Przedstawiony problem prawny: Podjęcie pracy na umowę zlecenia w okresie zawieszenia działalności gospodarczej, a obowiązek płacenia składek ZUS.
Odpowiedź: W przedstawionym stanie faktycznym pytający zawiesił prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą (nie wskazując jednakże w jakiej formie działalność gospodarczą prowadził) i planuje podjąć pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej, nie wykonując w jej ramach usług wchodzących w zakres usług świadczonych w ramach zawieszonej działalności gospodarczej. Pytanie dotyczy takiej możliwości i obowiązku płacenia wówczas składek ZUS.
Rekomendacje: Pierwsze zagadnienie zostało przez nas omówione w ramach porady „Zawieszenie działalności gospodarczej a podjęcie pracy na umowę o dzieło lub umowę zlecenie”, a także szczegółowo w poradzie „Zawieszenie działalności gospodarczej a obowiązki podatkowe” i kazusie „Przedsiębiorca a ZUS”. Zachęcamy do zapoznania się z nimi.
Co do pytania dotyczącego obowiązku płacenia składek ZUS, to istotnym jest tu dokonanie rozróżnienia sytuacji, gdy dochodzi do tzw. zbiegu tytułów ubezpieczenia (z umowy zlecenia i prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej - termin ten wyjaśnialiśmy w poprzednich poradach) oraz gdy umowa zlecenia stanowi samoistną podstawę ubezpieczenia.
Wskazujemy, iż powyższe dotyczy po pierwsze sytuacji prowadzenia działalności gospodarczej (termin pozarolniczej działalności gospodarczej wyjaśnialiśmy w poprzednich poradach) i po drugie wykonywania usług w ramach umowy zlecenia niewchodzących w zakres usług świadczonych w ramach prowadzonej działalności. W przedstawionym stanie faktycznym mamy do czynienia z zawieszeniem działalności gospodarczej.
Dla porządku, informujemy, iż ubezpieczenie emerytalne i rentowe w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 14a ust. 1 –1b ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą jest dobrowolne. Przedsiębiorca w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej nie opłaca ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego (ten ustawowy zwrot rodzi wątpliwości, należy przyjąć, że przedsiębiorca w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej nie podlega w ogóle ubezpieczeniu chorobowemu ani wypadkowemu). Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej powoduje ustanie obowiązku ubezpieczeń społecznych od dnia, w którym rozpoczyna się zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej, do dnia poprzedzającego dzień wznowienia wykonywania działalności gospodarczej. Za okres zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca będący płatnikiem składek wyłącznie za siebie nie ma obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej oraz opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przewidzianych w ustawie. Regulacja ta stanowi rozwinięcie zasady wynikającej z art. 13 Ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej u.s.u.s), z której wynika, iż obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność – od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.
Powyższe oznacza, że umowa zlecenia zawarta z osobą fizyczną (nieprowadzącą działalności gospodarczej), której przedmiot nie pokrywa się z przedmiotem zawieszonej działalności gospodarczej stanowić będzie samoistną podstawę ubezpieczenia (nie dochodzi do zbiegu tytułów ubezpieczenia). Tym samym, w myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 oraz art. 12 ust. 1 u.s.u.s. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, o ile zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie złożone w terminie określonym w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania umowy zlecenia. W pozostałych sytuacjach objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony. Ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia wskazanego we wniosku o wyłącznie z tego ubezpieczenia, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony. Ubezpieczenie chorobowe ustaje również od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy zlecenia, czyli od dnia ustania tytułu do podlegania przez zleceniobiorcę ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Co do zasady, gdy osoba wykonująca umowę-zlecenie lub umowę agencyjną lub inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo osoba współpracująca przy wykonywaniu tych umów - prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z tytułu wykonywania umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu tych umów podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność. Osoba ta może dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z tytułu wykonywania umowy zlecenia lub współpracy.
Zgodnie z art. 18 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w przypadku zleceniobiorców i osób z nimi współpracujących - stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia (z zastrzeżeniem pkt 5). W przypadku zleceniobiorców, jeżeli w umowie agencyjnej lub umowie zleceniu albo w innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjne - stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia. Zgodnie z art. 20 u.s.u.s., podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i na ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Zatrudniając osobę na podstawie umowy zlecenia, zleceniodawca (jako płatnik składek) powinien przekazać do ZUS dokument ubezpieczeniowy ZUS ZUA za określonego zleceniobiorcę (właściwy kod ubezpieczenia to 04 11 XX). Co ważne, powinno to nastąpić w okresie 7 dni od daty powstania obowiązku podatkowego.
Podstawa prawna:
- 6, 12, 13, 16, 18, 36a, Ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz.U. 2015 poz. 121).
Stan aktualny na dzień 13 sierpnia 2015 r.
