności bezwzględnej jest dokonanie symulowanej czynności ustanowienia służebności na nieruchomości (lokalu) w celu zniechęcenia wierzyciela do prowadzenia egzekucji z tego lokalu (por. wyr. SA w Warszawie z 29.2.2016 r., VI ACa 29/15, Legalis). W obydwu odmianach skutkiem pozorności jest bezwzględna nieważność czynności prawnej pozornej. Bezwzględna nieważność czynności oznacza, że czynność jest nieważna ex tunc. Na nieważność bezwzględną czynności powołać może się każdy podmiot prawa, a sąd uwzględnia ją z urzędu (por. uwagi do art. 58 KC). Wyjątkowo, jeśli czynność pozorna dokonana została w celu ukrycia innej czynności, nieważność czynności pozornej nie wyklucza skuteczności prawnej czynności ukrytej”. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.). Źródła:P. Sobolewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. (red. K. Osajda), komentrz do art. 83 Kodeksu cywilnego, Legalis, Nb. 8-9. Zobacz także: Kiedy Przedsiębiorca może milcząco przyjąć ofertę Wady oświadczenia woli

Pozorność jako wada umowy

Ustawodawca w art. 60 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (dalej jako: „k.c.”) wyjaśnił istotę oświadczenia woli: „z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli)”.

W Kodeksie cywilnym przewidziano sytuacje, w których oświadczenie woli jest wadliwe. Wadliwość wynika z wyrażania lub podejmowania oświadczenia woli i dotyczy przesłanek określonych we właściwych artykułach:

Brak świadomości lub swobody przy składaniu oświadczenia woli (art. 82 k.c.),
Pozorność (art. 83 k.c.),
Błąd (art. 84 k.c.),
Podstęp (art. 86 k.c.),
Groźba (art. 87 k.c.).

Pozorność jest wadą czynności prawnej i oznacza oświadczenie woli złożone wobec drugiej strony dla pozoru, czyli bez zamiaru dokonania czynności prawnej lub z zamiarem dokonania czynności innej niż określona w oświadczeniu. Oświadczenie takie jest nieważne. Jeżeli owe oświadczenie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Zgodnie z art. 83 §2 k.c.:pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze. W szczególności z umowami dla pozoru mamy do czynienia w sytuacjach, gdy przekracza się granicę tak zwanej dozwolonej optymalizacji podatkowej lub dla uniknięcia obciążeń składkami ubezpieczeń społecznych lub zdrowotnych i zawiera umowę o innej treści lub dokonuje innej czynności prawnej, niż które za cel w rzeczywistości miałaby umowa lub świadczenie z zobowiązania pomiędzy stronami. Na podstawie art. 83 k.c. oświadczenie woli dotknięte wadą pozorności jest nieważne z mocy prawa. Jednak na podstawie tego samego artykułu zdanie drugie: „jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności”.

Ustawodawca przewidział ochronę dla osoby trzeciej działającej w dobrej wierze: „pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze”.

Czynnościami pozornymi nie są stanowiące odrębną kategorię czynności prawne dokoane w celu obejścia prawa ani czynności powiernicze. P. Sobolewski w Komentarzu do Kodeksu cywilnego wyróżnił dwa typy pozorności:

„Pozorność występuje w dwóch postaciach (odmianach): bezwzględnej (czystej, absolutnej) i względnej (relatywnej). Pozorność ma charakter względny, jeśli oświadczenie woli złożone zostało w celu ukrycia innej czynności, np. zawarcie pozornej umowy sprzedaży w celu ukrycia darowizny (por. także uchw. SN z 20.4.2012 r., III CZP 10/12, OSNC 2012, Nr 10, poz. 117, w której SN zakwalifikował jako czynność prawną pozorną umowę poręczenia dokonaną w celu ukrycia umowy przelewu wierzytelności). Pozorność jest bezwzględna, jeśli oświadczenie woli nie zostało złożone w celu ukrycia innej czynności (np. pozorna umowa darowizny mimo braku woli przeniesienia własności), a zatem strony nie chciały wywołać żadnego skutku prawnego (por. wyr. SN z 2.3.2016 r., V CSK 397/15, Legalis). Innym przykładem pozorności bezwzględnej jest dokonanie symulowanej czynności ustanowienia służebności na nieruchomości (lokalu) w celu zniechęcenia wierzyciela do prowadzenia egzekucji z tego lokalu (por. wyr. SA w Warszawie z 29.2.2016 r., VI ACa 29/15, Legalis). W obydwu odmianach skutkiem pozorności jest bezwzględna nieważność czynności prawnej pozornej. Bezwzględna nieważność czynności oznacza, że czynność jest nieważna ex tunc. Na nieważność bezwzględną czynności powołać może się każdy podmiot prawa, a sąd uwzględnia ją z urzędu (por. uwagi do art. 58 KC). Wyjątkowo, jeśli czynność pozorna dokonana została w celu ukrycia innej czynności, nieważność czynności pozornej nie wyklucza skuteczności prawnej czynności ukrytej”.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.).
Źródła:P. Sobolewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. (red. K. Osajda), komentrz do art. 83 Kodeksu cywilnego, Legalis, Nb. 8-9.

Zobacz także: