Pośrednictwo handlowe w zakresie polskich towarów do innego kraju

Użytkownik serwisu zwrócił się do nas z prośbą o udzielenie porady prawnej w następującym stanie faktycznym: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z uwagi na posiadane kontakty handlowe za granicą otrzymała możliwość działania jako agent handlowy. W związku z powyższym użytkownik zapytał, czy spółka może podpisać umowę agencyjną z polskim producentem oraz jaki kod PKD jest w tym zakresie odpowiedni. Nadto prosił o wskazanie, czy zgodnie z z dyrektywą 86/653/EWG osoba prawna może być agentem.

Istnieje kilka rodzajów umów, które można zawrzeć celem pośrednictwa, dystrybucji czy też sprzedaży towarów za granicą. Są to m.in. umowa dystrybucyjna, umowa o współpracy, umowa sprzedaży czy też umowa agencyjna. Przy czym dwie pierwsze umowy to tzw. umowy nienazwane, co oznacza, iż ich podstawowe postanowienia nie są uregulowane w przepisach powszechnie obowiązujących, a są zawierane są na podstawie art. 353¹ Kodeksu cywilnego (dalej k.c.), określającego zasadę swobody umów, zgodnie z którą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) opisywanej w umowie relacji, a także przepisom i zasadom współżycia społecznego (zasada słuszności i uczciwego obrotu). Oznacza to, że co do zasady, strony mogą swobodnie określić warunki umowy o współpracy i muszą brać pod uwagę jedynie przepisy prawa mające charakter bezwzględnie obowiązujący. Należy przy tym pamiętać, aby w powyższych umowach wskazać prawo danego kraju, które będzie miało zastosowanie w przypadku naruszenia wzajemnych zobowiązań wynikających z umowy.

Szczególną uwagę zwrócić należy na umowę agencyjną, która w opisanym stanie faktycznym wydaje się być dobrym rozwiązaniem. Zawierając umowę z agentem handlowym należy zapoznać się z odpowiednimi przepisami prawa europejskiego i przepisami krajowymi. Regulacja umowy agencyjnej jest wyjątkowo rozbudowana, w znacznej części stanowiąc implementację dyrektywy o niezależnych agentach handlowych (Dyrektywa Rady 86/653/EWG z dnia 18 grudnia 1986 roku w sprawie koordynacji ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do przedstawicieli handlowych działających na własny rachunek, Dziennik Urzędowy L 382, 31/12/1986 P. 0017–0021). Przy czym wiele przepisów ma charakter bezwzględnie obowiązujący (art. 760² 2 § 1–3 k.c., art. 760¹ § 1 k.c., art. 758² k.c) albo semimperatywny (art. 761³ k.c., art. 761⁴ k.c., art. 761⁵ § 1–2 k.c., art. 764³ k.c., art. 764⁴ k.c. oraz art. 761⁴ k.c., który określa okresy wypowiedzenia o charakterze minimalnym). Specyfika kodeksowej regulacji umowy agencyjnej polega w efekcie również na tym, że mimo dwustronnie profesjonalnego charakteru, wiele jej przepisów nakierowanych jest na ochronę z założenia słabszej strony stosunku zobowiązaniowego, czyli agenta. W związku z tym w literaturze wskazuje się, że ochrona agenta jako strony słabszej stanowi istotną cechę normatywnego modelu umowy agencyjnej nie tylko w Polsce, ale także w większości państw Unii Europejskiej^[1].

Zgodnie z art. 758 § 1 k.c umową agencyjną jest umowa, w ramach której agent w ramach swojego własnego przedsiębiorstwa i własnej działalności prowadzi działalność dla innego przedsiębiorstwa, tzw. osoby trzeciej, najczęściej pod jej firmą i rozprowadzając jej produkty. Klienci pozyskani przez agenta stają się klientami przedsiębiorcy, który posługuje się agentem. Zgodnie ze wskazaną regulacją agent jest przedsiębiorcą, prowadzącym we własnym imieniu, w sposób stały, zorganizowany i zarobkowy działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług agencyjnych. Zakres działalności jego przedsiębiorstwa obejmuje pośredniczenie w zawieraniu umów z klientami na rzecz innych przedsiębiorców albo zawieranie umów w ich imieniu. Dającym zlecenie jest przedsiębiorca w rozumieniu art. 43¹ k.c. Może więc nim być osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, lecz mająca zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową

Obie strony są przy tym samodzielnymi podmiotami prawa, odrębnymi od siebie, powiązanymi stosunkiem prawnym o charakterze obligacyjnym. Jednakże samodzielność prawna tych podmiotów nie jest równoznaczna z samodzielnością gospodarczą. W zależności od ukształtowania umowy agencyjnej, agentów można podzielić na samodzielnych pod względem gospodarczym, gdy działają na zewnątrz przedsiębiorstwa dającego zlecenie oraz niesamodzielnych, w sytuacji gdy działania agenta składają się na działalność przedsiębiorstwa dającego zlecenie. Umowa agencyjna jest umową dwustronną. Klienci dającego zlecenie nie stają się stronami tej umowy.

Na podstawie definicji umowy agencyjnej zawartej art. 758 § 1 k.c. wyróżnia się w doktrynie dwa rodzaje tej umowy: agencję pośredniczą oraz agencję przedstawicielską, i w związku z tym agenta-pośrednika oraz agenta-przedstawiciela (agenta-pełnomocnika). Agencja pośrednicza polega na tym, że agent zobowiązuje się za wynagrodzeniem i w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do stałego pośredniczenia przy zawieraniu umów z klientami na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy. Czynności agenta-pośrednika składające się na pośredniczenie obejmują przede wszystkim czynności faktyczne, które poprzedzają zawarcie umowy i mają do zawarcia umowy doprowadzić. Zadaniem agenta jest podejmowanie na rzecz dającego zlecenie działań, które polegają na wyszukiwaniu klientów, kojarzeniu interesów stron, udzielaniu informacji o zasadach, na jakich dający zlecenie zawiera umowy z klientami, ewentualnie przedstawianiu próbek oferowanych przez niego towarów. Jego zadaniem jest również zachęcanie potencjalnych klientów do zawarcia umowy z dającym zlecenie, a także gromadzenie o nich informacji, ewentualnie sprawdzanie stanu ich wypłacalności. Agent-pośrednik uczestniczy również w czynnościach, które mają doprowadzić do zawarcia umowy, a więc w negocjacjach prowadzonych przez strony, może przekazywać oferty dającego zlecenie czy też zbierać oferty potencjalnych klientów.

Natomiast agent – przedstawiciel dokonuje w imieniu dającego zlecenie czynności prawnych, czyli zawiera umowy w jego imieniu. Do składania oświadczeń woli w imieniu dającego zlecenie oraz do przyjmowania dla niego oświadczeń agent jednakże jest uprawniony tylko wówczas, gdy otrzyma stosowne umocowanie (art. 758 § 2 k.c.). Stroną umów zawartych przez agenta staje się bezpośrednio dający zlecenie, po jego stronie powstają więc prawa i obowiązki wynikające z dokonanych przez agenta czynności prawnych.

Niezależnie od postaci umowy agencyjnej (pośrednicza czy przedstawicielska) działania agenta podejmowane na podstawie umowy agencyjnej powinny się cechować stałością. Agent albo stale pośredniczy przy zawieraniu umów z klientami, albo stale takie umowy zawiera. Stałość czynności agenta wyraża się w powtarzalności, niekiedy ciągłości zachowań stanowiących wykonanie umowy.

Dyrektywa 86/653/EWG z dnia 18 grudnia 1986 r. w sprawie koordynacji przepisów Państw Członkowskich dotyczących agentów handlowych działających na zasadzie samozatrudnienia (opublikowana w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich O.J. 328 z dnia 31.12.1986) reguluje zagadnienia związane z formą umowy agencyjnej, podstawowymi obowiązkami agenta, jego wynagrodzeniem, oraz rozwiązaniem zawartej z nim umowy. Zawiera także definicję agenta handlowego, zgodnie z którą agentem handlowym jest osoba fizyczna, działająca na zasadzie samozatrudnienia, posiadająca umocowanie do pośredniczenia w zawieraniu umów kupna lub sprzedaży towarów na rzecz innej osoby (dającego zlecenie) bądź też zawierająca takie umowy w imieniu i na rzecz dającego zlecenie. Należy jednak pamiętać, że regulacje zawarte w Kodeksie Cywilnym stanowią implementację dyrektywy. Istnienie przepisów Wspólnotowych nie oznacza uchylenia przepisów krajowych dotyczących agentów handlowych.  

Odnosząc się zatem do pytania, regulacje zawarte w Kodeksie Cywilnym dotyczące umowy agencyjnej wskazują, że agentem może być zarówno osoba fizyczna, jak i prawna. Możliwa jest konfiguracja, w której agentem będzie spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. W takiej sytuacji należałoby rozszerzyć działalność spółki o działalność agentów zajmujących się sprzedażą towarów różnego rodzaju (PKD 46.19.Z). Jednocześnie wskazujemy, że udzielanie porad dotyczących porządku prawnego innego, niż polski wykracza poza zakres E-punktu konsultacyjnego, określony w Dziale II pkt. 4 Regulaminu udostępniania informacji i porad w ramach serwisu Mikroporady.pl. W omawianym stanie faktycznym koniecznym jest zapoznanie się z przepisami krajowymi innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub znajdującym się poza jej obszarem.

Wpisz nasz KRS 0000318482 w deklaracji podatkowej PIT.

Stan prawny na dzień: 27 stycznia 2022 r.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 z późn. zm.).
2. Dyrektywa Rady z dnia 18 grudnia 1986 roku w sprawie koordynacji ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do przedstawicieli handlowych działających na własny rachunek (86/653/EWG).