Kiedy i jak naliczać składki ubezpieczenia zdrowotnego i społecznego od umowy o dzieło i umowy zlecenia

I. Umowa o dzieło

Umowa o dzieło jest umową nastawioną na końcowy rezultat. Stronami umowy o dzieło są:

• zamawiający wykonanie określonego dzieła,
• przyjmujący zamówienie.

Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty stosownego wynagrodzenia. W praktyce umowa o dzieło stosowana jest nie tylko przez twórców „dzieł”, ale również jako umowa optymalizująca podatek oraz składki ZUS u standardowych pracowników, wykonujących standardowe czynności na rzecz swoich zleceniodawców. Jest to opcja znacznie tańszego pozyskania pracownika, co więcej – opcja, która nie wiąże pracodawcy koniecznością stałej współpracy.

 

II. Umowa o dzieło, a składki

Umowa o dzieło nie jest objęta obowiązkiem odprowadzania składek ZUS (składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne). Nie stanowi to jednak reguły. Pracodawca jest zobowiązany do odprowadzenia składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne od umowy o dzieło w przypadku, gdy jest ona podpisana z własnym pracownikiem. Zgodnie z ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 2016 poz. 963) za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, a także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Zgodnie z powyższą regulacją pracownik pozostający w stosunku pracy na podstawie umowy o dzieło zawartej z pracodawcą i w ramach tej umowy wykonuje pracę na jego rzecz - jest zobowiązany do opłacania składek ZUS i zdrowotnych. Jeżeli zatem umowa ta została zawarta z podmiotem innym niż własny pracownik obowiązek składkowy nie występuje.

Dodatkowo każdorazowo należy zbadać czy zleceniobiorca nie wykona zlecenia na rzecz pracodawcy, nawet jeśli zlecenie przekaże mu inny podmiot niż ten pracodawca. Również taka umowa będzie podlegała składkom ZUS.

W przypadku, gdy umowa o dzieło jest jedynym źródłem dochodu pracownika i nie towarzyszy mu żadna inna umowa o pracę - nie ma obowiązku składek ZUS.

SKŁADKI	Emerytalne	Rentowe	Chorobowe	Wypadkowe	Zdrowotne
Wyłącznie dzieło	brak	brak	brak	Brak	brak
Praca+ dzieło/ różni pracowadcy	Tylko z tytułu stosunku pracy	Tylko z tytułu stosunku pracy	Tylko z tytułu stosunku pracy	Tylko z tytułu stosunku pracy	Tylko z tytułu stosunku pracy
Praca+ dzieło/ ten sam pracodawca	Obowiązują od całości umów	Obowiązują od całości umów	Obowiązują od całości umów	Obowiązują od całości umów	Obowiązują od całości umów

 

III. Umowa zlecenie

Obecnie za zawarciem umowy zlecenie przemawiają niskie koszty tej umowy. Świadczący może:

• rozliczać podwyższone koszty uzyskania przychodów (20%, 50%),
• nie ma obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego (wpływa to na obniżenie składek ZUS), - w przypadku uczniów i studentów do ukończenia 26 roku życia.

 

IV. Umowa zlecenie, a umowa o pracę

Podstawową zaletą, jaką wskazują przedsiębiorcy jest brak stałości zatrudnienia i praw pracowniczych, w tym okresu wypowiedzenia czy urlopów. W pewnych przypadkach zlecenie jest również podstawą ominięcia składek ZUS.

	Umowa o pracę	Umowa zlecenie
Wynagrodzenie minimalne	Ma zastosowanie jeżeli pracownik jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu	Wynagrodzenie minimalne wynosi 13 zł brutto za godzinę.
Urlop chorobowy	Przysługuje	Brak, siła wyższa może wpływać na warunki wykonywania zlecenia
Zasiłek chorobowy	Pracownik nabywa prawo do zasiłku po upływie 30 dni nieprzerwalnego ubezpieczenia chorobowego	Przysługuje jeżeli zleceniobiorca przystąpi do ubezpieczenia chorobowego dobrowolnie
Zasiłek macierzyński	Przysługuje w wysokości 100% wynagrodzenia	Przysługuje, ale tylko w przypadku dobrowolnego opłacania przez zleceniobiorcę ubezpieczenia chorobowego
Zasiłek rehabilitacyjny	Przysługuje	Przysługuje, ale tylko w przypadku dobrowolnego opłacania przez zleceniobiorcę ubezpieczenia chorobowego
BHP – w zakładzie pracy	Pracodawca ma obowiązek zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy	Pracodawca ma obowiązek zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy ale tylko w przypadku, gdy zleceniobiorca wykonuje zlecenie w zakładzie pracy
Urlop macierzyński	Pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę przysługuje urlop macierzyński	Umowa zlecenie nie uprawnia do skorzystania z urlopu macierzyńskiego
Urlop bezpłatny	Pracodawca może dzielić bezpłatnego urlopu na pisemny wniosek pracownika. Pracownik nadal podlega ubezpieczeniu społecznemu	Pracodawca może udzielić na pisemny wniosek pracownika. Pracownik nadal podlega ubezpieczeniu społecznemu
Dni na poszukiwanie pracy	Pracownik ma prawo do wykorzystania dni wolnych na poszukiwanie pracy tylko gdy rozwiązuje się z nim umowę za co najmniej dwutygodniowym wypowiedzeniem	NIE przysługuje pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy zlecenia
Miejsce wykonywania	W zakładzie pracy, bądź miejscy skazanym przez pracodawcę	Pracownik nie musi wykonywać obowiązków w określonym przez pracodawcę miejscu i czasie
ZFSS	Pracodawcy nie mają obowiązku tworzyć zakładowych funduszów socjalnych	Pracodawcy nie mają obowiązku tworzyć zakładowych funduszów socjalnych

 

V. Składki przy umowie zlecenie i umowie o pracę

O ile podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych stanowi przychód, to w przypadku zlecenia przychód jest podstawą rozliczenia składek wyłącznie jeżeli określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie. Jeśli takiego wynagrodzenia nie określono w ten sposób podstawę składek stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia (taki przypadek może mieć miejsce np. w przypadku określenia wynagrodzenia na zasadzie rynkowej w zależności od średnich cen danego dobra).

	Umowa o pracę	Umowa zlecenie
ZUS	Należy odprowadzać	chorobowe - dobrowolne, w pozostałym zakresie możliwa optymalizacja przy dodatkowym zatrudnieniu lub przy wielu zleceniach
Zdrowotne	obowiązkowe	obowiązkowe

 

VI. Świadczenie zlecenia na rzecz pracodawcy

Dla celów składek ZUS w przypadku świadczenia zlecenia i pracy na rzecz tego samego pracodawcy – umowa zlecenie staje się podstawą płacenia składek ZUS, a kwotę wypłaty traktuje się jako element wynagrodzenia ze stosunku pracy. Jeżeli natomiast ta sama osoba będzie świadczyła pracę i zlecenie na rzecz dwóch innych pracodawców – składki ZUS będą pobierane wyłącznie z tytułu umowy o pracę, pod warunkiem jednak, że składki z umowy o pracę są pobierane od podstawy wynoszącej co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę.

Wyjątkiem jest sytuacja, w której pracownik zatrudniony na podstawie zlecenia u jednego pracodawcy, świadczy czynności w ramach tego zlecenia na rzecz zatrudniającego go innego przedsiębiorcy, u którego podstawą jego zatrudnienia jest umowa o pracę. W takim przypadku umowa zlecenie również podlega składkom ZUS.

Ograniczenie podstawy składek ZUS z umowy zlecenia świadczonej na rzecz innego pracodawcy nie zwalnia ze składek zdrowotnych, jedynie z ZUS. W zakresie składek zdrowotnych podstawę ich wymierzenia ustala się niezależnie, dla obu umów.

Próbą obejścia powyższej zasady było zawieranie umów o pracę nakładczą, której wykonywanie nawet za wynagrodzenie mniejsze niż minimalne pozwalała na pominięcie składek ZUS z umowy zlecenie. Obecnie brzmienie przepisów nie pozwala już na taką formę optymalizacji.

 

VII. Zlecenie, a działalność gospodarcza

Jeżeli wystąpi prywatne zlecenie u przedsiębiorcy, powstaje pytanie, czy powinien on rozliczać je w ramach działalności, czy też prywatnie (działalność wykonywana osobiście), a w konsekwencji rozliczyć ryczałtowe koszty uzyskania, a także myśleć o dodatkowych składkach ZUS z tytułu tego zlecenia. Należy uznać, że jeżeli zlecenie nie znajduje się w przedmiocie działalności gospodarczej, zgłoszonym przez przedsiębiorcę do EDG (CEiDG) lub KRS, to jest prawdopodobne, że przedsiębiorca świadczył zlecenie prywatnie. Dodatkowo powinien on zbadać, czy zawarta umowa spełnia założenia prowadzenia działalności na gruncie ustawy o VAT oraz o PIT lub zadbać o to, by umowa zawarta była w sposób mu odpowiadający.

Aby umowa mogła być uznawana za wykonywaną prywatnie, przychody pochodzić mogą wyłącznie od:

• osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,
• właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora - jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością.

Zlecenia takie mogą być wykonywane również w ramach działalności, o ile dana osoba postanowi, że jest to zlecenie przedsiębiorstwa (wówczas umowa o tym będzie stanowić).