Strategia Geniuszu

Mikro Porady:

Strategie myślowe innych ludzi mogą być poznane i stosowane przez nas w różnych dziedzinach. Poznając procesy myślowe takich ludzi, jak np. Einstein, Disney, Freud czy też fikcyjnej postaci detektywa Holmesa, możemy zidentyfikować pojawienie ich umiejętności u innych. Możemy także próbować rozwijać je w sobie. Takim sposobem przybliżamy się o krok do nowych idei i wynalazków, które pomogą zrewolucjonizować świat, w którym żyjemy.

Narzekałem na brak butów do chwili, kiedy spotkałem człowieka, który nie ma nóg.

To perskie przysłowie jest bardzo wymowne w swej treści. Opowiada nam o myśleniu i działaniu jako wypadkowej naszych myśli.

Jak często uświadamiamy sobie, że nasze czyny są odbiciem naszych myśli, że słowa wypowiadane są odzwierciedleniem naszego świata wewnętrznego, naszej „mapy” spostrzegania rzeczywistości? Nasze myśli inspirują nas do działania, a nasze działanie prowadzi nas do osiągnięcia celu lub do niepowodzeń.

Kluczowym elementem geniuszu (mam na myśli genialność samego faktu powstawania myśli) jest sposób, w jaki używamy naszego umysłu. Jest oczywiste, że ten podstawowy proces doprowadził do największych odkryć naukowych w historii ludzkości. Jednak współczesny proces nauczania koncentruje się raczej na przekazywaniu informacji o odkryciach dokonanych dzięki tej strategii - nie naucza jednak samej strategii. Być może, gdyby nauczano nasze dzieci strategii jako podstawy, doświadczylibyśmy renesansu myślenia w naszej epoce.

Strategie myślowe innych ludzi mogą być poznane i stosowane przez nas w różnych dziedzinach. Poznając procesy myślowe takich ludzi, jak np. Einstein, Disney, Freud czy też fikcyjnej postaci detektywa Holmesa, możemy zidentyfikować pojawienie się takich umiejętności u innych. Możemy także próbować rozwijać je w sobie.

Takim sposobem przybliżamy się o jeden krok do naszych idei i wynalazków, które pomogą zrewolucjonizować świat, w którym żyjemy. Dokonać tego możemy poprzez uczenie się sposobów tworzenia genialnych dzieł, a nie studiowanie dzieł geniuszy.

Pomocny w takim przypadku jest proces zwany modelowaniem. W słowniku definicja modelowania brzmi: „uproszczony opis złożonego bytu lub procesu”. Termin ten pochodzi od łacińskiego słowa modus, które oznacza „sposób bycia lub robienia czegoś, metodę, formę, styl, zwyczaj”. Jeszcze dokładniejsze wyjaśnienie słowa model pochodzi od łacińskiego modulus, którego podstawa oznacza małą wersję podstawowego trybu.

Pojęciem model zaczęto również oznaczać opis lub analogię pomocną w wizualizacji czegoś, do czego nie sposób dostrzeć przy bezpośredniej obserwacji. Można się również nim posłużyć do wskazania systemu, postulatów, danych, konkluzji przedstawionych w postaci sformalizowanego opisu bytu lub stanu rzeczy.

Tak więc np. miniaturowy pociąg, mapa z zaznaczonymi stacjami, rozkład jazdy to przykłady różnych rodzajów modeli systemów kolei żelaznej. Celem ich jest odtworzenie aspektów rzeczywistego systemu i dostarczenie informacji. Z tej perspektywy fundamentalne znaczenie każdego modelu to jego użyteczność.

Modelowanie behawioralne oznacza obserwowanie i tworzenie „map” procesów odnoszących sukcesy, które leżą u podstaw jakiegoś rodzaju wybitnego dokonania, działania. Ten rodzaj modelowania polega na rozbiciu skomplikowanego zjawiska lub serii wydarzeń na małe części, które można streścić. Celem modelowania behawioralnego jest wyłonienie podstawy elementów procesu myślenia lub działania, które są niezbędne do wywoływania pożądanych reakcji lub osiągnięcia oczekiwanego wyniku.

Streszczenie, wypracowanie własnego modelu osiągania zamierzonych wyników jest swoistego rodzaju strategią, która powstaje często metodą prób i błędów, i jest wynikiem indywidualnej twórczości. Zbliżyć się do tego punktu możemy wówczas, gdy kierujemy się „złotym kluczem powodzenia”, który mówi, że „możemy popełniać błędy i nie jest to niepowodzeniem czy brakiem sukcesów, dopóki winą za nasze błędy nie zaczniemy obarczać kogoś innego”. Musimy wierzyć w siebie oraz że gdzieś na drodze naszego życia spotkamy kogoś, kto widzi w nas coś nadzwyczajnego, oczekuje tego od nas i pozwala nam tego doświadczyć.

Być może słowo geniusz kojarzy się z jakimś niedoścignionym wzorem lub ideałem, z kimś, kto posiada wyłącznie mocne strony i nie ma żadnych potknięć w swoim życiorysie. Najlepszym dowodem na potwierdzenie nieprawdziwości takiego podejścia mogą być fakty z życia słynnych ludzi.

Einstein do czwartego roku życia jeszcze nie potrafił mówić, a jako nastolatek miał wiele kłopotów w szkole. O Newtonie w szkole średniej mówiono, że jest niezdolny. Nauczyciel, który uczył muzyki Beethovena któregoś razu powiedział o nim, że jako kompozytor jest beznadziejny. O Edisonie jego nauczyciel powiedział, że jest za głupi, aby nauczyć się czegokolwiek. Z kolei wydawca gazety zwolnił z pracy Walta Disneya zarzucając mu brak wyobraźni i dobrych pomysłów. Winston Churchill musiał powtarzać szóstą klasę podstawówki, ponieważ źle wypełnił testy promujące do następnej klasy. Przykłady można mnożyć.

Stworzenie efektywnego modelu konkretnego zachowania lub działania wymaga czegoś więcej niż naśladowania. Zależnie od celu modelowania istnieją różne poziomy informacji koniecznej do osiągnięcia pożądanego działania lub zastosowania. Modelowanie np. jednostki obejmuje wiele różnych aspektów, poziomów, systemów i podsystemów, na których działa dana osoba, a które wymagają obserwacji. Możemy przyglądać się historycznemu lub geograficznemu środowisku życia jednostki, tj. gdzie i kiedy działa. Możemy zbadać specyficzne zachowania i działania, czyli co dana osoba robi w określonym środowisku. Możemy również przyjrzeć się strategiom intelektualnym i kognitywnym oraz zdolnościom, dzięki którym dokonuje wyboru i którymi kieruje się w swoich działaniach w otoczeniu, czyli jak generuje swoje zachowanie w danym kontekście. Dalej moglibyśmy zbadać przekonania i wartości, które kształtują motywują strategię myślenia i zdolności rozwinięte w celu osiągnięcia celów behawioralnych w danym środowisku. Chodzi tu o powody, dlaczego dana osoba robi coś w ten, a nie inny sposób, w danym czasie i w danym momencie. Możemy zagłębiać się i zastanawiać nad postrzeganiem samego siebie lub tożsamości przejawiającej się w jego/jej przekonaniu, zdolnościach i działaniu w danym środowisku - lub co za tym wszystkim stoi. Wreszcie moglibyśmy przestudiować sposób, w jaki tożsamość przejawia się w związkach z rodziną, grupą kolegów, ludźmi sobie współczesnymi, zachodnim społeczeństwem, kulturą, planetą, wszechświatem, Bogiem, czyli kim jest dana osoba w relacjach z innymi. Innymi słowy, w jaki sposób zachowania, możliwości, przekonania, wartości i tożsamość jednostki wpływa na innych i w jakie interakcje wchodzi z większymi systemami, łączy się z nimi w sposób społeczny i w końcu duchowy.

Jak w tym wszystkim odnaleźć własny geniusz? Osobisty, niepowtarzalny sposób dochodzenia do celu? Tomasz Edison mawiał, że inwencja to 1 procent talentu i 99 procent potu. Inne podejścia mówią, że to nie jest magia czy jakiś mistycyzm, ale raczej funkcja własnego wysiłku, dążeń i chęci.

I myślę, że nie jest niezbędny ogromny wysiłek, ale rzeczywiście potrzebne jest systematyczne myślenie. Nasuwa się kolejne pytanie - co to jest myśl, „myślenie”?

Jedną z najważniejszych funkcji ludzkiego umysłu jest proces reprezentowania rzeczywistości. Innymi słowy, jest to zbieranie informacji intencjonalne lub nieświadome poprzez nasze zmysły, na podstawie których tworzymy sobie „mapy” rzeczywistości. W ten sposób tworzy się reprezentacja świata, który nas otacza i związków, jakie z nim nawiązujemy. Zdolność bycia twórczym wynika z nauki, w jaki sposób możemy wykorzystać systemy reprezentacji w określony sposób - do rozwoju i kreowania naszej wyobraźni.

Ciekawą startegią posługiwał się na przykład Albert Einstein, który użył swojej wyobraźni do sformułowania teorii względności i nie miało to nic wspólnego z wzorami matematycznymi. Einstein, komentując matematykę stwierdził, że żaden twórczy człowiek nie pracuje na papierze. Teoria względności nie była innowacją w dziedzinie matematyki. Innowacyjne było spostrzeżenie - jak myśleć o rzeczywistości z różnych perspektyw, różnych punktów widzenia. Teoria względności w rezultacie opisuje, jak użyć swojej wyobraźni w odpowiedni sposób. Według Einsteina wszystko zaczęło się w dzieciństwie, kiedy to miał marzenie.

I faktycznie stało się to wówczas, gdy był bardzo znudzony matematyką w szkole. Około 16 roku życia zaczął zastanawiać się, jak by to wyglądało, gdyby siedział na końcu promienia świetlnego. W momencie, gdy poruszał się w swojej wyobraźni wraz z promieniem światła w swojej głowie - świat wyglądał zupełnie inaczej. To jest właśnie jego źródło inspiracji dla powstania teorii względności, czyli próba pogodzenia rzeczywistości z tym, co widział w swojej wyobraźni. Einstein twierdził, że wyobraźnia jest niezależna od wiedzy. Później próbował także nakłonić swoich profesorów fizyki do „eksperymetów myślowych” w ich własnej wyobraźni. Proponował im, aby „jeździli dookoła na promieniach światła” w swoich głowach wpadając do windy błyskiem flesza lub wyobrażali sobie trójwymiarowy cień. Twórczość Einsteina pochodziła z unikalnej zdolności używania pewnego typu wizulanej wyobraźni. Jak wielu z was, czytających ten tekst w tej chwili mogłoby wizualnie przedstawić siebie przelatującego przez pokój z prędkością światła?

Zastanówcie się właśnie w tej chwili, w tym momencie nad pomysłem, który przychodzi wam do głowy. Pierwsze pytania, które mogą być pomocne to: Jaki jest mój cel? Co chcę robić (w przeciwieństwie do tego, czego chcę uniknąć)? Jest to chwila z wyobraźnią. Jakie to ma kształty, kolory, jak daleko jest to umiejscowione?

Następne pytania, jakie możemy sobie postawić brzmią: Dlaczego chcę to robić? Jakie jest moje zamierzenie, intencja? Jaki obraz przyszłości powstaje w mojej wyobraźni? Gdzie jestem umiejscowiony w tej przyszłości?

Kolejny krok dobrze sformułowanych warunków oceny nowych pomysłów to próba udzielenia sobie odpowiedzi na pytanie o korzyści i pozytywne efekty. Co będziemy widzieli jako korzyść i pozytywny efekt? Jak poznamy, że je osiągamy i jakie będą na to dowody?

Następne pytanie będzie konsekwencją wcześniejszych i dotyczy określenia ram czasowych, czyli kiedy konkretnie spodziewamy się osiągnąć zamierzony cel i kiedy spodziewmy się korzyści? Dokąd może doprowadzić nas relizacja pomysłu i jaka będzie w tym nasza rola? Kim chcemy być - czyli pytanie kończące ten etap, który można by określić jako definiowanie pomysłu w wyobraźni.

Ten zestaw pytań, który pomoże usystematyzować nasze myśli, nadać wyrazisty kształt naszemu pomysłowi - to może być pewien etap, który zaprowadzi nas do zasobów, ludzi lub miejsc, które potrafią pokierować naszym dobrym myśleniem.

Bogactwo naszej wyobraźni pochodzi ze zdolności tworzenia „map” poprzez nasz umysł. Takie pytania, jak powyższe pozwolą nam stworzyć połączenia naszych różnych wcześniejszych doświadczeń w jasną całość. Budujemy swoje mentalne „mapy” na podstawie informacji pochodzących z otoczenia. Możemy te informacje porządkować, a także generować inne w postaci nowych wyobrażeń, myśli.

Za Einsteinem mógłbym zatem stwierdzić: „NAJWAŻNIEJSZA JEST IDEA!”

Autor: dr Bogusław J. Feder