Zapłacony mandat za brak biletu parkingowego, a wszczęcie przez Urząd Skarbowy postępowania egzekucyjnego

Użytkownik zwrócił się do nas z prośbą o udzielenie porady prawnej w następującym stanie faktycznym. W 2014 r. został nałożony mandat w wysokości 40 zł za brak biletu parkingowego. W zakreślonym terminie Użytkownik dokonał zapłaty, jednak po 4 latach otrzymał zawiadomienie o wszczęciu postępowania egzekucyjnego przez Urząd Skarbowy z powodu nieopłacenia przedmiotowego mandatu. Kto w takiej sytuacji ponosi koszty niesłusznie wszczętego postępowania egzekucyjnego? 

Odpowiedź:

Zasady przeprowadzania egzekucji regulują przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U.2020.1427 t.j. z dnia 2020.08.21 dalej u.p.e.a.). Celem każdej egzekucji administracyjnej jest przymusowe wykonanie zobowiązania. 

Omawiana tu egzekucja dotyczy, m.in.:

• podatków, opłat i innych należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa: Dz.U.2020.1325 t.j., a w tym podatku dochodowego, podatku VAT;
• grzywien i kar pieniężnych wymierzonych przez organy administracji publicznej;
• obowiązków z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi, nakładane w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy.

W razie nieuiszczenia opłaty za parkowanie pojazdów samochodowych w strefie płatnego parkowania pobierana jest opłata dodatkowa. Jest to należność publiczna o charakterze dyscyplinującym za nieuiszczenie opłaty za postój.  Podatki jako obowiązkowe, przymusowe i bezzwrotne świadczenia pieniężne na rzecz budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego stanowią jeden z głównych rodzajów należności pieniężnych, które egzekwowane są w drodze tzw. „egzekucji administracyjnej”. W przypadku zobowiązań podatkowych wierzycielem pozosaje organ podatkowy.

Organem uprawnionym do stosowania w całości lub w części określonych w ustawie środków służących doprowadzeniu do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków jest organ egzekucyjny, który zobowiązany jest do przestrzegania swojej właściwości rzeczowej i miejscowej z urzędu w każdym stadium postępowania egzekucyjnego.

Właściwym rzeczowo organem egzekucyjnym do prowadzenia egzekucji jest naczelnik urzędu skarbowego (art. 19 § 1 u.p.e.a.), jako podmiot uprawniony do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych określonych w u.p.e.a., jak również inne organy egzekucyjne, np. dyrektor oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który jest organem egzekucyjnym należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne czy dyrektor urzędu celnego, który jest organem egzekucyjnym należności celnych, pobieranego na granicy podatku VAT i podatku akcyzowego.

Czynności egzekucyjne wykonują pracownicy organu egzekucyjnego - poborcy skarbowi (przez poborcę skarbowego rozumie się pracownika organu egzekucyjnego wyznaczonego do dokonywania czynności egzekucyjnych w egzekucji obowiązku o charakterze pieniężnym – art. 1a pkt 9 u.p.e.a.).

Jeżeli organ podatkowy uzna, że podatnik, mimo ciążącego na nim obowiązku, nie zapłacił w całości lub w części podatku, nie złożył deklaracji albo że zaniżył wysokość zobowiązaniapodatkowego i jest ona inna niż wykazana w deklaracji, zobowiązany jest do wszczęcia postępowania podatkowego i wydania decyzji określającej wysokość zobowiązaniapodatkowego. Dopiero taka decyzja może być podstawą do prowadzenia egzekucji administracyjnej.

Stosownie do treści art. 3a § 1 pkt 1 u.p.e.a, w zakresie zobowiązań powstałych z mocy prawa stosuje się egzekucję administracyjną, jeżeli wynikają one z deklaracji lub zeznania złożonego przez podatnika lub płatnika.

Dokument ten może więc stanowić podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego i wszczęcia egzekucji, ale tylko w sytuacji, gdy podatnik nie przekazał wierzycielowi należności w wysokości obliczonej samodzielnie. Jeżeli wierzyciel kwestionuje prawidłowość wystawienia deklaracji, zwłaszcza jeżeli kwestionuje prawidłowość obliczeń podatnika, wówczas nie jest uprawniony do wystawienia tytułu wykonawczego opiewającego na inną kwotę, niż podana w dokumencie sporządzonym przez dłużnika. Podstawą do prowadzenia egzekucji w takiej sytuacji może być jedynie decyzja o ustaleniu wysokości należności (wyrok WSA z 3 kwietnia 2007 r., sygn. akt III SA/Wa 3695/06).

Wówczas zobowiązanie powstaje na skutek doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania. Decyzja ta ma charakter konstytutywny, co oznacza, że po jej doręczeniu tworzy się dla podatnika nowy obowiązek uiszczenia należności podatkowej, w miejsce wskazanego przez niego np. w deklaracji. Momentem powstania zobowiązaniapodatkowego jest chwila doręczenia decyzji.

Komornik rozpocznie egzekucję z majątku dłużnika wówczas, gdy wierzyciel do wniosku o wszczęcie egzekucji dołączy właściwie sporządzony tytuł wykonalności.

Stosownie do treści art. 26 § 1 u.p.e.a., postępowanie egzekucyjne wszczyna się na wniosek wierzyciela o wszczęcie egzekucji administracyjnej i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego, sporządzonego według ustalonego wzoru. Wierzyciel będący jednocześnie organem egzekucyjnym wszczyna postępowanie egzekucyjne z urzędu poprzez nadanie tytułowi wykonawczemu przez siebie wystawionemu klauzuli o skierowaniu tego tytułu do egzekucji administracyjnej. 

Poniżej przedstawiamy kilka możliwości działania, tak by doprowadzić do zawieszenia bądź umorzenia egzekucyjnego postępowania administracyjnego. Dłużnik może :

1. zgłosić zarzuty w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej (enumeratywnie wymienione w art. 33 § 2 u.p.e.a.), które powodują co do zasady zawieszenie postępowania egzekucyjnego do czasu ich ostatecznego rozpatrzenia (szczegółowo o tym niżej), 
2. wnioskować o wyłączenie przedmiotów spod egzekucji (zgodnie z art. 13 § 1 u.p.e.a., organ egzekucyjny, na wniosek zobowiązanego i ze względu na jego ważny interes, może zwolnić, na czas oznaczony lub nieoznaczony, z egzekucji w całości lub części określone składniki majątkowe zobowiązanego),
3. wnosić skargi na czynności komornika, skargi na czynności egzekutora, ew. na przewlekłość postępowania egzekucyjnego.

Podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej jest: 

1) nieistnienie obowiązku; 

2) określenie obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z: 

a) orzeczenia, o którym mowa w art. 3 i art. 4 u.p.e.a.
b) dokumentu, o którym mowa w art. 3 a § 1 up.p.e.a. 
c) przepisu prawa, jeżeli obowiązek wynika bezpośrednio z tego przepisu;

3) błąd co do zobowiązanego;

4) brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia, jeżeli jest wymagane; 

5) wygaśnięcie obowiązku w całości albo w części; 

6) brak wymagalności obowiązku w przypadku: 

a) odroczenia terminu wykonania obowiązku,
b) rozłożenia na raty spłaty należności pieniężnej,
c) wystąpienia innej przyczyny niż określona w lit. a i b powyżej. 

Wniesienie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej, nie później niż w terminie 7 dni od dnia doręczenia odpisu tytułu wykonawczego, zawiesza postępowanie egzekucyjne w całości albo w części z dniem doręczenia tego zarzutu organowi egzekucyjnemu do czasu zawiadomienia tego organu o wydaniu ostatecznego postanowienia w sprawie tego zarzutu (art. 35 § 1 u.p.e.a.). 

W  sytuacji, gdy działania komornika wyrządzają szkodę, można  żądać od niego odszkodowania, bowiem to komornik ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych.

Skargę na konkretne czynności egzekucyjne należy wnieść za pośrednictwem organu egzekucyjnego w ciągu 14 dni od dnia dokonania czynności, która jest przedmiotem skargi.

Na postanowienie o oddaleniu skargi przysługuje zażalenie. Zażalenie  wnosi się  do organu odwoławczego za pośrednictwem organu egzekucyjnego w terminie 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia.

W przedmiotowej sprawie Użytkownik powinien zgłosić zarzut wygaśnięcia obowiązku w całości albo w części i na tę okoliczność wskazać fakt zapłaty mandatu.

Okoliczności powodujące wygaśnięcie obowiązku są zróżnicowane. Tytułem przykładu należy przywołać przepisy Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynaca podatkowa dotyczące wygaśnięcia zobowiązań podatkowych. Zgodnie z art. 59 § 1 wskazanej ustawy, zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części wskutek:

1. zapłaty,
2. pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta;
3. potrącenia;
4. zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku;
5. zaniechania poboru;
6. przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych;
7. przejęcia własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym;
8. umorzenia zaległości;
9. przedawnienia;

Wnoszący zarzut nie jest zobligowany do dołączenia do zarzutu dowodów, a jedynie do ich wskazania. Jeżeli zobowiązany dołączył do zarzutu dowody stwierdzające wykonanie, umorzenie, wygaśnięcie lub nieistnienie obowiązku, odroczenie terminu wykonania obowiązku, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnych albo dowody potwierdzające błąd co do osoby zobowiązanego, to organ egzekucyjny jest obowiązany odstąpić od czynności egzekucyjnych (art. 45 § 1 u.p.e.a.). Okazanie dowodów stwierdzających częściowe wykonanie obowiązku lub umorzenie należności pieniężnej oznacza natomiast, że organ egzekucyjny jest wówczas obowiązany odstąpić od egzekucji z takiego składnika majątkowego zobowiązanego, którego wartość znacznie przekracza kwotę ostatecznie dochodzonej należności, i zobowiązany posiada inne składniki majątkowe, z których egzekucja może być prowadzona

W przypadku uchybienia terminowi do wniesienia zarzutu organ egzekucyjny stwierdzi uchybienie terminu do wniesienia zarzutu. Na postanowienie o stwierdzeniu uchybienia terminu przysługuje zażalenie wnoszącemu zarzut (art. 17 u.p.e.a.). Ponadto organ egzekucyjny będzie mógł stwierdzić, czy zarzut został wniesiony przez zobowiązanego nie później niż w terminie 7 dni od dnia doręczenia odpisu tytułu wykonawczego. W przypadku dochowania tego terminu skutkiem wniesienia zarzutu jest zawieszenie postępowania egzekucyjnego w całości lub w części (art. 35 § 1 u.p.e.a.).W przypadku uznania zarzutu zobowiązanego w sprawie egzekucji administracyjnej postępowanie jest umarzane na podstawie  art. 34 § 4 pkt 3 u.p.e.a

Przywrócenie terminu do wniesienia zarzutu jest możliwe na podstawie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Tak więc termin może być przywrócony wyłącznie na wniosek osoby uprawnionej do wniesienia zarzutu, jeżeli osoba ta uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jej winy (art. 58 § 1 k.p.a.). Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy wnieść zarzut (art. 58 § 2 k.p.a.).

W obecnym stanie prawnym prawo zobowiązanego do wniesienia zarzutu staje się aktualne po wszczęciu postępowania egzekucyjnego. Ustawa nie wskazuje bowiem zdarzenia powodującego początek biegu terminu do wniesienia zarzutu, a jedynie określa zdarzenia, z wystąpieniem których wiąże się koniec biegu terminu do wniesienia zarzutu.

Podsumowując, Użytkownik w pierwszej kolejności powinien zgłosić zarzut wygaśnięcia obowiązku w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej. W przypadku uwzględnienia zarzutu i umorzenia postępowania pozostaje kwestia kosztów postępowania egzekucyjnego, którą reguluje art. 64c u.p.w.a. Zasadą jest, że koszty związane z tym postępowaniem obciążają zobowiązanego (dłużnika) i podlegają przymusowemu ściągnięciu w drodze egzekucji. Jednak na podstawie ustawowego wyjątku od zasady i zasadniczego trybu prawnego odpowiedzialności za koszty egzekucyjne, wierzyciel ponosi koszty postępowania egzekucyjnego wszczętego lub prowadzonego niezgodnie z prawem

Wpisz nasz KRS 0000318482 w deklaracji podatkowej PIT.

Stan prawny na dzień: 17 grudnia 2021 r.

Podstawa prawna:

• Ustawa z  dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U.2020.1427 t.j. z dnia 2020.08.21)
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U.2021.1540 t.j. z dnia 2021.08.23)
• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2021.735 tj. z dnia 2021.04.21)