Prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość (koszty zwrotu towaru)

Pytanie z dnia 20 listopada 2014

Przedstawiony problem prawny: prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość (koszty zwrotu towaru).

Odpowiedź na problem prawny:

W wyniku zastąpienia dwóch dyrektyw określających szereg praw konsumentów wynikających z umów (dyrektywa Rady 85/577/EWG z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa oraz w dyrektywie 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 maja 1997 r. w sprawie ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość) jedną dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, powstała konieczność transpozycji przepisów unijnych do polskiego porządku prawnego. Nowa dyrektywa określa standardowe przepisy dotyczące wspólnych aspektów owych umów. Oznacza to przede wszystkim pełną harmonizację w zakresie informacji dla konsumentów i prawa do odstąpienia od omawianych umów, co przyczynić się ma do wysokiego poziomu ochrony konsumentów w Unii Europejskiej oraz lepszego funkcjonowania rynku wewnętrznego (gwarantującego swobodny przepływ towarów i usług oraz zasadę przedsiębiorczości). W celu wdrożenia dyrektywy 2011/83/UE uchwalona została w dniu 30 maja 2014 r. Ustawa o prawach konsumenta (ogłoszona w Dzienniku Ustaw 24 czerwca 2014 r.). Ustawa wchodzi w życie po upływie
6 miesięcy od jej ogłoszenia, a więc nowe przepisy obejmą umowy zawarte od 25 grudnia 2014 r. Ustawa ta uchyla następujące ustawy: ustawę z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny i ustawę z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu Cywilnego (przepisy powyższych ustaw stosuje się do umów zawartych do 24 grudnia 2014 r.)

Z opisanego stanu faktycznego wynika, iż przedsiębiorca prowadzi sprzedaż internetową
i zawiera z konsumentami umowy w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie (zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 1 Ustawy o prawach konsumenta).
Jak wynika z brzmienia nowych przepisów konsument ma prawo odstąpienia od takiej umowy w terminie 14 dni bez podania jakiejkolwiek przyczyny i bez ponoszenia kosztów (jednakże z pewnymi wyjątkami). Do zachowania terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem. W omawianym stanie faktycznym przedsiębiorca zawiera umowy, w wykonaniu których wydaje produkt, będąc zobowiązanym do przeniesienia jego własności – bieg terminu do odstąpienia od umowy w tym przypadku rozpoczyna się od objęcia produktu w posiadanie przez konsumenta lub wskazaną przez niego osobę trzecią inną niż przewoźnik.

Z uwagi na zmianę, w porównaniu do poprzedniej regulacji, jeżeli konsument nie został poinformowany przez sprzedawcę o prawie odstąpienia od umowy, prawo to wygasa dopiero po upływie 12 miesięcy od dnia upływu terminu, o którym mowa wyżej. Zgodnie z art. 31 ust. 1 nowej ustawy, w przypadku odstąpienia od umowy zawartej na odległość, umowę uważa się za niezawartą. Po stronie przedsiębiorcy rodzi to obowiązek zwrócenia niezwłocznie (nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania oświadczenia konsumenta) wszystkich dokonanych przez konsumenta płatności, w tym koszty dostarczenia rzeczy. Zwrotu tego dokonać należy przy użyciu takiego samego sposobu zapłaty, jakiego użył konsument (chyba, że wyraźnie zgodził się on na inny sposób zwrotu, który nie wiąże się dla niego z żadnymi kosztami). Przedsiębiorca nie będzie jednak zobowiązany do zwrotu dodatkowych kosztów wynikających z wyboru przez konsumenta sposobu dostarczenia rzeczy innego, niż najtańszy zwykły sposób dostarczenia oferowany przez przedsiębiorcę. Podsumowując, w przypadku złożenia przez konsumenta oświadczenia o odstąpieniu od umowy przedsiębiorca zwraca wszystkie dotychczasowo poniesione przez konsumenta koszty.

Ważne:

Podkreślenia wymaga jednak kwestia, iż niniejsze przepisy dotyczą jedynie umowy zawieranej przez przedsiębiorcę z konsumentem, a nie mają zastosowania w przypadku, gdy stronami umowy są przedsiębiorcy.

Skorzystanie z owego prawa rodzi jednakże obowiązek także po stronie samego odstępującego (konsumenta), polegający na zwróceniu rzeczy przedsiębiorcy lub przekazanie jej osobie upoważnionej przez przedsiębiorcę do odbioru niezwłocznie, jednak nie później niż 14 dni od dnia, w którym odstąpił od umowy, chyba że przedsiębiorca zaproponował, że sam odbierze rzecz. Do zachowania terminu wystarczy odesłanie rzeczy przed jego upływem.
Zgodnie z art. 34 ust. 2 nowej ustawy, konsument ponosi tylko bezpośrednie koszty zwrotu rzeczy (a więc koszt odesłania towaru do przedsiębiorcy), chyba że przedsiębiorca zgodził się je ponieść lub nie poinformował konsumenta o konieczności poniesienia kosztów. Jak wynika z art. 32 ust. 3 nowej ustawy, jeżeli przedsiębiorca nie zaproponował, że sam odbierze rzecz od konsumenta, może wstrzymać się ze zwrotem płatności otrzymanych od konsumenta do chwili otrzymania rzeczy z powrotem lub dostarczenia przez konsumenta dowodu jej odesłania, w zależności od tego, które zdarzenie nastąpi wcześniej. Przepisy nie określają w jaki sposób nastąpić ma zwrot towaru przez konsumenta – możliwa jest zarówno przesyłka pocztowa, kurierska jak i zwrot dokonany osobiście (warto więc wskazać adres właściwy do zwrotu). Dodatkowo konsument ponosi odpowiedzialność za zmniejszenie wartości rzeczy będące wynikiem korzystania z niej w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania rzeczy, chyba że przedsiębiorca nie poinformował konsumenta o prawie odstąpienia od umowie zgodnie z przewidzianymi wymogami.

Koniecznym jest przede wszystkim zapoznanie się z Załącznikiem nr 1 do Ustawy o prawach konsumenta, zawierającym wzór pouczenia o odstąpieniu od umowy. Zgodnie z instrukcją jego wypełniania, do pouczenia wprowadzić można, w przypadku, gdy konsument otrzymał rzeczy w związku z umową, następujące postanowienia:

- „Odbierzemy rzecz”; lub

- „Proszę odesłać lub przekazać nam rzecz lub … [proszę tutaj wpisać nazwę i pełny adres pocztowy, w przypadku gdy ma to zastosowania, osoby upoważnionej przez Państwa do odbioru rzeczy], niezwłocznie, a w każdym razie nie później niż 14 dni od dnia, w którym poinformowali nas Państwo o odstąpieniu od niniejszej umowy. Termin jest zachowany, jeżeli odeślą Państwo rzecz przed upływem terminu 14 dni”.

- „Ponosimy koszty zwrotu rzeczy”;

- „Będą Państwo musieli ponieść bezpośrednie koszty zwrotu rzeczy”;

- przypadku umowy zawieranej na odległość, gdy przedsiębiorca nie oferuje ponoszenia kosztów zwrotu rzeczy, a rzecz ze względu na swój charakter nie może zostać w zwykły sposób odesłana pocztą (jak w omawianym stanie faktycznym) wprowadzić można postanowienie o następującej treści „Będą Państwo musieli ponieść bezpośrednie koszty zwrotu rzeczy: … PLN” lub jeżeli nie można, rozsądnie oceniając, wcześniej obliczyć kosztów zwrotu rzeczy: „Będą Państwo musieli ponieść bezpośrednio koszty zwrotu towarów. Wysokość tych kosztów szacowana jest maksymalnie na kwotę około … PLN”.

c) „Odpowiadają Państwo tylko za zmniejszenie wartości rzeczy wynikające z korzystania
z niej w sposób inny niż było to konieczne do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania rzeczy”.

Zachęcamy również do zapoznania się z naszym News'em: Nowa ustawa o prawach konsumenta – część druga (zasady i tryb zawierania z konsumentem umowy na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa; prawo odstąpienia od umowy), w którym przedstawiamy dokładnie prawo odstąpienia od umowy przez konsumenta oraz przypadki, gdy prawo to jest wyłączone. Można go znaleźć tutaj: https://mikroporady.pl/prowadzenie-dzialalnosci/co-nowego-w-prawie/item/1378-nowa-ustawa-o-prawach-konsumenta-część-druga.html