Straty z tytułu utraty klientów, rozwiązanie działalności gospodarczej.

Użytkownik naszego serwisu prowadzi zakład fryzjerski. 2 lata temu jeden z pracowników, posiadający zakaz konkurencji odszedł z salonu zabierając za sobą część klientów. Salon nie generuje zysków. Właścicielka posiada odrębne źródło utrzymania. Czy może dochodzić odszkodowania od pracownika, który naruszył zakaz konkurencji? Czy ma możliwość skorzystania ze wsparcia finansowego swojej działalności? Czy powinna sprzedać salon bądź wejść w spółkę ze swoimi pracownikami?

Z takimi pytaniami zwrócił się do nas użytkownik serwisu. Poniżej odpowiedź naszych ekspertów.

Na wstępie należy wskazać, że w treści zapytania użytkownik nie wskazał szczegółowego zakresu zakazu konkurencji oraz formy zatrudnienia pracownika, który odszedł z salonu wraz z częścią klientów.

Postanowienia zakazu konkurencji wskazane w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy mogą dotyczyć zarówno zakazu konkurowania, skierowanego do pracownika, z pracodawcą w czasie trwania stosunku pracy, jak i po jego zakończeniu.

Kodeks pracy różnicuje jednak rodzaj zakaz konkurencji z uwagi na charakter pracy. Podobne różnicowanie występuje na płaszczyźnie formy zatrudnienia, jak i kwestii dochodzenia odszkodowania (podstawy prawnej, reguł przedawnienia).

Dla ścisłości należy dodać, że zakaz konkurencji winien być ustalony na piśmie pod rygorem nieważności, bądź też – jak wskazuje doktryna – nie istnieją przeszkody, aby klauzula go dotycząca, była jednym z elementów umowy o pracę.

Z punktu widzenia odpowiedzialności odszkodowawczej i reguł, według których należy rozpatrywać postępowanie w sprawie zakazu konkurencji, kluczowym jest ustalenie tego, czy dany przypadek podlega reżimowi odpowiedzialności kontraktowej na zasadach ogólnych, czy odpowiedzialności przewidzianej w Kodeksie pracy.

Zgodnie z dyspozycją art. 101¹ §1 Kodeksu pracy, zakaz konkurencji polega na tym, że pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. Norma sankcjonowana wskazuje na pojęcie pracownika.

W tym wariancie należy założyć, że pracownik, który odszedł z salonu i złamał klauzulę konkurencji zatrudniony był na podstawię umowy o pracę. Jeżeli pracownik rozwiązał umowę o pracę z użytkownikiem serwisu i rozpoczął własną działalność gospodarczą nie złamał zakazu konkurencji.

Najpierw postanowienia umowy o pracę ustały w wyniku jej rozwiązania. Jeżeli pracownik skutecznie rozwiązał stosunek pracy i posiadał umowę o zakazie konkurencji w trybie art. 101¹ §1 Kodeksu pracy, nie ponosi on odpowiedzialności odszkodowawczej z powodu złamania zakazu konkurencji.

Ten bowiem, dotyczy zakazu konkurowania (jak wskazuje doktryna konkurowanie należy rozumieć szeroko – wystarczy chociażby pokrywanie się zakresów działalności w części), w czasie trwania stosunku pracy.

Należy jednakże wskazać, że sytuacja kształtuje się odmiennie jeżeli pracownik prowadził działalność konkurencyjną w czasie trwania stosunku pracy. Wówczas, pracodawca może domagać się odszkodowania.

Niestety w tym miejscu należy wskazać, że roszczenia związane z zakazem konkurencji z art. 101¹ §2 k.p., na podstawie art. 291 §2¹ przedawniają się z upływem jednego roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia.

W przypadku zaś, gdy pracownik ma dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, zakaz konkurencji rozciąga się także na czas po zakończeniu stosunku pracy. Sytuację tę normuje art. 101² k.p.

Przywołany przepis, wskazuje na dużą swobodę stron stosunku pracy w kształtowaniu okresu na jaki zawierana jest umowa o zakazie konkurencji (brak granic czasowych) jak i wysokości odszkodowania (gwarantując jego minimalny wymiar 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji).

Każdy spór, powstały w wyniku naruszenia zakazu konkurencji, zawartego w trybie art. 101² k.p. należy badać indywidualnie, ponieważ termin szczególnie ważne informacje jest nieostry. Z punktu widzenia właściciela salony fryzjerskiego– jako przedsiębiorcy, szczególnie ważnymi informacjami mogą być: księgi rachunkowe, sytuacja finansowa podmiotu, tajemnice przedsiębiorstwa oraz wszelkie inne dane, które można solidnie uargumentować przed sądem w kontekście ważności.

Gdyby pracodawca zawarł z pracownikiem umowę lojalnościową w opisanym powyżej trybie, może wystąpić o odszkodowanie, a w wypadku sporu o odszkodowanie, złożyć pozew w sądzie pracy. Przedawnienie w tym przypadku następuje po upływie 3 lat (art. 291 §1 i §2 k.p.).

Przepisy o zakazie konkurencji: art. 101¹ – 101⁴ k.p. stosuje się do stosunku pracy. Zgodnie z art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Zważywszy na to, że art. 1 k.p. wskazuje wprost, że Kodeks pracy określa prawa i obowiązki pracowników oraz na to, że zarówno art. 101¹ i 101¹ k.p. nie modyfikują tej zasady poprzez postanowienie szczegółowe o objęciu swoim reżimem stosunków cywilnoprawnych, do tych ostatnich zastosowanie będzie miał Kodeks cywilny.

Przyjmując więc, że pracownik był zatrudniony na podstawie umowy cywilnoprawnej, zakres jej odpowiedzialności ogranicza się do postanowień zawartej przez nią umowy, a roszczenia przedawniają się na zasadach określonych w art. 118 k.c. (6 lat). Zakaz konkurencji w umowach cywilnoprawnych, może mieć dowolną formę, co dopuszcza i jednocześnie ogranicza art. 353¹ Kodeksu cywilnego.

Na podstawie lakonicznie przedstawionego stanu faktycznego ciężko wypowiedzieć się w zakresie opłacalność utrzymywania salonu fryzjerskiego, bez pomocy profesjonalistów z zakresu ekonomii i finansów oraz dostępu do dokumentacji przedsiębiorstwa.

Jeżeli użytkownik serwisu wyraża wolę dalszego prowadzenia działalności, można rozważyć zmianę formy prawnej podmiotu. Do tej pory użytkownik serwisu prowadził zakład fryzjerski w formie jednoosobowej działalności gospodarczej wpisanej do CEIDG.

Z uwagi na zakres odpowiedzialność, typ więzi łączących wspólników, oraz de facto niewielką zmianę w aspekcie prawnym, nie jest wskazane zawiązanie spółki cywilnej.

Co do kolejnego z rodzajów spółek – spółki partnerskiej, użytkownik serwisu nie ma zdolności do jej utworzenia. Fryzjer nie należy do kategorii wolnych zawodów – art. 88 k.s.h.

Nie jest wskazane również, aby użytkownik serwisu założył spółkę akcyjną. Ten typ spółek skierowany jest do przedsięwzięć o większych rozmiarach. Ustawodawca nadto stawia wymóg minimalnego kapitału zakładowego w wysokości nie niższej, bądź równej 100.000 zł.

Organizowanie pracy spółki akcyjnej oraz zarządzanie nią jest również skomplikowane i trudne, przez co efektywne prowadzenie przedsiębiorstwa w takiej formie, może okazać się dla użytkownika serwisu niemożliwe, zważywszy na fakt, że jak sama zaznacza, skupia się głównie na pracy w roli architekta.

Podobnie jest ze spółką komandytowo-akcyjną, gdzie ustawodawca obniża próg minimalnego kapitału zakładowego do kwoty 50.000 zł. Pod rozwagę w tej sytuacji należy wziąć trzy ze spółek: z ograniczoną odpowiedzialnością, jawną i komandytową.

Spółka jawna w prawdzie nie posiada osobowości prawnej, ale ustawodawca przyznał jej zdolność prawną. Wymaga ona umowy w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Wspólnicy mogą w umowie określić: zasady prowadzenia spraw spółki, zasady jej reprezentacji i zasady uczestnictwa w zysku.

Z tego właśnie względu taka forma byłaby odpowiednia dla użytkownika serwisu, który posiada dodatkowe źródło utrzymania związane z inną działalnością gospodarczą.

Spółka komandytowa-jest to forma rekomendowana w sytuacji, gdy jeden ze wspólników angażuje się w sprawy spółki, a drugi swój udział w niej ogranicza do zapewnienia wkładu finansowego. Warunkiem zawarcia umowy spółki (notabene w formie aktu notarialnego) jest istnienie dwóch rodzajów wspólników: komandytariusza i komplementariusza oraz zarejestrowanie spółki w KRS.

W tym przypadku można rozważyć procedurę wniesienia przedsiębiorstwa tytułem aportu. Warto zwrócić uwagę na zróżnicowaną odpowiedzialność wspólników za zobowiązania. Komplementariusz odpowiada za nie bez ograniczenia, także całym swoim majątkiem prywatnym.

Komandytariusz zaś do wysokości sumy komandytowej, a gdy wniesie do spółki wkład w wysokości co najmniej równej sumie komandytowej – nie ponosi odpowiedzialności osobistej za długi spółki.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być założona w każdym dopuszczalnym prawnie celu. Z pewnością prowadzenie działalności gospodarczej takim celem jest. Jej założenie wymaga formy aktu notarialnego, bądź zastosowania wzorca umowy. Minimalny kapitał zakładowy to 5.000 zł.

Nadto wymagane jest, aby w spółce z o. o. powołać zarząd oraz zgromadzenie wspólników. Spółka jako osobny byt prawny, odpowiada za swoje zobowiązania całym swoim majątkiem. Wspólnicy spółki z o. o. ponoszą odpowiedzialność do wysokości wniesionych przez nich wkładów, a udziałowcy nie ponoszą odpowiedzialności własnym majątkiem.

W przypadku bezskuteczności egzekucji z majątku spółki odpowiedzialność ponoszą członkowie jej zarządu majątkiem osobistym. (można się jednak od niej uwolnić). W przypadku użytkownika serwisu, spółka z o. o. również byłaby korzystnym rozwiązaniem. Jednak wskazanie optymalnej formy prawnej dla jej zakładu fryzjerskiego, możliwa jest wyłącznie po przeanalizowaniu możliwości finansowych przyszłych wspólników oraz aktualnej i prognozowanej sytuacji podmiotu.

Gdyby użytkownik serwisu nie wyrażał woli dalszego istnienia zakładu, winien zaprzestać prowadzenia działalności gospodarczej i złożyć formularz CEIDG-1 w terminie 7 dni od momentu zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej. W perspektywie tego, że zakład fryzjerski funkcjonuje, nie przynosi straty, pozwala na zatrudnianie pracowników, likwidacja przedsiębiorstwa nie jest opłacalna.

Wobec powyższego możliwe są rekomendowanie użytkownikowi serwisu następujące rozwiązania:

1. Zbyć przedsiębiorstwo – sprzedaż, wymaga to formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, a gdy w jego skład wchodzi nieruchomość – formy aktu notarialnego. (na nabywcę przechodzą wszelkie składniki przedsiębiorstwa, licencje, koncesje etc.). W przypadku gdyby istniały długi, użytkownik serwisu powinien mieć na uwadze solidarną odpowiedzialności zbywcy i nabywcy za długi przedsiębiorstwa).
   
   
2. Wydzierżawienie przedsiębiorstwa – wymaga formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, a gdy w jego skład wchodzi nieruchomość – formy aktu notarialnego, a nadto określenie czynszu dzierżawnego.

W sytuacji gdy użytkownik serwisu nie chce dalej sam prowadzić przedsiębiorstwa, a zawiązanie spółki nie jest dla niego korzystne z uwagi na ograniczony czas, wydaje się, że wydzierżawienie przedsiębiorstwa będzie odpowiednim rozwiązaniem – nie powoduje bowiem to utraty jego własności ani całkowitego pozbawienia zysków (wpływy z czynszu dzierżawnego).

Istnieje szereg rodzajów wsparcia dla przedsiębiorców w dobie pandemii koronawirusa. Według stanu na dzień 14 stycznia 2021 roku wprowadzono tzw. narodową kwarantannę, ograniczając działalność określonych branż. Tak zwana Tarcza finansowa 2.0 wprowadza wsparcie dla przedsiębiorców wg. kodu PKD.

W programie nie uwzględniono kodu 96.02 – fryzjerstwo i pozostałe zabiegi kosmetyczne. Podobnie tzw. Tarcza antykryzysowa 6.0. przeznaczona jest dla wybranych rodzajów działalności.

Użytkownik serwisu powinien rozważyć (jeżeli nie wykonał tego jeszcze wcześniej) wystąpienie o jednorazową niskooprocentowaną pożyczkę dla mikroprzedsiębiorców (oprocentowanie 0,05%) w wysokości 5000,00 zł. Pożyczka podlega umorzeniu z mocy prawa, jeżeli przedsiębiorca będzie prowadził przedsiębiorstwo (nie zamknie go lub nie zawiesi) przez kolejne 3 miesiące od jej udzielenia. Wsparcie to jest jednorazowe. Ubiegać się o nie można za pomocą także za pomocą systemu teleinformatycznego na portalu praca.gov.pl.

Ponadto, użytkownik powinien rozważyć inne formy wsparcia finansowego działalności nie związane z panującą sytuacją epidemiczną. Te najbardziej popularne szeroko przedstawiamy w naszym poradniku: Finansowanie bieżącej działalności przedsiębiorcy.

Mamy nadzieję, że nasza porada okaże się pomocna!

Stan prawny na 15 stycznia 2021 roku

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (Dz.U 2020.1320);
• Ustawa z dnia 6 marca 2018 roku Prawo przedsiębiorców (Dz.U 2019.1292);
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 1964 Kodeks cywilny (Dz.U 2020.1740);

Wpisz nasz KRS 0000318482 w deklaracji podatkowej PIT w 2021.