Pytanie z dnia 11 sierpnia 2015
Przedstawiony problem prawny: zakaz konkurencji, a umowa franchisingu.
Odpowiedź na problem prawny:
W kodeksie cywilnym nie ma przepisów, które w sposób ogólny regulowałyby instytucję franszyzy lub zakazu konkurencji. Jego wprowadzenie w umowie franchisingu dopuszcza art. 3531 k.c., który określa granice swobody zawierania umów. Sama wykładnia i zastosowanie tego przepisu nie wyłącza zakazu konkurencji pomiędzy przedsiębiorcami, co powoduje, że ograniczenia wynikające z tego typu klauzul co do zasady są możliwe i skuteczne.
Należy wskazać, że w pełni uzasadnione jest zastrzeżenie zakazu prowadzenia działalności konkurencyjnej w trakcie realizacji umowy. Przedsiębiorca ściśle współpracujący z innym przedsiębiorcą na podstawie umowy franchisingu musi mieć możliwość ochrony swoich interesów. Tym bardziej, że współpraca taka zawsze wiąże się z przekazaniem informacji o strategicznym znaczeniu dla franchisingodawcy. Przykładowo należą do nich lista dostawców, rynek preferowanych klientów, technologia produkcji czy know-how, których wykorzystanie przez konkurencję negatywnie odbije się na wynikach finansowych i pozycji rynkowej franchisingodawcy.
Ograniczenie takie może być ustanowione przez strony umowy na czas obowiązywania umowy jak również po jej ustaniu, przez określony okres czasu (na przykład 1 rok). Co istotne, zakaz podejmowania działalności konkurencyjnej powinien pozostawać w granicach uzasadnionej potrzeby zapewnienia ochrony interesów przedsiębiorcy i nie wykraczać ponad zasady współżycia społecznego i naturę stosunku prawnego, na którym zakaz został oparty.
Sama ocena, czy umowny zakaz konkurencji wykracza poza granice dozwolonej swobody umów powinna się zawsze opierać na analizie danego stanu faktycznego. Przykładowo należy przyjąć, iż co do zasady zakaz konkurencji nie powinien uniemożliwiać zobowiązanemu prowadzenia jakiejkolwiek działalności gospodarczej lub w ogóle wyłączać go z danego rynku, w ramach wykonywania i świadczenia usług. Tego rodzaju zobowiązanie wykracza poza uzasadnioną potrzebę ochrony własnych interesów franchisingodawcy i bezpodstawnie ogranicza swobodę podejmowania działalności gospodarczej przez franchisingobiorcę. Takie postanowienie jest w swej istocie nieważne. Pogląd ten podziela Sąd Najwyższy, który w wyroku z 5 grudnia 2013r., Sygn. akt.: V CSK 30/13 uznał, iż zakaz konkurencji nie może być nieograniczony w czasie lub zupełnie uniemożliwiać prowadzenia działalności gospodarczej, gdyż byłby sprzeczny z prawnie zagwarantowaną swobodą w tym zakresie.
Jak wskazano powyżej zakres zobowiązania dotyczącego powstrzymania się od działalności konkurencyjnej powinien być określony w sposób wyczerpujący i możliwie najbardziej ściśle dla uniknięcia sporów w zakresie jego interpretacji. Należy przez to rozumieć, iż przedsiębiorca nie może dowolnie ograniczyć innego przedsiębiorcy, w ramach umowy franchisingu, jak również po jej ustaniu, bowiem czynność ta dodatkowo jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, które nakazuje uwzględniać z art. 58 k.c.
Jeżeli zaś chodzi o kary umowne przewidziane w kontrakcie lub odrębnej umowie o zakazie konkurencji, która stanowić może integralny załącznik do umowy franchisingu, bądź w klauzuli o zakazie konkurencji, które alternatywnie są częścią składową umowy franchisingu, należy pamiętać, że ich ustalanie powinno odbywać się na zasadzie kryterium porównawczego. Wysokość naliczanie kar umownych należy ustalać w oparciu o kryterium czystego dochodu i nie powinna za podstawę brać naliczania przychodu – chodzi tu o pozbawienie naruszającego zakaz jego zysku z naruszenia i odszkodowanie (lucrum ces san, damnum emergens)
Kolejnym istotnym elementem umowy franchisingu jest odszkodowanie dla byłego franchisingobiorcy za powstrzymywanie się od konkurencji. Klauzula ta, jest dozwolona i fakultatywna.
Jednocześnie wskazujemy, że porady E-punktu konsultacyjnego nie są poradami indywidulnymi, a jedynie mają na celu interpretowanie obowiązujących przepisów prawa dla ogólnego zagadnienia prawnego.
Z uwagi na fakt, iż jest to sprawa wielowymiarowa i powstałaby potrzeba zajęcia się sprawą w formie zindywidualizowanej, prosimy o kontakt bezpośrednio na adres Kancelarii „Juris” – http://juris.pl/ , która odpowiedzialna jest za przygotowywanie i aktualizowanie dokumentów prawnych dla portalu.
Podstawa prawna:
- Art. 58 ,art. 3531 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (t.j.: Dz. U. 2014 poz. 121)
Stan prawny aktualny na 18 sierpnia 2015 r.
