Sporne należności cywilnoprawne

Dnia 1 czerwca 2017 r. w życie weszły nowe przepisy dotyczące spornych należności cywilnoprawnych.

Wprowadzone zmiany wynikają z Ustawy z 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności (Dz. U. 2017 poz. 933) – dalej jako: UZ. Zmodyfikowano nią m.in. ustawy: o finansach publicznych oraz o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Nowe rozwiązania powinny ułatwiać wykorzystywanie przez jednostki z sektora publicznego możliwości polubownego (za pomocą ugody) zakończenia sporów, dotyczących należności cywilnoprawnych. Warunkiem zawarcia ugody są wzajemne ustępstwa obu stron, a ten właśnie wymóg wzajemnych ustępstw – w powiązaniu z przepisami o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów – był dotąd jedną z barier w korzystaniu z mediacji i innych polubownych metod rozwiązywania sporów z udziałem podmiotów publicznych.

1. W nowo obowiązujących przepisach ustawodawca połączył kwestię uprawnienia do zawarcia ugody z zasadami gospodarowania środkami publicznymi. Jak wskazano w uzasadnieniu Ustawodawca głównym celem zmian była racjonalizacja działań podmiotów publicznych na wzór podmiotów prywatnych – tak, aby mogły one wybrać sposób zakończenia sporu, z uwzględnieniem także skutków ekonomicznych.

2. W związku z powyższymi zmianami w Ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tj.: Dz. U. z 2017 r. poz. 60) Ustawodawca dodał art. 54a który stanowi, iż jednostka sektora finansów publicznych może zawrzeć ugodę w sprawie spornej należności cywilnoprawnej w razie dokonania oceny, że skutki takiej ugody są dla tej jednostki lub odpowiednio Skarbu Państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego korzystniejsze niż prawdopodobny wynik postępowania sądowego bądź arbitrażowego. Ocena skutków ugody powinna nastąpić, w formie pisemnej, z uwzględnieniem okoliczności sprawy, a w szczególności:

• zasadności spornych żądań,
• możliwości ich zaspokojenia i przewidywanego czasu trwania oraz
• kosztów postępowania sądowego albo arbitrażowego.

Powyższa zmiana stanowić będzie niezależną od art. 55-59a Ustawy o finansach publicznych podstawę do zakończenia sporu dotyczącego należności cywilnoprawnych. Będzie można skorzystać z niej przed wszczęciem postępowania sądowego bądź arbitrażowego albo w ich toku.

3. Nowelizacja spowodowała również m.in konieczność wprowadzenia zmian także w Ustawie z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (tj.: Dz. U. 2017 poz. 1311) W zmienionych art. 5, art. 11 i art. 15 tej ustawy zaznaczono odpowiednio, że:

• wykonanie ugody,
• dokonywanie wydatku ze środków publicznych oraz
• zaciągnięcie lub zmiana zobowiązania

nie stanowią naruszenia dyscypliny finansów publicznych, jeśli są wynikiem ugody w sprawie spornej należności cywilnoprawnej, zawartej zgodnie z przepisami prawa (w szczególności z art. 54a ustawy o finansach publicznych.

4. Ponadto należy wskazać, że na podstawie nowelizacji wprowadzono także zmiany w innych aktach prawnych, a w szczególności:

• w kodeksie cywilnym (art. 1 UZ) oraz w ustawie - Prawo zamówień publicznych (art. 7 UZ), w związku z modyfikacją reguł odpowiedzialności solidarnej inwestora w procesie budowlanym (weszły w życie 1 czerwca 2017 r.),
• w kodeksie postępowania cywilnego (art. 2 UZ), poprzez podwyższenie progu wartości przedmiotu sporu dla spraw rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym z 10 000 zł do 20.000 zł oraz modyfikacje dotyczące postępowania zabezpieczającego i egzekucyjnego (weszły w życie 1 czerwca 2017 r.),
• w ustawie o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (art. 10 UZ), dotyczące tego postępowania (weszły w życie 1 czerwca 2017 r.),
• w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (art. 4 UZ) oraz w ustawie o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (art. 11 UZ), dotyczące działalności biur informacji gospodarczych (wejdą w życie 13 listopada 2017 r.), a także
• w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 3 UZ), w ustawie o dostępie do informacji publicznej (art. 5 UZ) oraz w ustawie o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (art. 6 UZ), związane z utworzeniem Rejestru Należności Publicznoprawnych (wejdą w życie dopiero 1 stycznia 2018 r.).

Rejestr ten będzie prowadzony w systemie teleinformatycznym przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Zgodnie z art. 18b § 1 UZ w rejestrze gromadzone będą informacje o należnościach pieniężnych, podlegających egzekucji administracyjnej, dla których wierzycielem jest naczelnik urzędu skarbowego albo jednostka samorządu terytorialnego, jeżeli należności te wynikają m.in.: z decyzji, postanowienia lub innego orzeczenia, które jest ostateczne; z prawomocnego wyroku, postanowienia lub mandatu karnego wydanego na podstawie przepisów Kodeksu karnego skarbowego lub Kodeksu karnego; czy z mandatu karnego wydanego w postępowaniu w sprawach o wykroczenia.