Zbycie przedsiębiorstwa na rzecz małżonka, będąc w ustroju wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, a własność nieruchomości

Użytkownik naszego serwisu prowadzi działalność gospodarczą, w ramach której odpłatnie wynajmuje nieruchomości. Przedmiotem najmu są nieruchomości należące do jego majątku osobistego oraz jedna nieruchomość należąca do wspólnego majątku małżeńskiego. Użytkownik podjął decyzję, że zamierza przekazać swoje przedsiębiorstwo małżonce z zamiarem wykonywania przez nią działalności gospodarczej. Chciałby jednak dokonać tego unikając ponoszenia nadmiernych danin publicznoprawnych. Uważa, że w tym celu powinien zawrzeć umowę majątkową małżeńską, rozszerzającą wspólność majątkową o wszystkie posiadane przez niego składniki majątkowe (w tym wchodzące w skład przedsiębiorstwa) oraz umowę przekazującą przedsiębiorstwo, z zastrzeżeniem, że małżonka będzie miała obowiązek prowadzenia działalności gospodarczej.  

Poniżej odpowiedź naszych ekspertów:

Zgodnie z art.  55¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny: 

przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej

Obejmuje ono m.in. własność nieruchomości.

W skład przedsiębiorstwa Użytkownika wchodzi zatem prawo własności nieruchomości należących do jego majątku osobistego, a także prawo (współ)własności nieruchomości, której Użytkownik jest właścicielem na zasadach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej.
W konkluzji należy podkreślić, że każdy ze współwłaścicieli jest właścicielem całej rzeczy (współwłasność łączna).

Przedsiębiorstwo jest przedmiotem obrotu – może zostać zbyte (innymi słowy możliwa jest sprzedaż przedsiębiorstwa). Należy mieć na względzie, że przedsiębiorstwo może zostać zbyte także pod tytułem darmym.

Stosownie do treści art. 31 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa, która obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Niezależnie zatem od prowadzenia indywidualnej jednoosobowej działalności gospodarczej przez Użytkownika, prawo własności nieruchomości nabytej po zawarciu małżeństwa, należy do obojga małżonków. Nemo plus iuris in alium transferre potest, quam ipse habet – zgodnie z tą łacińską paremią, nikt nie może przenieść więcej praw niż posiada. Zatem, Użytkownik zbywając przedsiębiorstwo na rzecz swojej małżonki, przeniesienia na nią tylko to, co już do niej nie należy – z wyłączeniem prawa własności nieruchomości wspólnej.

Zgodnie z art. 47 § 1Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,małżonkowie wspólność ustawową (i) rozszerzyć lub (ii) ograniczyć albo (iii) ustanowić rozdzielność majątkową lub (iv) rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Ustawa dla tej czynności zastrzega formę aktu notarialnego.

W analizowanym przypadku, rekomendujemy rozszerzenie wspólności ustawowej majątkowej małżeńskie o składniki wchodzące w skład majątku osobistego Użytkownika – czyli nieruchomości wykorzystywane do wykonywania działalności gospodarczej, w tym zbycie przedsiębiorstwa na rzecz małżonki. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 marca 2017 r., sygn. akt II FSK 456/15 stanął na stanowisku, że włączenie do majątku małżonków w drodze umowy rozszerzającej ustawową wspólność majątkową nieruchomości stanowiącej majątek odrębny jednego małżonka, nie stanowi odpłatnego zbycia nieruchomości, będącego źródłem opodatkowanego przychodu (zob. art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawyz dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych).

W zaprezentowanym stanie faktycznym istnieją trzy masy majątkowe: (i) majątek wspólny, (ii) majątek osobisty męża, (iii) majątek osobisty żony. Użytkownik rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej w 2021 r., będąc już w ustroju wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Przy tym dysponował on majątkiem osobistym w postaci nieruchomości. W skład majątku wspólnego małżonków wchodzi także przedsiębiorstwo Użytkownika, a po rozszerzeniu wspólności, także prawo własności nieruchomości należących do Użytkownika.

Rozszerzenie wspólności o prawo własności nieruchomości należących do majątku osobistego dłużnika pozostaje neutralne podatkowo.

Małżonka Użytkownika będzie musiała uzyskać status przedsiębiorcy dokonując osobnego, własnego wpisu do rejestru przedsiębiorców (CEIDG). Będzie zatem odrębnym od Użytkownika przedsiębiorcy. Jeżeli Użytkownik przekaże jej swoje przedsiębiorstwo, czynność ta również odbędzie się bez obciążenia podatkowego. Jak bowiem wskazał Naczelny Sąd Administracyjny: 

w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego w sytuacji gdy pomiędzy małżonkami istnieje ustawowa wspólność majątkowa, wszelkie transakcje, jakie zawierane są pomiędzy małżonkami prowadzącymi odrębnie działalność gospodarczą nie mogą mieć charakteru odpłatnego. W takim przypadku nie jest możliwe uregulowanie należności pomiędzy małżonkami. Jeden z małżonków nie może dokonać wypłaty wynagrodzenia drugiemu z małżonków środkami pieniężnymi objętymi wspólnością ustawową za składniki majątku wchodzące w skład wspólności ustawowej.

(wyrok z dnia 4 kwietnia 2018 r., sygn. akt I FSK 887/16). W przypadku zawarcia umowy darowizny, obowiązek podatkowy również nie powstanie z uwagi na wyłączenie podmiotowe.

Jednocześnie wskazujemy, że udzielanie porad dotyczących prawa podatkowego wykracza poza zakres E-punktu konsultacyjnego, określony w Dziale II pkt. 4 Regulaminu udostępniania informacji i porad w systemie E-punktu konsultacyjnego w ramach serwisu Mikroporady.pl. Rekomendujemy w tym zakresie ewentualnie konsultacje z doradcą podatkowym lub biurem rachunkowym.

Stan prawny na dzień 4 kwietnia 2023 r.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 z późn. zm.);
2. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.);
3. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1359 z późn. zm.);
4. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1805 z późn. zm.)
5. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1043 z późn. zm.).

Źródła:

1. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2017 r., sygn. akt II FSK 456/15;
2. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 kwietnia 2018 r., sygn. akt I FSK 887/16.   

Pamiętaj!

Wpisz nasz KRS 0000318482 w Deklaracji Podatkowej PIT.

Wyszukaj:

Akademia Liderów Innowacji i Przedsiębiorczości Fundacja dr Bogusława Federa w  https://www.podatki.gov.pl/pit/twoj-e-pit/

Dziękujemy :)