Sprzedaż i nabycie udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością

Użytkownik serwisu zwrócił się do nas z prośbą o udzielnie porady prawnej w następującym stanie faktycznym:

Wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odsprzedał udziały. Osoba nabywająca zrezygnowała z przystąpienia do spółki, a pozostający jedyny wspólnik zamierza je odkupić. Zwrócił się o udzielenie odpowiedzi na pytanie czy może to zrobić, przy założeniu, że powstanie jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Poniżej odpowiedź naszych ekspertów.

Aktem prawnym, w którym uregulowane zostały kwestie dotyczące zbycia udziałów jest ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (dalej „k.s.h.”).

Udział rozumiany jako kompleks praw i obowiązków może być przenoszony na inną osobę. Zbycie udziału może być przedmiotem czynności prawnych. Ograniczenie obrotu udziałami możliwe jest w umowie spółki, jak również ograniczeniem jest obecnie forma dokonywanej czynności zbycia. Zatem aby odpowiedzieć na pytanie dotyczące możliwości sprzedaży udziałów spółki w pierwszej kolejności należałoby się zapoznać z zapisami umowy, dotyczącymi możliwych ograniczeń

Nabycie udziałów w spółce powoduje wstąpienie (wtórne, bo udziały już istnieją) w prawa i obowiązki wspólnika albo też rozszerzenie tych praw, jeżeli udziały nabywa dotychczasowy wspólnik. Wraz z nabyciem członkostwa w spółce nabywa się prawa, ale również określone obowiązki w spółce.

Zgodnie z art. 180 k.s.h., zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz jego zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Wyjaśnić przy tym trzeba, iż forma pisemna z notarialnym poświadczeniem podpisu zachowana jest zarówno wtedy, gdy podpis był złożony w obecności notariusza przy podpisywaniu umowy, jak i wtedy, gdy podpis nie był złożony w obecności notariusza, ale osoba podpisująca dokument uznała przed notariuszem podpis za własnoręczny. Jeżeli do uznania podpisu za własnoręczny doszło przed notariuszem w dacie późniejszej niż data złożenia podpisu na umowie przenoszącej udział, za datę zawarcia umowy uznać należy datę notarialnej legalizacji podpisu.

Warto ponownie podkreślić, że w umowie spółki mogą istnieć pewne ograniczenia, w zakresie sprzedaży udziałów spółki. Dla przykładu zbycie udziału, umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć. Jeśli tak jest, wówczas zgody udziela zarząd w formie pisemnej. W związku z powyższym, jeżeli umowa spółki nie wprowadza ograniczeń co do nabycia udziałów od osoby rezygnującej z przystąpienia do spółki, pozostający wspólnik może je odkupić, co w konsekwencji spowoduje posiadanie 100% udziałów. Należy pamiętać, że wszelkie Zmiany w strukturze osobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymagają powiadomienia o tym sądu rejestrowego, czyli zgłoszenia do KRS, w terminie 7 dni od dnia zaistnienia tych zmian.

Zmiana składu wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga wprowadzenia zmian w KRS, między innymi:

• zmian w księdze udziałów (wykreślenie dotychczasowego wspólnika i wpisane nowego),
• przygotowania nowej listy wspólników,
• zmiany w gronie wspólników, których wartość udziałów przekracza 10% wartości kapitału zakładowego spółki,
• zmiany umowy spółki w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego.

Sąd rejestrowy bada, czy dane zawarte w formularzach są prawdziwe, dlatego, poza obowiązkowymi dokumentami, warto załączyć do wniosku:

• dokumenty potwierdzające dokonane zmiany w składzie wspólników,
• umowę sprzedaży udziałów lub notarialny wyciąg z umowy, jeśli strony nie chcą ujawniać wszystkich danych z umowy albo uchwałę zgromadzenia wspólników o podwyższeniu kapitału zakładowego spółki i oświadczenie nowego wspólnika w formie aktu notarialnego o przystąpieniu do spółki i o objęciu nowych udziałów,
• jeżeli nabywca kupił wszystkie udziały w spółce, należy dodać pisemne oświadczenie zawierające: imię i nazwisko albo firmę i siedzibę jedynego wspólnika, adres jedynego wspólnika, wzmiankę o tym, że podmiot ten został jedynym wspólnikiem spółki.

W świetle obowiązujących przepisów, w przypadku spółek kapitałowych, w tym i spółek z o.o., wszystkie udziały mogą należeć do jednej osoby. Specyficzna konstrukcja takiej spółki przekłada się również na szczególne zasady jej funkcjonowania.

Jak wynika z art. 4 § 1 pkt. 3 k.s.h., spółką jednoosobową jest spółka kapitałowa, której wszystkie udziały albo akcje należą do jednego wspólnika albo akcjonariusza.

Jedną z cech wyróżniających spółki jednoosobowe jest szczególny sposób ich reprezentacji w przypadku czynności dokonywanych pomiędzy taką spółką, a jej jedynym wspólnikiem. Art. 173 § 1 k.s.h. przewiduje, że oświadczenie woli takiego wspólnika składane spółce wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, chyba że ustawa stanowi inaczej. Dlatego np. przeniesienie własności nieruchomości między spółką a jej jedynym wspólnikiem będzie wymagać dochowania formy aktu notarialnego.

Trzeba jednak mieć na uwadze, że jeśli jedyny wspólnik spółki jest zarazem jedynym członkiem zarządu, to czynność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy, przesyłając wypis aktu notarialnego (art. 210 § 2 k.s.h.). Dokonanie najprostszej czynności pomiędzy taką spółką, a jej wspólnikiem wymagać więc będzie wizyty u notariusza. Niedochowanie formy aktu notarialnego będzie oznaczać nieważność czynności.

Ponadto, w jednoosobowych spółkach z o.o. obowiązuje zasada, że jedyny wspólnik wykonuje wszystkie uprawnienia przysługujące zgromadzeniu wspólników (art. 156 k.s.h.), a przepisy o funkcjonowaniu zgromadzenia wspólników stosuje się odpowiednio. Oznacza to, że:

• przy podejmowaniu uchwał nie ma potrzeby liczenia głosów - jedyny wspólnik dysponuje bowiem wszystkimi głosami,
• ponieważ wspólnik sam o wszystkim decyduje, to nie ma potrzeby przeprowadzania głosowań tajnych w sytuacjach, gdy tego wymagają przepisy,
• zgromadzenia nie muszą być formalnie zwoływane, każdorazowo wystarczy powołać się na art. 240 k.s.h., który dopuszcza podjęcie uchwał, pomimo braku formalnego zwołania zgromadzenia wspólników, jeżeli cały kapitał zakładowy jest reprezentowany, a nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego odbycia zgromadzenia lub wniesienia poszczególnych spraw do porządku obrad.

Należy pamiętać, że zgodnie z art. 8 ust. 6 pkt. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jedyny wspólnik spółki z o.o. jest traktowany jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność, a co za tym idzie - podlega ubezpieczeniom w ZUS na zasadach obowiązujących przedsiębiorców. Podlega więc z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym (chyba że posiada inny tytuł do tych ubezpieczeń) oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Oczywiście przepis ten odnosi się tylko do jedynych wspólników będących osobami fizycznymi. Wspólnik jako ubezpieczony, zobowiązany jest do opłacania składek na własne ubezpieczenia. Powinien więc sam zgłosić się w ZUS jako płatnik składek oraz jako osoba ubezpieczona.

Atutem jednoosobowej spółki jest odformalizowanie przeprowadzania zgromadzeń wspólników. Istotnymi wadami są dodatkowe wymogi przy czynnościach między spółką a jedynym wspólnikiem oraz konieczność płacenia składek ZUS. Z tych powodów, w szczególności, gdy jedynym wspólnikiem jest osoba fizyczna, taki wspólnik często decyduje się na zbycie choćby symbolicznego udziału celem uniknięcia opisanych niedogodności.

Wpisz nasz KRS 0000318482 w deklaracji podatkowej PIT.

Stan prawny na dzień: 07 grudnia 2021 r.

Akty prawne:

1. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U.2020.1526 t. j. z dnia 2020.09.04)
2. Ustawa z dnia 13 października o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2021.423 t.j. z dnia 2021.03.08)