Termin przedawnienia zobowiązań wobec FUS – czy zaległość uległa przedawnieniu? - mikroPorady.pl

Zgodnie z ogólną zasadą, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu, co wynika z art. 117 § 1 k.c. Instytucja przedawnienia daje możliwość uchylenia się od zaspokojenia roszczenia po upływie określonego prawem terminu. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.Warunkiem zastosowania tej instytucji jest podniesienie zarzutu przedawnienia.
W praktyce oznacza to, iż dłużnik odmawiając spełnienia roszczenia sam musi wskazać wierzycielowi, iż jego roszczenie uległo przedawnieniu.

Trzeba wskazać, że okres przedawnienia biegnie od dnia wymagalności należności, w tym przypadku z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Datą wymagalności jest natomiast dzień, do którego najpóźniej płatnik powinien opłacić składki. Termin regulowania tych opłat za dany miesiąc to – w zależności od statusu płatnika – 5., 10. lub 15. dzień następnego miesiąca.
Co oznacza, iż przedawnia się odpowiednio od 6., 11. lub 16. dnia danego miesiąca.

Terminy szczególne przedawnienia, poza ogólnymi z Kodeksu cywilnego, są różne w zależności od rodzaju roszczenia. Przedawnienie składek regulowane jest w art. 24 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który istotnie podlegał licznym nowelizacjom. Przypomnieć należy, iż zgodnie z brzmieniem obowiązującym do dnia 31 grudnia 2002 r. należności z tytułu składek ulegały przedawnieniu po upływie 5 lat. Mocą ustawy z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw - obowiązującej od dnia 1 stycznia 2003 r. - termin przedawnienia tych należności uległ wydłużeniu do lat 10. Z dniem 1 stycznia 2012 r., na podstawie art. 11 pkt 1 ustawy z dnia 16 września 2011r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców - zmieniającego treść ww. artykułu, skrócony został okres przedawnienia składek na ubezpieczenia społeczne z 10 do 5 lat.

Należy jednak pamiętać, że bieg przedawnienia może ulec zawieszeniu albo przerwaniu. Zawieszenie biegu przedawnienia roszczenia może nastąpić na skutek, np. śmierci dłużnika, podjęcia przez ZUS czynności zmierzających do odzyskania należności (egzekucji). Natomiast przerwanie biegu przedawnienia może nastąpić, np. poprzez ogłoszenie upadłości dłużnika, złożeniem wniosku o rozłożenie zadłużenia na raty.

ZUS może dokonać zabezpieczenia należności przez zastosowanie hipoteki przymusowej. Z art. 26 ust. 2–3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, że wystawione przez ZUS dokumenty stwierdzające istnienie należności z tytułu składek oraz jej wysokość stanowią podstawę wpisu hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości stanowiącej własność zobowiązanego. Hipoteka może zostać ustanowiona na wszystkich nieruchomościach dłużnika. Podstawą ustanowienia hipoteki przymusowej jest doręczona decyzja o określeniu wysokości należności z tytułu składek,
o odpowiedzialności osoby trzeciej lub o odpowiedzialności następcy prawnego. Przedmiotem hipoteki mogą być m.in.:

nieruchomość lub część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział dłużnika, a także nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej dłużnika i jego małżonka,
nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej wspólników spółki cywilnej lub część ułamkowa nieruchomości stanowiąca udział wspólników spółki cywilnej – w przypadku, gdy dłużnikiem jest spółka,
użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie stanowiącymi własność użytkownika wieczystego,

Jest to wygodny i skuteczny sposób zabezpieczenia, często stosowany przez ZUS.

Odpowiadając na postawione pytanie wskazujemy, iż złożenie w 2006 roku wniosku o rozłożenie na raty przerwało bieg terminu przedawnienia roszczenia, który dla roszczeń powstałych w 2002 roku 2003 wynosił 5 lat a od 1 stycznia 2003 roku wynosił lat 10, czyli upływałby w 2014 roku, przy założeniu, że najpóźniej powstałe zobowiązanie stało się wymagalne w dniu 16 styczniu 2004 roku. Gdy ZUS nie podjął, od 2006 roku, żadnych działań, aby odzyskać swoją wierzytelność, bieg przedawnienia rozpoczął się na nowo i nie został przerwany przez żadną czynność do 2012 roku, to oznacza, że roszczenie ZUS uległo przedawnieniu.

Przykład:

Firma nie uregulowała składek za grudzień 2003 r. Powinna je opłacić najpóźniej do dnia 15 stycznia 2004 r. Należność ta stała się więc wymagalna 16 stycznia 2004 r. Wtedy rozpoczął się bieg 10-letniego terminu jej przedawnienia, który upłynął 16 stycznia 2014 r.

Wskazujemy, iż obecnie należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Przedawnieniu nie ulegają należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem. Po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane, ale jedynie z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek
i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia.

Stan prawny aktualny na dzień: 10 marca 2020 r.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U.2019 poz. 1145 t.j.);
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2020 poz. 266 t.j.).

Przedawnienie roszczeń - terminy

Przygotowując materiał dotyczący przedawnienia roszczeń, na wstępie należałoby wyjaśnić co to jest roszczenie. Zgodnie z definicją wskazaną w komentarzu do ustawy kodeks cywilny „roszczenie to uprawnienie polegające na możliwości domagania się od indywidualnie określonej osoby (lub grupy indywidualnie określonych osób) jakiegoś zachowania się. Istnienie roszczenia jest więc konsekwencją nałożenia przez normę prawną na konkretnego adresata lub grupę konkretnych adresatów obowiązku jakiegoś postępowania względem innej osoby”.[1]

Zgodnie z brzmieniem przepisów obowiązującej ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku kodeks cywilny (dalej jako: „kodeks cywilny”), z zastrzeżeniem wyjątków wskazanych w kodeksie cywilnym, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu po upływie określonego terminu.

Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia.

Zasadą ogólną przyjętą w kodeksie cywilnym jest, że o ile przepisy nie stanowią inaczej, wszystkie roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu po upływie sześciu lat, a roszczenia o świadczenia okresowe oraz roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej – po upływie trzech lat. Zgodnie z zasadą ogólną, koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

W kodeksie cywilnym wskazano wiele odstępstw od powyżej wskazanej reguły m.in. dla: