Odstąpienie od umowy sprzedaży zawartej na odległość – jednoosobowa działalność gospodarcza

Użytkownik serwisu zwrócił się z prośbą o udzielenie odpowiedzi na pytanie dotyczące odmowy przyjęcia zwrotu monitora zakupionego na odległość. Zaznaczył, że kupującym jest programista, prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą. Odmowa towaru nastąpiła z uwagi na charakter zawodowy zakupionego towaru.

Poniżej odpowiedź naszych ekspertów.

Zgodnie  z art. 27 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 287 z późn. zm.), każdy konsument zawierający umowę na odległość albo poza siedzibą przedsiębiorstwa, ma prawo do odstąpienia od zobowiązania w ciągu 14 dni bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów. Przepisy ustawy – zgodnie z art. 1 – dotyczą umów zawieranych między konsumentem, a przedsiębiorcą.

Przyznanie konsumentom prawa odstąpienia od umów zawieranych na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa stanowi wyjątek od zasady pacta sunt servanda, a celem jest zapewnienie konsumentowi prawa do namysłu. Podniesiono to w motywie 37 dyrektywy 2011/83/UE, zwracając uwagę na różne przyczyny konieczności przyznania konsumentowi prawa do namysłu w odniesieniu do umów zawieranych na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa.

W przypadku umów zawieranych na odległość powodem jest brak możliwości obejrzenia przez konsumenta towaru przed jego zakupem. Zawierając umowę na odległość, konsument nie może dotknąć towaru, samodzielnie sprawdzić jego właściwości czy zobaczyć go "na żywo". W zależności od środka porozumiewania się na odległość możliwość zapoznania się z kupowaną rzeczą będzie się oczywiście różnić. Sklep internetowy najczęściej zamieści zdjęcia towaru lub nawet jego trójwymiarowe prezentacje, co przy zawieraniu umowy w trakcie połączenia telefonicznego czy za pomocą SMS-ów nie będzie możliwe. Nawet jednak udoskonalone sposoby prezentacji towarów w sklepach internetowych nie pozwalają na wyeliminowanie opisanych problemów.

Przyznane mu prawo odstąpienia pozwala na przemyślenie dokonanego zakupu i racjonalne podjęcie decyzji.

Prawo odstąpienia od umowy ma przywracać równowagę kontraktową między stronami umów zawieranych na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa, która jest zaburzona z powyższych przyczyn 

Przedsiębiorcy do 2021 roku nie mogli skorzystać z takiego prawa, chyba że wynikało to bezpośrednio z treści umowy. 1 stycznia 2021 roku do ustawy wprowadzono nowy art. 38a, zgodnie z którym rozszerzono stosowanie tych przepisów na przypadki, w których indywidualny przedsiębiorca (osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą)  może odstąpić od umów zawieranych na odległość. Dzieje się to na zasadach zbliżonych do tych, wedle których od zobowiązań odstępują konsumenci. Mimo to jest pewien warunek: dane zobowiązanie nie może mieć charakteru zawodowego. W efekcie każda osoba prowadząca działalność gospodarczą nie może odstąpić od umowy, jeśli kontrakt dotyczył bezpośrednio branży i specjalizacji w której działa.

Intencją wprowadzanych przez ustawodawcę zmian było doprowadzenie do sytuacji, w której samo wystawienie faktury za towar lub usługę „na firmę” nie byłoby równoznaczne z  uznaniem, że dokonano tego w ramach obrotu z udziałem profesjonalnego podmiotu po każdej stronie umowy. Kluczowe byłoby to, czy taka umowa wpisuje się w branżę czy też specjalizację danego przedsiębiorcy i ma dla niego charakter zawodowy. Jeśli nie, to w ocenie ustawodawcy taki przedsiębiorca posiada de facto taką samą wiedzę o towarze lub usłudze co konsument, a zatem w takich wypadkach będzie korzystał z tej samej ochrony nawet wtedy, gdy na taki towar lub usługę zostanie wystawiona faktur

Według wprowadzonego przepisu ocena, czy dana umowa ma dla przedsiębiorcy zawodowy charakter, powinna odbywać się w szczególności w oparciu o przedmiot wykonywanej przez niego działalności gospodarczej, udostępniony na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

W związku z tym można sformułować domniemanie faktyczne, że umowa zawarta w ramach przedmiotu działalności ujawnionego w CEIDG ma dla indywidualnego przedsiębiorcy charakter zawodowy (art. 231 k.p.c.). Na osobie tej spoczywa wtedy ciężar dowodu, że – odnośnie do zawartej umowy – w rzeczywistości przesłanka „zawodowości” nie została spełniona i jej kontrahent-przedsiębiorca o tym wiedział (art. 6 k.c.). Sprawa ta ma istotne znaczenie praktyczne, ponieważ indywidualni przedsiębiorcy często zgłaszają do CEIDG obszary, których potem nie obejmują faktycznie wykonywaną działalnością gospodarczą.

Dane udostępnione w CEIDG nie są wyłącznym źródłem informacji pozwalających na zbadanie zawodowego charakteru umowy (sformułowanie: „w szczególności”). Okoliczność ta może zostać ustalona na podstawie innych źródeł.

Należy podkreślić, że brak wpisu w CEIDG co do określonego przedmiotu działalności nie ma znaczenia decydującego. Na podstawie innych okoliczności można stwierdzić, że indywidualny przedsiębiorca taką działalność rzeczywiście wykonuje, a więc zawierana umowa w tym zakresie ma dla niego charakter zawodowy (zob. postanowienie SN z 16.11.2012 r., III CZP 69/12, LEX nr 1284757).

Umowy mają charakter zawodowy dla indywidualnego przedsiębiorcy, gdy są przez niego zawierane w sposób typowy, powtarzalny, w zwykłym toku czynności w ramach prowadzonej rzeczywiście działalności gospodarczej. Istotną wskazówką praktyczną (lecz nierozstrzygającą) jest wysoka częstotliwość określonych umów zawieranych przez indywidualnego przedsiębiorcę. Biorąc pod uwagę realia obrotu gospodarczego, przesadne byłoby wymaganie, aby były to umowy zawierane codziennie.

W komentarzu do art. 38a Ustawy o prawach konsumenta (T. Czech [w:] Prawa konsumenta. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2020, art. 38a) zostało wskazane, że występowanie bezpośredniego związku między prowadzoną działalnością gospodarczą, a nabywanym bądź zbywanym towarem lub świadczoną usługą nie dowodzi per se, że umowa ma charakter zawodowy dla indywidualnego przedsiębiorcy. Nie można przyjąć interpretacji prowadzącej do utożsamienia obu tych przesłanek. Jako przykład autor wskazuje, że 

Rolnik, który jest indywidualnym przedsiębiorcą, nabył – poza lokalem przedsiębiorstwa – traktor do swojego gospodarstwa rolnego. Zawarł umowę sprzedaży w bezpośrednim związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Nie jest to jednak dla niego umowa o charakterze zawodowym, ponieważ nie zajmuje się handlem sprzętem rolniczym. W konsekwencji może skorzystać z prawa do odstąpienia od zawartej umowy na podstawie art. 27 i n. w zw. z art. 38a.

Biorąc pod uwagę powyższe należy wskazać, że w sytuacji przedstawionej przez użytkownika odmowa skorzystania z odstąpienia od umowy nie jest w pełni uzasadniona. Należy bowiem zaznaczyć, że programista to osoba się tworzeniem kodów do programów komputerowych, a nie handlem monitorami. Jak zostało wyżej wspomniane, występowanie bezpośredniego związku między prowadzoną działalnością gospodarczą, a nabywanym towarem nie dowodzi, że umowa ma charakter zawodowy dla indywidualnego przedsiębiorcy. W takiej sytuacji kupujący będzie mógł podważyć zasadność decyzji sprzedającego.

Wpisz nasz KRS 0000318482 w deklaracji podatkowej PIT.

Stan prawny na dzień: 13 stycznia 2022 r.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 287 z późn. zm.),
2. T. Czech [w:] Prawa konsumenta. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2020, art. 38a.