Zmiana wspólników w spółce jawnej

Użytkownik serwisu zdał pytanie czy wystąpienie z dwuosobowej spółki jawnej jednego ze wspólników skutkuje rozwiązaniem spółki w sytuacji w której jeden ze wspólników występuje 31 grudnia a nowy wspólnik wstąpiłby w jego miejsce 1 stycznia nowego roku.

1. Rola wspólnika w spółce jawnej. Możliwość istnienia jednoosobowej spółki jawnej

Spółka jawna jest klasycznym, czy wręcz modelowym przykładem spółki osobowej (art. 4 § 1 pkt 1 k.s.h.). Koniecznymi elementami istnienia spółki jawnej są jej wspólnicy odpowiadający osobiście i bez ograniczeń za zobowiązania spółki, co wynika zarówno z przepisów kodeksu spółek handlowych jak i kodeksu cywilnego (odpowiednio: art. 22 § 2 k.s.h., art. 331 § 2 k.c.).

W przeciwieństwie do spółek kapitałowych w przypadku spółki jawnej to wspólnicy (a nie określony organ spółki) są uprawnieni i zobowiązani do prowadzenia jej spraw spółki oraz do jej reprezentacji (art. 29 § 1 i art. 39 § 1 w zw. z art. 38 k.s.h.).

Zasadniczo spółka jawna powinna mieć co najmniej dwóch wspólników. Co istotne, wymóg ten nie jest wskazany w wprost w przepisach kodeksu spółek handlowych, jednak w praktyce wyprowadza się go a contrario z przepisów dotyczących spółek kapitałowych. W przypadku tej drugiej kategorii spółke k.s.h. zawiera jednoznaczne postanowienia dopuszczające w ich wypadku zakładanie i istnienie spółek jednoosobowych – w odniesieniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością normę taką ustanawia art. 151 § 1 k.s.h. a w stosunku do spółki akcyjnej art. 301 § 1 zd. 2 k.s.h. Brak analogicznej regulacji dla spółki jawnej przesądza zatem o niedopuszczalności istnienia jednoosobowej spółki jawnej.

2. Skutek wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej

Szczególna pozycja wspólników w spółce jawnej znajduje w związku z powyższym odzwierciedlenie w skutkach z jakimi wiąże się wystąpienie wspólnika ze spółki. Zgodnie z art. 58 § 1 pkt. 5 k.s.h. co do zasady rozwiązanie spółki powoduje między innymi wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika.

Z tych samych przyczyn, zgodnie z pkt 5 wspomnianego powyżej przepisu, rozwiązanie spółki powoduje również śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości. Wystąpienie jednej ze wskazanych przyczyn rozwiązania spółki jawnej nie skutkuje oczywiście od razu ustaniem jej bytu prawnego. Zgodnie z art. 84 § 2 k.s.h. rozwiązanie spółki jawnej następuje dopiero z chwilą wykreślenia jej z rejestru przedsiębiorców, które z kolei poprzedza przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego lub zakończenie działalności spółki w inny sposób.

Wystąpienie jednej ze wskazanych wyżej okoliczności nie musi jednak zawsze przesądzać o konieczności przeprowadzenia likwidacji wynikającej z art. 67 k.s.h. Wspólnicy spółki mają możliwość przedłużenia jej trwania. Zgodnie z art. 64 § 1. k.s.h. pomimo śmierci lub ogłoszenia upadłości wspólnika oraz pomimo wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub jego wierzyciela, spółka trwa nadal pomiędzy pozostałymi wspólnikami, jeżeli umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią. Paragraf 2 tego przepisu określa, że uzgodnienie takie powinno w przypadku śmierci lub ogłoszenia upadłości nastąpić niezwłocznie, a w przypadku wypowiedzenia - przed upływem terminu wypowiedzenia. W przeciwnym razie spadkobierca, syndyk lub wspólnik, który wypowiedział umowę spółki, a także jego wierzyciel, mogą domagać się przeprowadzenia likwidacji. Artykuł 59 k.s.h. przewiduje możliwość milczącego przedłużenia istnienia spółki. Zgodnie z jego treścią spółkę uważa się za przedłużoną na czas nieoznaczony w przypadku, gdy pomimo istnienia przyczyn rozwiązania, przewidzianych w umowie, prowadzi ona swoją działalność za zgodą wszystkich wspólników.

3. Wystąpienie wspólnika ze spółki dwuosobowej

Podsumowując powyższe ustalenia, należy stwierdzić, że ze względu na wymóg posiadania przez spółkę jawną co najmniej dwóch wspólników, istnieje konieczności rozpoczęcia likwidacji spółki w wypadku wypowiedzenia umowy spółki przez jednego ze wspólników spółki dwuosobowej. Tym bardziej nie jest dopuszczalne wystąpienie jednego z dwóch wspólników ze spółki w drodze zmiany samej umowy spółki. Powstałą w taki sposób treść umowy byłaby bowiem sprzeczna z obowiązującymi przepisami prawa z wskazanych już powyżej przyczyn.

Dla zachowania pełnej ciągłości działania spółki należałoby zatem zadbać o przystąpienie nowego wspólnika przed lub równolegle z wystąpieniem wspólnika ustępującego. Istnienie nawet jednodniowej luki w tym zakresie uniemożliwia bowiem w szczególności podjęcie przez jednego ze wspólników uchwały o dalszym trwaniu spółki w trybie art. 64 § 1. k.s.h. W konsekwencji pozostały wspólnik stałby się likwidatorem spółki stosownie do art. 70 § 1. k.s.h.

Warto jednak w powyższym kontekście zwrócić uwagę na uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2017 r. wydane w sprawie pod sygnaturą II CSK 595/16. W treści uzasadnienia SN stwierdził on, że „powstanie stanu jednopodmiotowości jest jedynie przyczyną rozwiązania spółki i w konsekwencji ostatni wspólnik, jeśli nie doszłoby do uzgodnienia kontynuowania działalności spółki, ma obowiązek przeprowadzić postępowanie likwidacyjne i złożyć w jego następstwie wniosek o wykreśleniu spółki z rejestru. Zanim jednak byt prawny spółki ustanie z chwilą jej wykreślenia z rejestru, mogą zdarzyć się sytuacje, w których będzie ona funkcjonować w składzie jednoosobowym. Wskazuje się, że w obecnym stanie prawnym jednoosobowa spółka albo musi uzupełnić w określonym czasie swój skład osobowy, albo jest obciążona obowiązkiem zakończenia swej działalności. Istnieje pewien czas pomiędzy zaistnieniem przyczyny rozwiązania spółki i otwarciem likwidacji. Jeśli przed rozpoczęciem postępowania likwidacyjnego przystąpi do spółki nowa osoba, to przyczyna jej rozwiązania ustanie, a spółka będzie mogła dalej prowadzić swoją działalność.” Z powyższego wynika, że w wypadku prawie natychmiastowego przystąpienia nowego wspólnika do spółki jej istnienie może pozostać niezagrożone. Przypadek taki miałby miejsce w sytuacji opisanej przez użytkownika.

Stan prawny na 15 stycznia 2020 roku

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku kodeks cywilny (Dz.U 2020.1740);
Ustawa z dnia 15 września 2000 roku kodeks spółek handlowych (Dz.U 2020.1536).

Chcesz dowiedzieć się więcej na ten temat?

Pokaż materiały

Spółka osobowa a spółka kapitałowa

Spółki osobowe oraz spółki kapitałowe stanowią spółki handlowe, które zostały uregulowane przepisami ustawy z dnia 15 września 2000 roku kodeks spółek handlowych (dalej jako: „k.s.h.”), która reguluje tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcanie spółek handlowych.

Zawierając umowę spółki handlowej jej wspólnicy (bądź akcjonariusze) zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz, jeżeli umowa albo statut spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób.

Pobierz poradnik