Słownik pojęć

Czy wiesz, że aż 96% mikro firm zapewnia 75% wszystkich wpływów z podatków i wytwarza 51% zysku gospodarki kraju?

A tylko niewielkiej liczbie udaje się utrzymać na rynku dłużej niż rok bez dostatecznej wiedzy i znajomości przepisów.

A czy wiesz, że...

Ty też możesz coś zrobić, abyśmy mogli dalej działać i skutecznie Cię wspierać?

KRS 0000318482

Przejdź do Twój e-PIT
  D

Domniemanie prawne

To pojęcie języka prawniczego jak i prawnego, po łacinie praesumptio, oznacza zastosowanie dyrektywy polegającej na wnioskowaniu, które nie jest przyjęciem fikcji prawnej. Istnieje wiele rodzajów domniemań prawnych. Wynikają one z normy prawnej (np. domniemanie dobrej wiary, domniemanie niewinności).

Mogą być one:

a)     wzruszalne – jego obalenie może być dokonanie poprzez zastosowanie dowodu przeciwnego.

b)    niewzruszalne – nie można go obalić dowodem przeciwnym.

c)     faktyczne – wynikają z zastosowania wiedzy dotyczącej prawideł natury, zasad logiki, opierają się na empiryzmie. 

d)    formalne – domniemanie uznaje się za skuteczne, aż do chwili udowodnienia podstawy do jego unieważnienia.

e)    materialne – jeżeli we właściwy sposób udowodniono pewien stan, to w ten sam sposób należy odnieść się do innego. (domniemanie ojcostwa). 

Praesumptio są obecne w wielu gałęziach prawach. Jest to instytucja znana już w czasach starożytnych, skąd na przykład pochodzi twierdzenie o tym, że matka jest zawsze pewna. W prawie rodzinnym występuje również domniemanie ojcostwa. Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego: Domniemania ustanowione przez prawo (domniemania prawne) wiążą sąd; mogą być jednak obalone, ilekroć ustawa tego nie wyłącza.

Również na gruncie prawa karnego występuje domniemanie niewinności. Jak jednak wskazują przedstawiciele doktryny w prawie karnym materialnym mamy do czynienia z teoretycznym domniemaniem winy. To drugie zaś dotyczy postępowania karnego.

Prawdopodobnie najwięcej domniemań znajduje się w Kodeksie cywilnym:

  • domniemanie dobrej wiary,
  • domniemanie, że dziecko urodziło się żywe,
  • domniemanie równości udziałów współwłaścicieli, 
  • domniemanie zapłaty wynikającej z pokwitowania,
  • domniemanie, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które odpowiada dłużnik.

Instytucja domniemania prawnego jest niezwykle ważną częścią ustroju. Ułatwia ona funkcjonowanie w ramach obrotu prawnego, może przyspieszać realizowanie uprawnień oraz stanowi nieodzowny element rozstrzygania wielu sporów czy problemów natury wykładniczej. Należy zaznaczyć, że domniemanie nie jest tożsame z pojęciem fikcji prawnej. Ta bowiem polega na przyjęciu wystąpienia faktu prawnego, który nie nastąpił. Najtrafniejszym przykładem tej konstrukcji jest art. 928 § 2 Kodeksu cywilnego:  spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jak by nie dożył otwarcia spadku.

Podstawa prawna: 

 1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. 2020 r. poz. 1740);

2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U 2020 r. poz. 1359).

Zobacz także: