Użytkownik zwrócił się do nas z prośbą o udzielenie porady prawnej związanej z ochroną praw autorskich utworów publikowanych na swojej stronie internetowej. Chciałby się dowiedzieć, czy musi posiadać patenty czy licencje. Prosi również o wskazanie, co musi zrobić aby uzyskać zgodę na wysyłanie informacji handlowych i w jaki sposób uzyskać wyłączność na publikowane przez siebie utwory.
Rodzaje własności intelektualnej
Pod pojęciem własności intelektualnej kryją się wszystkie wytwory ludzkiego rozumu i wyobraźni. Ich wartość tkwi w aspekcie niematerialnym – pomyśle, procedurze, sposobie – natomiast najczęściej jest ujmowana w formie materialnych nośników.
Prawo autorskie chroni dzieła nazywane utworami. Jak wskazuje art. 1 ust.1 ustawy o prawie autorskim "Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczania i sposobu wyrażenia (utwór)."
Tym mianem określane są przede wszystkim utwory: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe), plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne, muzyczne i słowno-muzyczne, sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne, audiowizualne (w tym wizualne i audialne).
Za wynalazek uznaje się rozwiązanie nowe, posiadające poziom wynalazczy i nadające się do przemysłowego rozwiązania. Nowe – czyli takie, które przed datą zgłoszenia nie zostało udostępnione do powszechnej wiadomości, w formie ustnego albo pisemnego opisu, przez stosowanie, ujawnienie lub w jakikolwiek inny sposób. Poziom wynalazczy ustala, czy wynalazek nie wynika bezpośrednio z aktualnego stanu techniki, natomiast przemysłowe stosowanie wskazuje, że dzięki odkryciu może być uzyskiwany wytwór albo stosowany sposób w jakiekolwiek gałęzi przemysłu, nie wykluczając rolnictwa.
Wzorem użytkowym określane jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Za użyteczny można uznać taki wzór użytkowy, dzięki któremu można osiągnąć cel mający praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów. Wzorem przemysłowym jest natomiast nowa, oryginalna i nadająca się do wielokrotnego odtwarzania postać wytworu, przejawiająca się w szczególności w jego kształcie, właściwościach powierzchni, barwie, rysunku i ornamencie.
Kolejny rodzaj własności intelektualnej to znak towarowy. Jego definicja wskazuje, iż jest to każde oznaczenie przedstawione w sposób graficzny lub też takie, które w sposób graficzny da się wyrazić. Znak służy do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od tego samego rodzaju towarów innych przedsiębiorstw. Zgodnie z ustawą, najczęściej znakiem towarowym staje się wyraz, rysunek, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, melodia albo inny sygnał dźwiękowy.
Oznaczenia geograficzne to zgodnie z ustawą oznaczenia słowne odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu lub kraju, które identyfikują towar jako pochodzący z tego terenu, jeżeli określona jakość, dobra opinia lub inne cechy towaru są przypisywane przede wszystkim pochodzeniu geograficznemu tego towaru.
Ostatnim podstawowym rodzajem własności intelektualnej określanej przez prawo przemysłowe jest topografia układu scalonego. Jest to rozwiązanie polegające na wyrażonym w dowolny sposób, przestrzennym rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest elementem aktywnym, oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego. Układem scalonym nazywa się natomiast jedno- lub wielowarstwowy wytwór przestrzenny, utworzony z elementów z materiału półprzewodnikowego tworzącego ciągłą warstwę, ich wzajemnych połączeń przewodzących i obszarów izolujących, nierozdzielnie ze sobą sprzężonych, w celu spełniania funkcji elektronicznych.
Wyłączne prawo do własności intelektualnej
Pierwszą metodą na zabezpieczenie się przed korzystaniem z własności firmy są prawa autorskie. W tym przypadku nie trzeba dopełniać formalności – utwór podlega bowiem automatycznej ochronie od momentu jego ustalenia. Zatem jeśli z utworu zacznie korzystać osoba nieuprawniona, twórca będzie miał pełne prawo dochodzenia swojego przed obliczem sądu. W tym miejscu warto natomiast pamiętać, że konieczne będzie udowodnienie własnego autorstwa i daty jego powstania. Jeśli tworzy się coś naprawdę wartościowego, warto o takie dowody zadbać wcześniej, aby w razie postępowania być zabezpieczonym.
W przypadku wynalazku ochrona prawna nadawana jest za pomocą patentu. Aby go uzyskać, trzeba się zmierzyć z dość wymagającą procedurą prawną. Na początku wynalazek powinien zostać zgłoszony do odpowiedniego urzędu (w przypadku starań o patent polski będzie to Urząd Patentowy RP). Niezbędne będą w tym przypadku podanie o udzielenie patentu, opis wynalazku oraz jego skrót, a także zastrzeżenie lub zastrzeżenia patentowe. Po rozpatrzeniu wniosku wynalazcy nadawany jest patent – czyli prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Polski. Patent będzie obowiązywał przez kolejne 20 lat.
Wzory użytkowe są chronione przez tzw. prawo ochronne. Procedura uzyskania takiej ochrony jest analogiczna do starań o patent, jednak w tym wypadku okres obowiązywania prawa wynosić będzie10 lat. Podobnie jak wzory użytkowe, prawem ochronnym obejmowane są także znaki towarowe. Okres trwania ochrony także w takim przypadku trwa co do zasady 10 lat, jednakże może być przedłużany na kolejne okresy dziesięcioletnie. Kiedy dany element staje się znakiem towarowym, można to rozpoznać po znajdującym się zwykle koło niego symbolu ®.
W przypadku wzoru przemysłowego ochrona nosi nazwę prawa z rejestracji, a aby go uzyskać, konieczne jest złożenie podania, ilustracji oraz opisu wyjaśniającego ilustrację wzoru. Ochrona jest udzielana na max. 25 lat, przy czym okres ten podzielony jest na odcinki krótsze, pięcioletnie. Podobnie ochronie z tytułu prawa z rejestracji podlegają oznaczenia geograficzne, choć w ich przypadku samoczynne wygaśnięcie ochrony następuje w przypadku, gdy nastąpi wydarzenia, z którym ustawa wiąże moment wygaśnięcia. Topografie układów scalonych, podlegające także prawu z rejestracji, wygasają w 15 roku od ich ustalenia, chyba że wcześniej upłynie okres na który prawo takie zostało przyznane lub były one wykorzystywane w celach handlowych
Ochrona własności intelektualnej
Prawne metody ochrony własności intelektualnej dają pełne bezpieczeństwo ich właścicielowi, mają jednak pewną wadę. Chodzi tu mianowicie o fakt, że nie są one stałe – wygasają z biegiem czasu lub ze względu na miejsce, w którym obowiązują. Dlatego też warto zwrócić uwagę na alternatywne rozwiązanie, jakim jest wiedza utajona.
W tym przypadku przedsiębiorca nie musi zatem spełniać wymagań formalnych, aby uzyskać ochronę, nie musi także obawiać się upływającego czasu. Z drugiej strony do jego obowiązków będzie należało dołożenie wszelkich starań, aby wartościowe dla firmy procedury czy innowacje nie wyszły na światło dzienne.
Odszkodowanie za naruszenie własności intelektualnej
Zadbanie o ochronę własności intelektualnej w firmie jest dobrym rozwiązaniem, dzięki któremu w razie bezprawnego wykorzystania pomysłu firma może dochodzić swojego prawa przed sądem. Jeśli uda jej się wygrać, odszkodowanie często sięga bajońskich sum.
Jednakże patenty i prawa ochronne dają także inną możliwość zarabiania, i to bez konieczności zatrudniania adwokatów. Opatentowane wynalazki nie mogą być wykorzystywane przez innych poza twórcą – chyba że twórca wyrazi na to zgodę. A jeśli udziela takiej zgody, odbywa się to najczęściej w postaci odpłatnej licencji – czyli formie wypożyczenia technologii, wynalazku czy utworu. W sytuacji kiedy chroniona własność jest na tyle innowacyjna i wartościowa, że jej brak może znacząco utrudnić lub spowolnić rozwój i funkcjonowanie konkurencyjnych firm, współpraca na zasadzie licencji może przynieść autorowi niemałe zyski.
Własność intelektualna w firmie to zatem nie to, co przedsiębiorca i jego pracownicy mają w głowach, ale wszystko to, co dzięki własnej wiedzy i zdolnościom udało im się stworzyć. Warto zadbać o to, aby utwory, wynalazki i inne niepowtarzalne dzieła były dokładnie chronione.
Zgoda na wysyłkę informacji handlowych
Odnosząc się do pytania dotyczącego wysyłania informacji handlowych wskazujemy, że wysyłanie newslettera (informacji handlowych) do Użytkowników wymaga uzyskania od nich zgody. W tym celu należy zbierać tę zgodę̨ w sposób wyraźny. Zgoda na przetwarzanie danych w celu wysyłki newslettera odbywa się na podstawie prawnie uzasadnionego interesu administratora – RODO. Zgoda na wysyłkę̨ ofert handlowych w tym newsletterze odbywa się na podstawie zgody wynikającej z Ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Zgoda powinna być:
- dobrowolna,
- konkretna,
- świadoma,
- jednoznaczna,
- rozliczalna,
- łatwa do wycofania.
Najpopularniejszą formą jest po prostu zaznaczenie checkboxa (czyli okienka). W każdym wypadku musi to być aktywne działanie danej osoby. Musi ono również̇ być́ poprzedzone klarowną informacją, jakie skutki ma dane działanie, co się z nim wiąże.
Na koniec wskazujemy, że w naszym serwisie znajduje się instrukcja w jaki sposób zgłosić wynalazek, wzór użytkowy, przemysłowy oraz procedura uzyskania patentu. Zachęcamy do zapoznania się z jej treścią:
Pamiętaj!
Wpisz nasz KRS 0000318482 w Deklaracji Podatkowej PIT.
Wyszukaj:
Akademia Liderów Innowacji i Przedsiębiorczości Fundacja dr Bogusława Federa
w https://www.podatki.gov.pl/pit/twoj-e-pit/
Dziękujemy
Stan prawny na dzień: 27 marca 2024 r.
Podstawa prawna:
1) Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2509).
