Świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, a potrącenia komornicze

Pytanie z dnia 3 grudnia 2014

Przedstawiony problem prawny: Świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, a potrącenia komornicze.

Odpowiedź na problem prawny:

Przepisy art. 12 ust. 1 Ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz. U. 2012 poz. 592) – dalej jako: u.z.f.ś.s. – nakładają na pracodawcę obowiązek gromadzenia środków funduszu na odrębnym rachunku bankowym.

Odrębny rachunek bankowy pozwala na wyodrębnienie środków funduszu z ogółu środków pieniężnych stanowiących majątek pracodawcy. Pracodawca nie może swobodnie dysponować tą szczególną częścią swojego majątku, gdyż środki funduszu muszą być wydatkowane przez niego zgodnie z postanowieniami zakładowego regulaminu funduszu.

Egzekucja może być wyłącznie prowadzona ze środków funduszu w przypadku, gdy egzekwowane roszczenia wynikają z zobowiązania pracodawcy zaciągniętego w związku z prowadzeniem działalności socjalnej finansowanej z funduszu, o czym stanowi art. 12 ust. 2 u.z.f.ś.s. Zobowiązania funduszu są to zobowiązania zaciągnięte przez pracodawcę w związku z prowadzeniem działalności socjalnej finansowanej z funduszu. Należą do nich zarówno zobowiązania wobec osób uprawnionych do korzystania z funduszu, którym pracodawca przyznał indywidualne świadczenia, jak i zobowiązania wobec osób trzecich, z którymi pracodawca zawarł umowy o świadczenie usług socjalnych. Stroną w postępowaniu egzekucyjnym jest pracodawca i jemu przysługują środki zaskarżenia określone w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, jeśli egzekucja ze środków funduszu byłaby prowadzona z naruszeniem prawa.

Praktyka jednak pokazuje, że przedstawiony problem prawny jest trudny do zinterpretowania w przypadku egzekucji komorniczej. Wątpliwości związane z ochroną środków zgromadzonych na koncie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych skierowano w interpelacji poselskiej (nr 1952) do Ministra Sprawiedliwości. W odpowiedzi z 20 marca 2012 r. Minister stwierdził, że właścicielem środków zgromadzonych na rachunku zakładowego funduszu świadczeń socjalnych pozostaje pracodawca.

Zakres uprawnień pracownika do otrzymania danego świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zależy od tego, czy są spełnione określone przesłanki, które ocenia pracodawca. Zakładowa działalność socjalna pracodawcy opiera się na zasadzie uznania, a granice jego swobody w tym zakresie określa ustawa u.z.f.ś.s i regulamin działalności socjalnej. Ma to znaczenie przy ocenie, czy zajęcie komornicze świadczeń w razie egzekucji skierowanej wobec pracownika jest dopuszczalne.

Według Ministerstwa Sprawiedliwości omawiany wyżej art. 12 ust. 2 u.z.f.ś.s dotyczy wyłącznie skierowania egzekucji do majątku pracodawcy będącego jednocześnie dłużnikiem. Egzekucję można prowadzić z funduszu, gdy roszczenia wynikają ze zobowiązania pracodawcy zaciągniętego w związku z prowadzeniem działalności socjalnej finansowanej z funduszu.

Ponadto dopuszczalność egzekucji ze świadczeń z funduszu socjalnego powstanie tylko wtedy, gdy jest to zapisane w regulaminach wewnątrzzakładowych określających sytuację prawną pracownika (dłużnika), który musi skutecznie nabyć prawo do ich otrzymania. Dopóki pracodawca nie podejmie decyzji o ich przyznaniu podwładnemu, dopóty nie można mówić o istnieniu wierzytelności w tym zakresie.

Ważne:

Jednocześnie należy podkreślić, że świadczenia uregulowane w u.z.f.ś.s nie są powiązane ze stosunkiem pracy, nie stanowią ekwiwalentu za wykonaną pracę, nie zależą od jej wyników, jak np. udział w zyskach zakładu. A to oznacza, że nie mogą być uznane za składnik wynagrodzenia za pracę w rozumieniu art. 881 § 2 Ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. 2014 poz. 101) – dalej jako: kpc. Przepis ten oraz następne regulują postępowanie egzekucyjne z wynagrodzenia za pracę.

W związku z powyższym należy przyjąć, że wierzytelności przysługujące pracownikowi z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, w tym także świadczenia rzeczowe, nie podlegają egzekucji z wynagrodzenia za pracę, która jest przewidziana w art. 880 i następnych k.p.c. Do egzekucji tych wierzytelności konieczne jest zajęcie przez komornika wierzytelności przysługującej pracownikowi wobec pracodawcy w trybie art. 895 i następnych k.p.c., czyli na podstawie przepisów o egzekucji innych wierzytelności. W tym samym trybie prowadzona jest egzekucja wierzytelności, której przedmiotem jest świadczenie rzeczowe przyznane z funduszu.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz. U. 2012 poz. 592)
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. 2014 poz. 101)

Stan prawny aktualny na dzień 10 grudnia 2014 r.

Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych

Zawierając umowę, nawet przy wyjątkowo zgodnych negocjacjach jej treści, warto jest umieścić postanowienia, stanowiące zabezpieczenie jej prawidłowego wykonania. Celem zabezpieczenia wprowadzonego w umowie jest „przymuszenie” bądź „zachęcanie” do wykonania wskazanych w umowie zobowiązań. W przypadku niewykonania zobowiązań, stronie przeciwnej przysługują uprawnienia wskazane w zabezpieczeniu, które z założenia są niekorzystne dla strony, która nie wykona swojego zobowiązania.

Poniżej przedstawiamy tabelkę z omówieniem zabezpieczeń właściwych dla roszczeń pieniężnych.

Pobierz poradnik