Zatrudnienie na etacie, a wykonywanie dodatkowej pracy na podstawie umowy o dzieło

Użytkownik serwisu zwrócił się do nas z prośbą o udzielnie porady prawnej w zakresie możliwości dorabiania na podstawie umowy o dzieło, będąc jednocześnie zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Zwrócił się również o udzielenie odpowiedzi na pytanie czy istnieje limit zawieranych umów o dzieło oraz w jaki sposób użytkownik powinien rozliczać dochody z tytułu umów o dzieło.

W obowiązującym stanie prawnym nie ma przeciwwskazań, aby osoba zatrudniona na etat pracowała u innego pracodawcy, o ile nie podpisała z firmą umowy o zakazie pracy w konkurencyjnym przedsiębiorstwie. Może dodatkowo „dorabiać” zarówno na podstawie umowy o pracę, jak i umowy o dzieło czy zlecenia. Przepisy też nie regulują również ilości zawieranych umów, więc należy wnioskować, że można je zawierać w dowolnej ilości. 

Umowa o dzieło uregulowana jest w tytule XV Kodeksu cywilnego (art. 627 – 646). Zawierając umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Jako że umowa o dzieło jest umową rezultatu, jej przedmiotem jest powstanie konkretnego i indywidualnie oznaczonego w umowie rezultatu w postaci zamawianego przez kontrahenta dzieła. Charakterystyczny dla tej umowy jest brak zależności między stronami, co odróżnia umowę o dzieło od umowy o pracę.

Zarówno umowa o dzieło, jak i umowa o zlecenie są umowami cywilnoprawnymi, pomiędzy nimi występują jednak zasadnicze różnice. Podczas gdy umowa o dzieło jest umową rezultatu, to na podstawie umowy zlecenie zleceniobiorca nie jest odpowiedzialny za efekt. Powinien on za to wykonać umowę z należytą starannością. Ponadto, o ile termin na wykonanie dzieła musi być określony, czas wykonania zlecenia może być zarówno określony, jak i nieokreślony. Co więcej, o ile przy umowie o dzieło nie ma obowiązku płacenia składek na ubezpieczenie społeczne, co omówione zostanie w dalszej części artykułu, obowiązek taki może powstać przy zawarciu umowy zlecenia w zależności od tego, czy zleceniobiorca osiągnie minimalne wynagrodzenie z innych źródeł, np. z umowy o pracę. Przy umowie zlecenie należy też obowiązkowo opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Umowa zlecenie może zostać wypowiedziana w dowolnym momencie, z poszanowaniem regulacji w art. 746 Kodeksu cywilnego. Dla wypowiedzenia umowy o dzieło konieczne jest spełnienie określonych przesłanek, np. gdy przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym. 

Zgodnie z zasadą swobody umów to strony decydują, jaką umowę zawierają. Jednak, gdy wybierają rodzaj umowy, powinny przestrzegać przepisów, w szczególności odpowiednich przepisów Kodeksu cywilnego. Charakter umowy określa bowiem nie tylko sama nazwa umowy, ale przede wszystkim jej treść, a także warunki i okoliczności, które towarzyszą jej wykonywaniu.

Organem, który jest uprawniony do weryfikacji zawartej umowy jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jeśli wykonujemy umowę nazwaną umową o dzieło, a organ stwierdzi, że jest to faktycznie umowa zlecenia albo umowa o świadczenie usług, to może objąć nas obowiązkowym ubezpieczeniem. Dlatego ważne jest, aby prawidłowo ustalić charakter zawieranej umowy. Pomogą w tym dalsze wyjaśnienia. Poniżej wskazujemy elementy, na które trzeba szczególnie zwrócić uwagę.

Przede wszystkim przedmiot i cel umowy. Przedmiotem umowy o dzieło jest zobowiązanie do wykonania dzieła, czyli osiągnięcia określonego, indywidualnego rezultatu w postaci materialnej lub niematerialnej. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 18 września 2013 r., II UK 39/13,

wykonanie dzieła najczęściej polega na: wytworzeniu rzeczy, zmianie rzeczy już istniejącej, naprawieniu rzeczy, przerobieniu rzeczy, uzupełnieniu albo rozbudowie rzeczy, połączeniu rzeczy z innymi rzeczami, dodaniu części składowych.

Rezultat umowy o dzieło powinien mieć byt samoistny, obiektywnie osiągalny i pewny. Nie powinno być uznane za dzieło coś, co nie odróżnia się w żaden sposób od innych występujących na danym rynku rezultatów pracy, gdyż wówczas zatraciłoby swój indywidualny charakter dzieła (wyroki Sądu Najwyższego: z 3 listopada 1999 r., IV CKN 152/00, z 27 sierpnia 2013 r., II UK 26/13, z 14 listopada 2013 r., II UK 115/13, z 4 czerwca 2014 r., II UK 543/13, oraz z 10 lipca 2014 r., II UK 454/13). Dzieło powinno być wyrazem kreatywności i umiejętności autora.

W przypadku umowy zlecenia czy umowy o świadczenie usług przedmiotem jest zobowiązanie do wykonywania określonych czynności.

Umowa o dzieło różni się od umowy zlecenia tym, że wykonawca umowy o dzieło zobowiązuje się nie do samego działania, lecz do uzyskania określonego dzieła jako rezultatu tego działania (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 4 lutego 2014 r., III AUa 596/13). Wykonywanie określonej czynności (szeregu powtarzających się czynności) bez względu na jej rezultat jest właściwe dla umów zlecenia (wyrok Sądu Najwyższego z 4 lipca 2013 r., II UK 402/12).

Kolejny element to zakres odpowiedzialności. W umowie o dzieło osoba, która wykonuje tę umowę, odpowiada za osiągnięcie rezultatu. Nie jest ważne, czy dołożyła należytej staranności przy wykonywaniu dzieła. Ryzyko obciąża wykonawcę umowy.

W umowie zlecenia to zleceniobiorca odpowiada za brak należytej staranności przy wykonywaniu czynności, a nie za jej wynik. W umowie zlecenia ryzyko, że rezultat nie zostanie osiągnięty, obciąża zleceniodawcę. Zleceniobiorca nie odpowiada za brak rezultatu, do którego miały doprowadzić czynności, które wykonuje. Zleceniobiorcy można przypisać brak należytej staranności (wyrok Sądu Najwyższego z 25 lipca 2012 r., II UK 70/12, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 5 listopada 2013 r., III AUa 275/13).

W umowie o dzieło osiągnięcie rezultatu, przy spełnieniu określonych warunków, jest pewne. W umowie zlecenia – brak jest pewności czy czynności, do których zobowiązał się zleceniobiorca, doprowadzą do zamierzonego rezultatu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 5 listopada 2013 r., III AUa 275/13).

Dla umów zlecenia jest właściwe wykonywanie powtarzalnych, odtwórczych czynności bądź wykonywanie tych czynności w sposób ciągły lub zespołowy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 19 marca 2008 r., I ACa 83/08, Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 6 listopada 2012 r. III AUa 227/12, Sądu Najwyższego z 25 lipca 2012 r., II UK 70/12).

Kolejna część pytania użytkownika dotyczyła sposobu rozliczania się z przychodów z tytułu umów o dzieło. Zasady opodatkowania przychodów uzyskanych z tytułu wykonywania umowy o dzieło określa Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych. Sposób rozliczania przychodu w tym wypadku zależy od kilku aspektów, w tym m.in. od:

• wysokości należności określonej w umowie o dzieło,
• statusu podmiotu będącego zamawiającym.

W przypadku gdy zamawiającym jest firma lub jednostka organizacyjna, przychód z umowy o dzieło należy traktować jako przychody z działalności wykonywanej osobiście (art. 13 pkt. 8 ustawy o PIT).

Odpowiedzialnym za pobranie i odprowadzenie na rachunek urzędu skarbowego podatku od przychodu od umowy o dzieło jest zamawiający. Jako płatnik jest on zobowiązany wpłacić - w zależności od wysokości wynagrodzenia:

• zaliczkę na podatek dochodowy (obliczoną zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy o PIT),
• zryczałtowany podatek dochodowy (o którym mowa w art. 30 ust. 1 pkt. 5a ustawy o PIT).

W sytuacji, gdy kwota wynagrodzenia określonego na umowie o dzieło przekracza 200 zł, zamawiający ma obowiązek pobrać i przekazać na konto urzędu skarbowego zaliczkę na podatek dochodowy odpowiadającą 17% dochodu.

Co więcej, zamawiający jest zobowiązany do przekazania wykonawcy umowy o dzieło oraz urzędowi skarbowemu (właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania wykonawcy) imiennej informacji PIT-11 za dany rok kalendarzowy. Druga strony umowy ma obowiązek ujęcia kwot z tego druku w swoim zeznaniu rocznym (jako przychody z działalności wykonywanej osobiście). W sytuacji, gdy kwota wykazana na umowie o dzieło nie przekracza 200 zł (i umowa ta nie jest zawarta z pracownikiem), zamawiający jest zobowiązany pobrać i odprowadzić na konto urzędu skarbowego zryczałtowany podatek dochodowy - w wysokości 17% Oblicza się go od przychodu, którego nie pomniejsza się w tym przypadku o koszt jego uzyskania. Co ważne, przychodu opodatkowanego w formie ryczałtu wykonawca dzieła nie wykazuje w zeznaniu rocznym, w związku z czym zamawiający nie ma obowiązku wystawienia PIT-11.

Umowa o dzieło może zostać zawarta również przez dwie osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej. Uzyskany w ten sposób przychód zalicza się do przychodów z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt. 9 oraz art. 20 ust. 1 ustawy o PIT. W takim wypadku ani zamawiający, ani wykonawca dzieła nie musi odprowadzać zaliczki lub zryczałtowanego podatku. Dochody uzyskane z umowy o dzieło rozlicza się w zeznaniu rocznym („Inne źródła”). Podatnik (wykonawca) składa je (i jednocześnie wpłaca kwotę podatku wynikającą z zeznania) do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym, w którym osiągną dochód.

Podsumowując, sposób rozliczenia przychodu z umowy o dzieło osiąganego przez osobę fizyczną zależy od tego, kto jest zamawiającym (osoba fizyczna nieprowadząca działalności czy firma) oraz od wysokości kwoty wykazanej na umowie.

Wpisz nasz KRS 0000318482 w deklaracji podatkowej PIT. 

Stan prawny na dzień: 07 grudnia 2021 r.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U.2020.1740 t.j. z dnia 2020.10.08)
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 2021.1128 t.j. z dnia 2021.06.24)
• Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2021.423 t.j. z dnia 2021.03.08)