Wszczęcie postępowania przez ZUS w sprawie zasadności zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych składek z tytułu umowy o pracę nakładczą

Użytkowniczka serwisu zwróciła się do nas z prośbą o udzielenie porady prawnej w następującym stanie faktycznym:

Od 1 czerwca 2006 r. do 28 lutego 2011 r. Użytkowniczka prowadziła działalność gospodarczą. W czasie od 1 sierpnia 2008 do 28 lutego 2009 r. miała podpisaną umowę o pracę nakładczą. Otrzymała z ZUS-u zawiadomienie o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie zasadności zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych z pracy nakładczej. Zwróciła się o udzielenie odpowiedzi na pytanie, co może w tej sytuacji zrobić, skoro dokumenty powinna przechowywać do 2016 r. Prosi również o wskazanie, czy w danej sprawie występuje przedawnienie należności do ZUS.

Chcesz dowiedzieć się więcej na ten temat?

Pokaż materiały

W dniu 1 stycznia 2009 r. zmodyfikowano zasady podlegania składkom emerytalnym i rentowym w przypadku łączenia działalności gospodarczej z umową o pracę nakładczą. Do tego czasu, łącząc działalność gospodarczą z pracą nakładczą na niewielką część etatu można było odprowadzać składki jedynie z zawartej umowy chałupniczej, bez względu na wysokość osiąganego wynagrodzenia z tego tytułu. Do czasu zmiany przepisów, sądy i organy kontroli akceptowały zbieg podstaw pod warunkiem, że umowa o pracę nakładczą nie była zawarta dla pozoru. Obecnie, by płacić składki ZUS wyłączenie z pracy chałupniczej należy zadbać o to, by nie były one niższe niż obowiązujące tę osobę najniższe składki z działalności gospodarczej (odpowiednio 30% wynagrodzenia minimalnego przez 24 pierwsze miesiące prowadzenia działalności lub 60% wynagrodzenia przeciętnego w okresie późniejszym).

Zgodnie z art. 24 ust. 4 Ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej jako „Ustawa”) należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, z zastrzeżeniem ust. 5-6.

Ta ogólna reguła ma kilka wyjątków, z których szczególnie warto zwrócić uwagę na ust. 5. Zgodnie z nim w przypadku wydania decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna. Chodzi tu przykładowo o sytuację przedstawioną w zapytaniu, tj. ZUS przeprowadza postępowanie wyjaśniające, ponieważ powziął podejrzenie, że umowa o pracę nakładczą została zawarta dla pozoru. Do pięcioletniego okresu przedawnienia nie wliczy się więc okresu postępowania przed ZUS oraz ewentualnego postępowania sądowego w sprawie wydanej decyzji. Przepisy o przedawnieniu nie mówią jednak nic o ograniczeniu w czasie stwierdzenia samego podlegania ubezpieczeniom i ustalania prawidłowej podstawy wymiaru składek. Należy podkreślić, że przepisów ubezpieczeniowych co do zasady nie można interpretować rozszerzająco. Należy więc uznać, że ZUS może takie postępowanie wszcząć w każdej chwili, mimo że z uwagi na upływ terminu przedawnienia nie będzie się mógł domagać składek.

Taka interpretacja przepisów znajduje potwierdzenie w orzecznictwie. Jak zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 17 lipca 2013 r. , sygn. akt 1688/12, „art. 24 ust. 4, jako przepis regulujący kwestie przedawnienia należności z tytułu składek nie odnosi się w żadnej mierze do przepisów regulujących zasady ustalania podstawy wymiaru składek. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w ramach uprawnień wynikających z art. 83 ust. 1 może wydać decyzję ustalającą prawidłowe podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w każdym czasie. Prawo do wydania takiej decyzji nie ulega przedawnieniu.” Wątpliwości w tej sprawie ostatecznie rozwiał Sąd Najwyższy w uchwale z 9 czerwca 2016 r. , sygn. akt III UZP 8/16, gdzie wyraźnie dopuścił ustalenie podleganiu ubezpieczeniu nawet po przedawnieniu nalezności składkowych.

Zatem jeżeli ZUS po kilku latach stwierdzi, że Użytkowniczka podlegała ubezpieczeniom z określoną podstawą wymiaru składek, to mimo ich przedawnienia zostaną one zewidencjonowane na jej koncie emerytalnym w ZUS i wpłyną na podwyższenie świadczenia. Wybieganie poza pięcioletni okres może mieć też znaczenie przy ubieganiu się o rentę z tytułu niezdolności do pracy, gdzie brany jest pod uwagę okres ubezpieczenia w ciągu całego dziesięciolecia przed powstaniem niezdolności do pracy lub złożenia wniosku. Jak widać, wydanie takich decyzji, nawet gdy nie można już się domagać składek, pozwala ZUS na uporządkowanie sytuacji ubezpieczonych. Płatnik otrzymując taką decyzję powinien jednak pamiętać, że zobowiązany jest do dokonania korekt zgodnie ze stanem wskazanym w decyzji. Chyba że od decyzji sie odwoła, do czego ma oczywiście prawo na zasadach ogólnych

Wpisz nasz KRS 0000318482 w deklaracji podatkowej PIT.

Stan prawny na dzień: 25 marca 2022 r.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm.).

Przedawnienie roszczeń - terminy

Przygotowując materiał dotyczący przedawnienia roszczeń, na wstępie należałoby wyjaśnić co to jest roszczenie. Zgodnie z definicją wskazaną w komentarzu do ustawy kodeks cywilny „roszczenie to uprawnienie polegające na możliwości domagania się od indywidualnie określonej osoby (lub grupy indywidualnie określonych osób) jakiegoś zachowania się. Istnienie roszczenia jest więc konsekwencją nałożenia przez normę prawną na konkretnego adresata lub grupę konkretnych adresatów obowiązku jakiegoś postępowania względem innej osoby”.[1]

Zgodnie z brzmieniem przepisów obowiązującej ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku kodeks cywilny (dalej jako: „kodeks cywilny”), z zastrzeżeniem wyjątków wskazanych w kodeksie cywilnym, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu po upływie określonego terminu.

Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia.

Zasadą ogólną przyjętą w kodeksie cywilnym jest, że o ile przepisy nie stanowią inaczej, wszystkie roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu po upływie sześciu lat, a roszczenia o świadczenia okresowe oraz roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej – po upływie trzech lat. Zgodnie z zasadą ogólną, koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

W kodeksie cywilnym wskazano wiele odstępstw od powyżej wskazanej reguły m.in. dla: