Przedawnienie roszczeń powstałych przed nowelizacją Kodeksu Cywilnego w 2018 r.

Użytkownik serwisu zwrócił się do nas z zapytanien dotyczącym przedawnienia nakazu zapłaty opatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 15 stycznia 2014 r. Prosił również o udzielenie odpowiedzi na pytanie dotyczące przedawnienia odsetek z przedmiotowego nakazu zapłaty.

Ustawa z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 1104, dalej jako: „Nowelizacja”) wprowadziła zmiany dotyczące zasad przedawnienia cywilnoprawnych roszczeń majątkowych. Zmiany odnoszą się nie tylko do terminów, ale przede wszystkim do zasad obliczania biegu przedawnienia. Ustawodawca zdecydował się również wzmocnić prawa konsumentów względem przedsiębiorców i skrócić ogólny termin przedawnienia roszczeń. Największe wątpliwości może budzić jednak wprowadzenie przez ustawodawcę do obrotu prawnego regulacji, które różnicują możliwość korzystania z przywileju zarzutu przedawnienia w zależności od tego, czy podmiot funkcjonuje w obrocie jako konsument czy przedsiębiorca.

Zgodnie z treścią znowelizowanego art. 118 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2020 r., poz. 1740, dalej jako: k.c.) podstawowy termin przedawnienia wynosi aktualnie sześć lat pod warunkiem, że przepis szczególny nie stanowi inaczej. Jest to zasadnicza zmiana w porównaniu do uprzednio obowiązującego terminu, który wynosił dziesięć lat. Warto podkreślić, że modyfikacjom nie uległ termin przedawnienia określony dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej, który wynosi tak jak dotychczas trzy lata. W art. 118 k.c. dodano również regulację, która określa nowy sposób obliczania terminów przedawnienia wynoszących dwa lub więcej lat. W takich przypadkach koniec okresu przedawnienia przypadał będzie na ostatni dzień roku kalendarzowego. W praktyce oznacza to, iż moment podnoszonego przedawnienia będzie przedłużony do końca roku kalendarzowego. Na podstawie zreformowanych od dnia 9 lipca 2018 r. regulacji Kodeksu cywilnego skróceniu uległ również dziesięcioletni termin przedawnienia roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem albo ugodą sądową, który w aktualnym brzmieniu wynosi sześć lat. W tym zakresie art. 125 k.c. wskazuje na roszczenia stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego. Przedmiotowemu okresowi sześcioletniego przedawnienia podlegały będą również tytuły prawne zatwierdzone ugodą zawartą przed sądem bądź sądem polubownym, jak również ugodą zawartą przed mediatorem i w następstwie uznanej przez sąd.

W ustawie z dnia 13 kwietnia 2018 roku ustawodawca wprowadził przepisy przejściowe, zgodnie z którymi do roszczeń powstałych przed datą wejścia w życie Nowelizacji i nie przedawnionych w tym dniu stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego w brzmieniu obowiązującym od dnia 9 lipca 2018 roku, przy czym termin przedawnienia rozpoczyna swój bieg dnia 9 lipca 2018 roku. Jest to ogólna zasada, od której wprowadzono wyjątki, zgodnie z którymi stosowanie nowych okresów przedawnienia uzależnione jest w zasadzie od daty rozpoczęcia biegu przedawnienia i daty upływu terminu przedawnienia przy zastosowaniu terminów obowiązujących przed Nowelizacją.

Zgodnie z ogólną regułą określoną w przepisach przejściowych, tj. w art. 5 ust. 2 Nowelizacji, roszczenia nieprzysługujące konsumentom powstałe przed dniem i nieprzedawnione w dniu 9 lipca 2018 roku ulegają przedawnieniu przy zastosowaniu przepisów Kodeksu cywilnego o przedawnieniu w brzmieniu nadanym Nowelizacją, a bieg terminu 6 lat rozpoczyna się dnia 9 lipca 2018 roku. Ponadto zgodnie z regułą określoną w obecnie obowiązującym brzmieniu art. 118 zdanie drugie Kodeksu cywilnego: koniec biegu terminu przedawnienia nastąpi dopiero na koniec danego roku kalendarzowego. Zgodnie z powyższym, termin przedawnienia roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie Nowelizacji, nieprzedawnionych w tym dniu i nieprzysługujących konsumentom upłynie, co do zasady, dnia 31 grudnia 2024 roku. Jest to jednocześnie data, przy uwzględnieniu której należy rozpatrywać możliwość- czy też konieczność- zastosowania terminu 10 letniego obowiązującego przed dniem 9 lipca 2018 roku.

Do dnia 9 lipca 2018 roku podstawowymi terminami przedawnienia były terminy: 3 letni oraz termin 10 letni i zgodnie z brzmieniem art. 5 ust. 2 Nowelizacji nadal mogą one mieć zastosowanie do roszczeń, które w dniu wejścia w życie Nowelizacji istniały, ale nie upłynął jeszcze ich okres przedawnienia. Jako, że od dnia 9 lipca 2018 roku skróceniu uległ termin przedawnienia wynoszący 10 lat, a termin przedawnienia roszczeń okresowych i związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej nie uległ zmianie i nadal wynosi 3 lata, istnieje możliwość zastosowania w drodze wyjątku jedynie terminu przedawnienia wynoszącego lat 10.

Jak już wskazano powyżej, zgodnie z treścią przepisów przejściowych Nowelizacji roszczenia powstałe przed dniem 9 lipca 2018 roku i nieprzedawnione w tym dniu przy zastosowaniu nowego terminu uległyby przedawnieniu dnia 31 grudnia 2024 roku. W drodze wyjątku znajdzie zastosowanie termin 10 letni w sytuacji, gdy termin przedawnienia danego roszczenia przy zastosowaniu terminu 10 letniego upłynąłby wcześniej niż przy zastosowaniu ogólnej reguły przedawnienia, czyli przed dniem 31 grudnia 2024 roku. Zastosowanie terminu 10 letniego znajdzie zatem zastosowanie w przypadku roszczeń, których bieg terminu przedawnienia rozpoczął się w okresie pomiędzy dniem 9 lipca 2008 roku, a dniem 31 grudnia 2014 roku.

Kolejny wyjątek dotyczący możliwości zastosowania terminu przedawnienia wynoszącego 10 lat ustawodawca przewidział w art. 5 ust. 3 Nowelizacji i dotyczy roszczeń konsumentów, toteż niezależnie od powyższego termin 10 letni zastosowanie znajdzie w przypadku roszczeń konsumentów powstałych przed dniem 9 lipca 2018 roku i w tym dniu nieprzedawnionych, niezależnie od tego, czy przy zastosowaniu do obliczeń terminu 10 letniego terminu przedawnienia roszczenia upłynie przed, czy po dniu 31 grudnia 2024 roku.

Ustawodawca rozróżnił zatem sytuacje, w których należy stosować 10 letni termin przedawnienia nie tylko różnicując wierzycieli na konsumentów i niekonsumentów. By zastosować termin 10 letni w przypadku obliczania terminu przedawnienia roszczeń przysługujących konsumentom, wystarczy, by roszczenie konsumenta powstało przed dniem 9 lipca 2018 roku, o czym należy pamiętać. Z kolei zastosowanie nowego, skróconego 6 letniego terminu przedawnienia powinno mieć miejsce zawsze w przypadku roszczeń powstałych po dniu 31 grudnia 2014 roku, przy założeniu, że nie będą to roszczenia przysługujące konsumentom.

W sytuacji przedstawionej przez Użytkownika, zgodnie z brzmieniem przepisów przejściowych należy przyjąć, że okres przedawnienia wynosi 10 lat. W zakresie odsetek należy zaznaczyć, że należą one do świadczeń okresowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Temin przedawnienia wskazanych świadczeń nie uległ zmianie i nadal wynosi 3 lata.

Wpisz nasz KRS 0000318482 w deklaracji podatkowej PIT.

Stan prawny na dzień: 05 stycznia 2022 r.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 1104)
2. Ustawa z dnia 6 marca ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2020 r., poz. 1740, t.j.)