Ustalanie statusu przedsiębiorstwa – czy jesteś mikroprzedsiębiorcą?

Definicja małych i średnich przedsiębiorców w prawie unijnym została uregulowana w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającym niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu, a konkretniej w Załączniku I do ww. rozporządzenia (dalej jako: „Załącznik I”), a więc akcie prawnym stosowanym bezpośrednio we wszystkich państwach Unii Europejskiej, tj. bez konieczności wdrożenia go w krajowy porządek prawny. Wynika  z tego, że polscy przedsiębiorcy, organy administracji i sądy, zobowiązani są stosować wprost przepisy określone w Załączniku I, a więc przy określaniu statusu przedsiębiorstwa należy wziąć pod uwagę, zawarte w art. 2 Załącznika I ww. rozporządzenia, pułapy zatrudnienia oraz pułapy finansowe. Zgodnie z ww. przepisem:

1. mikroprzedsiębiorstwo – to przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 10 pracowników i jego roczny obrót lub roczna suma balansowa nie przekracza 2 mln euro.
2. małe przedsiębiorstwo - to przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 50 pracowników i roczny obrót lub roczna suma balansowa nie przekracza 10 mln euro.
3. średnie przedsiębiorstwo – to przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 250 pracowników i roczny obrót lub roczna suma balansowa nie przekracza 43 mln euro.

Powyższe unijne kryteria zostały także zawarte w treści art. 7 ust. 1 pkt. 1-3 ustawy Prawo przedsiębiorców.

Istotnym elementem określenia statusu przedsiębiorstwa jest rozważenie wszystkich występujących powiązań z innymi podmiotami. Na gruncie prawa unijnego zgodnie z art. 3 ww. Załącznika I wyróżniono cztery kategorie przedsiębiorstw, których dane brane są pod uwagę przy obliczaniu kwot finansowych i liczby personelu:

1) przedsiębiorstwa niezależne –posiadają mniej niż 25 % kapitału lub głosów w innych przedsiębiorstwach a/ lub inne przedsiębiorstwa posiadają mniej niż 25 % kapitału lub głosów w tym przedsiębiorstwie. Zatem możliwe jest zachowanie statusu niezależnego przedsiębiorstwa pomimo posiadania w nim udziałów przez kilku inwestorów.

2) przedsiębiorstwa partnerskie - to przedsiębiorstwa, które samodzielnie lub wspólnie z innymi przedsiębiorstwami, z którymi są powiązane, posiadają od 25 % do 50 % kapitału bądź praw głosu w innym przedsiębiorstwie. Ten rodzaj związku oznacza sytuację przedsiębiorstwa, które ustanowiło poważne partnerstwa finansowe z innymi przedsiębiorstwami, ale żadne z przedsiębiorstw pozostających w tym związku nie sprawuje rzeczywistej, bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad drugim. Partnerzy to przedsiębiorstwa, które nie są ani niezależne, ani ze sobą związane.

Wskazać należy, że przedsiębiorstwo może zachować status niezależnego, pomimo przekroczenia pułapu 25% (ale nie więcej niż 50%) udziału w nim kapitału lub głosów przez inne przedsiębiorstwo, pod warunkiem, że dotyczy to następujących kategorii inwestorów:

• publiczne korporacje inwestycyjne, spółki kapitału podwyższonego ryzyka, inwestorzy indywidualni lub zbiorowi inwestujący regularnie w papiery wartościowe przedsiębiorstw nienotowanych na giełdzie (tzw. Bussines Angels) pod warunkiem, że wartość całkowitej inwestycji w jednym przedsiębiorstwie nie przekracza 1,25 mln euro,
• uczelnie wyższe i ośrodki badawcze non-profit,
• inwestorzy instytucjonalni łącznie z regionalnymi funduszami rozwoju,
• niezależne lokalne władze samorządowe pod warunkiem, iż roczne budżety jednostek administracyjnych, którymi kierują są mniejsze niż 10 mln euro i jednostki te są zamieszkiwane przez mniej niż 5 tyś. mieszkańców.

3) przedsiębiorstwa powiązane – określone w Załączniku I dzielą się na dwa typy powiązań:

• bezpośrednie – (przedsiębiorstwo-przedsiębiorstwo) jeżeli występuje jedna

z poniższych relacji:

a) przedsiębiorstwo posiada większość praw głosu w innym przedsiębiorstwie w roli udziałowca/akcjonariusza lub członka;

b) przedsiębiorstwo posiada prawo do powoływania lub odwoływania większości członków organu administracyjnego, zarządzającego lub nadzorczego innego przedsiębiorstwa;

c) przedsiębiorstwo posiada dominujący wpływ na działalność innego przedsiębiorstwa zgodnie z zawartą z tym przedsiębiorstwem umową, lub postanowieniami w jego statucie lub umowie spółki;

d) przedsiębiorstwo będące akcjonariuszem/udziałowcem lub członkiem innego przedsiębiorstwa kontroluje samodzielnie, zgodnie z umową z innymi akcjonariuszami/udziałowcami lub członkami tego przedsiębiorstwa większość praw głosu udziałowców/akcjonariuszy lub członków w tym przedsiębiorstwie.

• pośrednie – (poprzez wskazane w art. 3 ust. 3 typy podmiotów) - co najmniej jedna z relacji wskazanych w ww. pkt a) – d) zachodzi między przedsiębiorstwami poprzez:

a) inwestorów, o których mowa w art. 3 ust.2;

b) inne przedsiębiorstwo;

c) osobę fizyczną lub grupę osób działających razem jedynie w tym rodzaju powiązań pośrednich warunkiem stwierdzenia istnienia powiązania jest dowiedzenie, że przedsiębiorstwa te prowadzą swoją działalność lub część tej działalności na tym samym rynku właściwym lub rynkach pokrewnych: upstream lub dawnstream.

Podkreślić należy, iż polskie ustawodawstwo nie zawiera jednej definicji podmiotów powiązanych/przedsiębiorstw powiązanych, jednak ze względu na stosowalność w różnych obszarach, czy to gospodarczym, ekonomicznym, czy podatkowym przybiera róże postacie. Według k.s.h., jest to spółka kapitałowa, w której inna spółka handlowa albo spółdzielnia dysponuje bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 20% głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu, także jako zastawnik lub użytkownik, albo na podstawie porozumień z innymi osobami, lub która posiada bezpośrednio co najmniej 20% udziałów albo akcji w innej spółce kapitałowej (art. 4 § 1 pkt 5 k.s.h.).

Natomiast zgodnie z treścią art. 11a ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od osób prawnych powiązania występują, jeżeli osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej bierze udział bezpośrednio lub pośrednio w zarządzaniu przedsiębiorstwem lub w jego kontroli albo posiada udział w kapitale tego przedsiębiorstwa. Zapis dotyczy zarówno podmiotów mających miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium Polski (podmioty krajowe), jak i poza terytorium Polski (podmioty zagraniczne), jeżeli są one powiązane z podmiotami krajowymi. Posiadanie udziału w kapitale innego podmiotu, o którym mowa we wskazanym przepisie, oznacza sytuację, w której dany podmiot bezpośrednio lub pośrednio posiada w kapitale innego podmiotu udział nie mniejszy niż 25%.

Artykuł 3 ust. 1 pkt 43 ustawy o rachunkowości określa pojęcie jednostek powiązanych, jako każdą spółkę wchodząca w skład grupy kapitałowej. Mogą to być spółki - siostry  i wszystkie ich spółki – córki

4) podmioty publiczne - w art. 3 ust. 4 ww. Załącznika I wprowadzono zasadę, że przedsiębiorstwo nie może zostać uznane za małe i średnie przedsiębiorstwo, jeżeli 25% lub więcej kapitału lub praw głosu jest kontrolowane bezpośrednio lub pośrednio, wspólnie lub indywidualnie, przez co najmniej jeden organ publiczny. Zasada ta nie dotyczy jednak inwestorów wymienionych w art. 3 ust. 2 akapit 2 Załącznika I, takich jak np. uniwersytety, które mogą posiadać w danym przedsiębiorstwie od 25 do 50% praw głosu lub kapitału bez uszczerbku dla określenia jego statusu jako mały i średni przedsiębiorca. 

Podsumowując, odpowiedź na zadane pytanie, mając na uwadze przepisy unijne i krajowe, bezsprzecznym jest, że Spółka zatrudniająca 7 pracowników, której dochód nie przekracza 2 mil euro należy do kategorii mikroprzedsiębiorców. Przepis art. 3 ust. 3 pkt a) – d) Załącznika I rozporządzenia nie odnosi się do konkretnych form prowadzenia działalności gospodarczej, nie precyzuje ich. Można więc przyjąć, że w zależności od rodzaju zaangażowania Spółka (zagraniczna), która posiada 100% udziału w Sp. z o.o. (krajowa), bierze bezpośredni udział w zarządzaniu tym przedsiębiorstwem poprzez posiadanie udział w kapitale tego przedsiębiorstwa, co oznacza, że Spółki te są ze sobą powiązane zgodnie  z treścią ww. artykułu i bez znaczenia jest, czy podmioty te mają miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium Polski (podmioty krajowe), czy poza jej granicami, np.  w Niemczech.

Stan prawny na dzień: 5 lutego 2020 r.

Podstawa prawna:

1. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 traktatu z dnia 17 czerwca 2014 r. (Dz. Urz. UE.L Nr 187, str. 1);
2. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz. U. 2019 poz. 865);
3. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 505);
4. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz. U. 2019 poz. 351).
5. Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo Przedsiębiorców (t.j. Dz. U. 2019 poz. 1292).