Art. 41 § 2 kodeksu karnego skarbowego zawiera obowiązek probacyjny, który polega na nałożeniu obowiązku uiszczenia całej należności w przypadku warunkowego umorzenia postępowania karnego za przestępstwo skarbowe w związku z którym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej, i owa należność nie została uiszczona.
Obowiązek zapłaty należności spoczywa nie tylko na osobie zobowiązanej do zapłaty należności w świetle prawa finansowego, lecz także na sprawcy przestępstwa karno-skarbowego. Oznacza to, że obok przedsiębiorcy zobowiązany do pokrycia należności będzie także pracownik, odpowiadający za czyn (działanie lub zaniechania, które doprowadziło do zatajenia lub podania nieprawdy np. w deklaracji podatkowej).
Art 9 §3 k.k.s stanowi, że za przestępstwo skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną.
Stan faktyczny1:
Pan X prowadzi jednoosbową spółke z o.o i przekłada organowi podatkowemu, innemu organowi uprawnionemu lub płatnikowi deklaracę bądź oświadczenie, w którym znajdują się nieprawdziwe informację (podaje nieprawdę, zataja prawdę, nie dopełnia obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nimi danych prowadząc do pomniejszenia podatku) wypełniając znamiona przestępstwa z art. 56 k.k.s. Delakaracja jest sporządzana przez Pana Z zatrudnionego w spółc, i pospisywana przez Prezesa zarządu spółki.
Zagadnienie prawne:
Czy Pan Z może ponosić odpowiedzialność za sporządzonenie niezgodnie ze stanem faktycznym dokumenty?
Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego2:
Osoba zajmująca się, w warunkach określonych w art. 9 § 3 k.k.s., obsługą księgową podatnika, w tym sporządzaniem deklaracji lub oświadczenia składanych następnie organowi podatkowemu, może ponosić odpowiedzialność karną jak sprawca, z art. 56 § 1 k.k.s., jeżeli podając w tych dokumentach nieprawdę lub zatajając prawdę, naraziła podatek na uszczuplenie.
Stan prawny:
Osoba reprezentująca podmiot gospodarczy popełnia czyn określony w art. 56 § 1 k.k.s., poprzez podpisanie i doprowadzenie do złożenia organowi podatkowemu deklaracji lub oświadczenia, posiadając wiedzę albo godząc się, iż zawierają one nieprawdę lub zatajają prawdę, co naraża podatek na uszczuplenie. Osoba reprezentująca podmiot gospodarczy działała wtedy w jego imieniu oraz za niego posiadając świadomoć, że popełnia czyn zabroniony przez ustawę pod groźbą kary. Brak jednak podstaw do pociągnięcia reprezentanta do odpowiedzialności karnej, w sytuacji gdy podposuje on deklarację podatkową w dobrej wierze, nie mając wiedzy iż dokument ten wypełnia znamiona z dokumentu okreslonego przez art 56 § 1 k.k.s
Sytuacja taka może wystąpić wtedy, gdy sporządzenie pełnej treści dokumentów, o których mowa, należy do innej osoby w ramach samodzielnego zajmowania się powierzonymi jej sprawami finansowymi, która jednak, przy braku umocowania do reprezentowania podmiotu przed organami podatkowymi, nie jest uprawniona do złożenia podpisu na deklaracji (oświadczeniu) za podatnika3.
Pan Z może ponosić odpowiedzialność na podstawie art 9 §3 k.k.s m.in gdy:
- był pracownikiem zatrudnionym dla spółki, i pomógł w sporządzeniu/dostarczeniu fikcyjnych faktur, które dokumentowały zasadność przedstawionych w deklaracjach wydatków w rzeczywstości nie poniesionych przez spółkę;
- był doradcą podatkowym, zapewniającym doradztwo księgowe spółce, kontrolujący jej księgowość, prowadzący księgi rachunkowe, posiadający informację o księgowaniu fikcyjnych dokumentów.
Andrzej Skowron w Glosie do wyroku SN z dnia 7 listopada 2013 r., V KK 158/13. Szerzej przedstawił problematykę odpowiedzialności ponoszonej z art. 9 §3 k.k.s zastanawiając się jacy pracownicy jej podlegają. Jako niezbędne przesłanki wystąpienia odpowiedzialności z tego artykułu wymieniał „zajmowanie się sprawami gospodarczymi w szczególności finansowymi“, samodzielność wykonywanych czynności, oraz rodzaj umowy na podstawie której zatrudniony jest pracownik.
Pracownik zatrudniony na podstawie umowy o prace posiada najmniejszy zakres swobody wykonywanych czynności i właśnie z tego powodu, tylko wyjątkowo będzie więc odpowiadał „jak sprawca” za zachowanie, które formalnie wypełnia znamiona typu czynu zabronionego4.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy art. 9§ 3 k.k.s w zw.z 56 k.k.s
--
1 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2013 r., V KK 158/13
2 ibidem
3 ibidem
4 Skowron Andrzej, Glosa do wyroku Sądu Najwyższego 2013 r., V KK 158/13
