Czy wiesz, że aż 96% mikro firm zapewnia 75% wszystkich wpływów z podatków i wytwarza 51% zysku gospodarki kraju?

A tylko niewielkiej liczbie udaje się utrzymać na rynku dłużej niż rok bez dostatecznej wiedzy i znajomości przepisów.

A czy wiesz, że...

Ty też możesz coś zrobić, abyśmy mogli dalej działać i skutecznie Cię wspierać?

KRS 0000318482

	O
Ograniczone prawa rzeczowe	Ograniczone prawa rzeczowe to jeden z trzech rodzajów podmiotowych praw rzeczowych, obok prawa własności i prawa użytkowania wieczystego. Te pierwsze zawsze obciążają rzeczy objęte tymi drugimi. Katalog Zgodnie z art. 244 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka. Użytkowanie, służebność oraz zastaw regulują przepisy art. 244 do 335 KC, a spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipotekę regulują odpowiednio w szczególności ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych oraz z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece [1]. Jakkolwiek ograniczone prawa rzeczowe mogą być ustanawiane tylko ustawą, to analizując przepisy je regulujące należy pamiętać o szczególnym znaczeniu orzecznictwa zawierającym wykładnię tych przepisów, która uzupełnia ich treść. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 27 października 2004 r., sygn. akt: IV CK 271/04, prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym jest ograniczonym prawem rzeczowym (art. 244 KC w zw. z art. 1 ust. 2 pkt 1[1] ustawy z dnia 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych). Przed wprowadzeniem przepisów o służebności przesyłu (art. 305[1] – 305[4] Kc), Sąd Najwyższy dopuścił istnienie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu (uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 17 stycznia 2003 r., sygn. akt: III CZP 79/02 oraz uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 7 października 2008 r., sygn. akt: III CZP 89/08, zgodnie z którą przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu (art. 305^[1] - 305[4] KC) dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa). Charakter Uprawnienia przysługujące w ramach ograniczonego prawa rzeczowego zawsze stanowią natomiast pewien wycinek treści prawa własności; nigdy nie odpowiadają jej w całości. Treść ograniczonych praw rzeczowych jest określana w sposób ścisły i pozytywny, czyli co może czynić uprawniony z takiego prawa – podmiot tego prawa. Podmiotowi ograniczonego prawa rzeczowego przysługują tylko te uprawnienia, które wyraźnie zostały określone w ustawie (kodeksie). Cecha ta przesądziła o użyciu w odniesieniu do tej grupy praw podmiotowych określenia "ograniczone".^[2] Ograniczone prawa rzeczowe posiadają trzy cechy właściwe dla wszystkich praw rzeczowych: są prawami majątkowymi o charakterze bezwzględnym to jest skutecznym wobec wszystkich innych podmiotów (uczestników obrotu cywilnoprawnego, którzy są zobowiązani „uszanować” uprawnienie podmiotu któremu przysługuje ograniczone prawo rzeczowe, co jest ważne uprawnienia te przysługują również względem właściciela rzeczy) i mającymi za przedmiot rzecz (zgodnie z art. 45 Kc, rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne; hipoteka i spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mogą obciążać tylko nieruchomości – art. 46 Kc, a zastaw tylko rzeczy ruchome; tylko w przypadkach określonych w przepisach ustaw (kodeksów) ograniczone prawa rzeczowe mogą obciążać również prawa^[3]). Zgodnie z art. 245 Kc, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności. Jednakże do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości nie stosuje się przepisów o niedopuszczalności warunku lub terminu. Forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia. Co do zasady ograniczone podmiotowo prawa rzeczowe takie jak użytkowanie, służebność, hipoteka są niezbywalne (co do zasady nie można przenieść hipoteki „oderwawszy” ją od wierzytelności którą ona zabezpiecza), ale już spółdzielcze prawo do lokalu tak. Cechą charakterystyczną ograniczonych praw rzeczowych jest „podążanie za rzeczą”, czyli to, że zbycie rzeczy obciążonej takimi prawami co do zasady nie powoduje unicestwienia, wygaśnięcia prawa; to przepisy prawa ustanawiają wyjątki od tej zasady (zgodnie z art. 170 Kc, w razie przeniesienia własności rzeczy ruchomej, która jest obciążona prawem osoby trzeciej, prawo to wygasa z chwilą wydania rzeczy nabywcy, chyba że ten działa w złej wierze. Tego ograniczenia nie stosuje się do rzeczy wpisanej do krajowego rejestru utraconych dóbr kultury.) Ograniczone prawa rzeczowe mogą mieć charakter samoistny np. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu – które to prawo służy do zapewnienia możliwości korzystania z lokalu, jak i akcesoryjny (pomocniczy), tak jak zastaw czy hipoteka, który służą do zabezpieczenia wierzytelności. -- ^[1] Hipotekę regulują również m.in. przepisy zawarte w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa - hipoteki przymusowej oraz ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych - hipoteki ustawowej. Należy również pamiętać o odmianie zastawu jakim jest zastaw rejestrowy uregulowany w ustawie z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów. ^[2] E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 7, Warszawa 2016, Legalis, komentarz do Tytułu III Prawa rzeczowe ograniczone. ^[3] Np. zgodnie z przepisem art. 265 § 1 Kc użytkowanie może obciążać również prawa; zgodnie z art. 327 Kc, przedmiotem zastawu mogą być także prawa, jeżeli są zbywalne. Zgodnie z art. 65 ust. 2 pkt. 3) ustawy o księgach wieczystych i hipotece przedmiotem hipoteki może być także wierzytelność zabezpieczona hipoteką (subinabulat). Podstawa prawna: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 roku poz. 1740) Zobacz także: Przedawnienie roszczeń – terminy Hipoteka Zastaw

Ograniczone prawa rzeczowe

Ograniczone prawa rzeczowe to jeden z trzech rodzajów podmiotowych praw rzeczowych, obok prawa własności i prawa użytkowania wieczystego. Te pierwsze zawsze obciążają rzeczy objęte tymi drugimi.

Katalog

Zgodnie z art. 244 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, ograniczonymi prawami rzeczowymi są:

użytkowanie,
służebność,
zastaw,
spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz
hipoteka.

Użytkowanie, służebność oraz zastaw regulują przepisy art. 244 do 335 KC, a spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipotekę regulują odpowiednio w szczególności ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych oraz z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece [1].

Jakkolwiek ograniczone prawa rzeczowe mogą być ustanawiane tylko ustawą, to analizując przepisy je regulujące należy pamiętać o szczególnym znaczeniu orzecznictwa zawierającym wykładnię tych przepisów, która uzupełnia ich treść. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 27 października 2004 r., sygn. akt: IV CK 271/04, prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym jest ograniczonym prawem rzeczowym (art. 244 KC w zw. z art. 1 ust. 2 pkt 1[1] ustawy z dnia 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych).

Przed wprowadzeniem przepisów o służebności przesyłu (art. 305[1] – 305[4] Kc), Sąd Najwyższy dopuścił istnienie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu (uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 17 stycznia 2003 r., sygn. akt: III CZP 79/02 oraz uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 7 października 2008 r., sygn. akt: III CZP 89/08, zgodnie z którą przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu (art. 305^[1] - 305[4] KC) dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa).

Charakter

Uprawnienia przysługujące w ramach ograniczonego prawa rzeczowego zawsze stanowią natomiast pewien wycinek treści prawa własności; nigdy nie odpowiadają jej w całości. Treść ograniczonych praw rzeczowych jest określana w sposób ścisły i pozytywny, czyli co może czynić uprawniony z takiego prawa – podmiot tego prawa. Podmiotowi ograniczonego prawa rzeczowego przysługują tylko te uprawnienia, które wyraźnie zostały określone w ustawie (kodeksie). Cecha ta przesądziła o użyciu w odniesieniu do tej grupy praw podmiotowych określenia "ograniczone".^[2]

Ograniczone prawa rzeczowe posiadają trzy cechy właściwe dla wszystkich praw rzeczowych:

są prawami majątkowymi
o charakterze bezwzględnym to jest skutecznym wobec wszystkich innych podmiotów (uczestników obrotu cywilnoprawnego, którzy są zobowiązani „uszanować” uprawnienie podmiotu któremu przysługuje ograniczone prawo rzeczowe, co jest ważne uprawnienia te przysługują również względem właściciela rzeczy) i
mającymi za przedmiot rzecz (zgodnie z art. 45 Kc, rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne; hipoteka i spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mogą obciążać tylko nieruchomości – art. 46 Kc, a zastaw tylko rzeczy ruchome; tylko w przypadkach określonych w przepisach ustaw (kodeksów) ograniczone prawa rzeczowe mogą obciążać również prawa^[3]).

Zgodnie z art. 245 Kc, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności. Jednakże do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości nie stosuje się przepisów o niedopuszczalności warunku lub terminu. Forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia.

Co do zasady ograniczone podmiotowo prawa rzeczowe takie jak użytkowanie, służebność, hipoteka są niezbywalne (co do zasady nie można przenieść hipoteki „oderwawszy” ją od wierzytelności którą ona zabezpiecza), ale już spółdzielcze prawo do lokalu tak.

Cechą charakterystyczną ograniczonych praw rzeczowych jest „podążanie za rzeczą”, czyli to, że zbycie rzeczy obciążonej takimi prawami co do zasady nie powoduje unicestwienia, wygaśnięcia prawa; to przepisy prawa ustanawiają wyjątki od tej zasady (zgodnie z art. 170 Kc, w razie przeniesienia własności rzeczy ruchomej, która jest obciążona prawem osoby trzeciej, prawo to wygasa z chwilą wydania rzeczy nabywcy, chyba że ten działa w złej wierze. Tego ograniczenia nie stosuje się do rzeczy wpisanej do krajowego rejestru utraconych dóbr kultury.)

Ograniczone prawa rzeczowe mogą mieć charakter samoistny np. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu – które to prawo służy do zapewnienia możliwości korzystania z lokalu, jak i akcesoryjny (pomocniczy), tak jak zastaw czy hipoteka, który służą do zabezpieczenia wierzytelności.

^[1] Hipotekę regulują również m.in. przepisy zawarte w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa - hipoteki przymusowej oraz ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych - hipoteki ustawowej. Należy również pamiętać o odmianie zastawu jakim jest zastaw rejestrowy uregulowany w ustawie z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów.

^[2] E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 7, Warszawa 2016, Legalis, komentarz do Tytułu III Prawa rzeczowe ograniczone.

^[3] Np. zgodnie z przepisem art. 265 § 1 Kc użytkowanie może obciążać również prawa; zgodnie z art. 327 Kc, przedmiotem zastawu mogą być także prawa, jeżeli są zbywalne. Zgodnie z art. 65 ust. 2 pkt. 3) ustawy o księgach wieczystych i hipotece przedmiotem hipoteki może być także wierzytelność zabezpieczona hipoteką (subinabulat).

Podstawa prawna: