Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają:
- umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
- umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
- umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
- umowy dożywocia,
- umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat,
- ustanowienie hipoteki,
- ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
- umowy depozytu nieprawidłowego,
- umowy spółki;
- zmiany umów wymienionych powyżej, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, z zastrzeżeniem przeniesienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium państwa niebędącego państwem członkowskim: rzeczywistego ośrodka zarządzania spółki kapitałowej, jeżeli jej siedziba nie znajduje się na terytorium państwa członkowskiego lub siedziby spółki kapitałowej, jeżeli jej rzeczywisty ośrodek zarządzania nie znajduje się na terytorium państwa członkowskiego, także wtedy, gdy czynności te nie powodują podwyższenia kapitału zakładowego;
- orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne wymienione wyżej,
-czynności cywilnoprawne niepodlegające podatkowi od towarów i usług na podstawie art. 8c ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2021 r. poz. 685, z późn. zm.) dotyczące umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część, albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub udział w tych prawach i dotyczące umów sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych.
Umowa spółki cichej nie jest umową nazwaną, opisaną w kodeksie cywilnym lub zdefiniowaną w innej ustawie. Natomiast są znane kodeksowi cywilnemu: umowa spółki cywilnej i umowa pożyczki. Jeżeli jakaś umowa spełnia przesłanki tych dwóch umów, musi być zaliczona do umów wymienionych powyżej.
Stan faktyczny[1]
X sp. z o. o. z siedzibą na terytorium Polski i podlegająca w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, planowała zawarcie z Y sp. z o.o. także mającą siedzibę na terytorium Polski i podlegającą nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, umowy na podstawie, której spółka X zobowiąże się wnieść do przedsiębiorstwa Y wkład pieniężny celem sfinansowania wspólnego przedsięwzięcia gospodarczego. W zależności od potrzeb wspólnego przedsięwzięcia, umowa będzie przewidywała wniesienie wkładu jednorazowo i kilkukrotnie. W zamian za wniesiony wkład spółka X uzyska udział w potencjalnych zyskach Y.
X sp. z o.o. nie miałaby uczestniczyć w ew. stratach Y sp. z o. o. oraz nie będzie ponosić odpowiedzialności za jej zobowiązania bez względu na to, czy były by one związane z ich wspólnym przedsięwzięciem, czy nie. Spółka X nie będzie miała wpływu na podejmowane przez Y działania gospodarcze, przyznane jej zostaną jedynie uprawnienia kontrolne wobec spółki Y w postaci możliwości przeglądania dotyczących jej dokumentów oraz żądania wyjaśnień, co do podejmowanych działań. Umowa miała zostać zawarta na czas nieokreślony i miałaby być wypowiedziana przez każdą ze stron w każdym czasie z zachowaniem umownego terminu wypowiedzenia. Strony przewidziały w niej także przypadki, w których dopuszczalne byłoby natychmiastowe rozwiązanie umowy. Niezależnie jednak od przyczyny rozwiązania umowy, X sp. z o. o. będzie zawsze uprawniona do żądania zwrotu wniesionego wkładu pieniężnego w terminie określonym w umowie.
Zagadnienie prawne:
Czy w przypadku zawarcia umowy spółki cichej będzie ta czynność podlegała podatkowi od czynności cywilnoprawnych zgodnie z art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych?
Rozstrzygnięcie Izby Skarbowej[2]
Umowa spółki cichej w powyższym stanie faktycznym, nie spowoduje obowiązku zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.
Zawarcie pomiędzy X sp. z o. o. a Y sp. z o. o. umowy spółki cichej, uznanej w świetle przepisów Kodeksu cywilnego za umowę nienazwaną, nie należy do katalogu czynności cywilnoprawnych wymienionych w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Czynności tego typu nie można również zakwalifikować, jako innych czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, w szczególności np. jako umowy pożyczki, czy też umowy spółki cywilnej, wymienionych w tym katalogu. W związku z tym przedmiotowa umowa spółki cichej nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Stan prawny:
W myśl art. 1a ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych spółką osobową jest spółka cywilna (która jest tylko umową prawa cywilnego), jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo - akcyjna, natomiast spółką kapitałową jest: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjna lub europejska. Tylko zawarcie jednej z wymienionych form organizacyjno - prawnych podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Przepisy ustawy nie wymieniają jednak, jako podlegającej opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych umowy spółki cichej. Również kodeks spółek handlowych nie zawiera przepisów regulujących zasady funkcjonowania spółki cichej.
Zasada swobody umów (art. 3531 k.c.) dopuszcza zawarcie umowy spółki cichej, jako umowy nienazwanej, w związku z tym stronom przysługuje swoboda w kształtowaniu łączącego je stosunku prawnego, w celu dostosowania go do indywidualnych potrzeb.
Przy określaniu postanowień umowy spółki cichej należy pamiętać, że istotą takiej właśnie spółki jest wniesienie przez wspólnika cichego, który dysponuje majątkiem finansowym lub rzeczowym, wkładu (czasami w postaci własnej pracy) na rzecz wspólnika jawnego, prowadzącego przedsiębiorstwo lub inną działalność zarobkową we własnym imieniu, które nie prowadzi do utworzenia jakiegokolwiek rodzaju wspólnoty pomiędzy wspólnikami - ani rzeczowej, ani osobowej, ani majątkowej. Wspólnik cichy w zamian za swój wkład uczestniczy w zyskach z działalności prowadzonej przez wspólnika jawnego, na zasadach określonych w umowie. W związku z tym, że wspólnik cichy nie ujawnia się na zewnątrz i nie ma praw do majątku spółki, nie odpowiada za jej zobowiązania wobec wierzycieli.
Zdaniem Izby Skarbowej spółki cichej nie można uznać za rodzaj pożyczki, ponieważ ta umowa wykazuje szereg odrębności od stosunku prawnego umowy pożyczki. Różnica polega na tym, że wspólnikowi cichemu przysługuje wierzytelność o wypłatę określonych w umowie środków jedynie wtedy, gdy spółka rzeczywiście wypracuje dochód. Natomiast w przypadku umowy pożyczki, pożyczkodawca nie ponosi ekonomicznego ryzyka niepowodzenia przedsięwzięcia pożyczkobiorcy i zawsze przysługuje mu roszczenie o zwrot pożyczki.
W przedstawionym stanie faktycznym umowa spółki cichej zawarta pomiędzy spółką X i Y nie będzie także stanowiła umowy spółki cywilnej, określonej w art. 860 § 1 k.c. Zgodnie z tym przepisem przez umowę spółki cywilnej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Tym co odróżnia umowę spółki cichej od cywilnej jest także, rozkład odpowiedzialności za zobowiązania, które wynikają z prowadzenia wspólnego przedsięwzięcia przez sp. X i Y oraz charakteru majątku ,,spółki’’. W przypadku spółki cywilnej powstaje wspólny majątek wspólników o charakterze prawnym współwłasności łącznej, a wspólnicy odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki. Natomiast w umowie zawartej pomiędzy spółką X i Y nie będzie dochodziło do powstania wspólnego majątku, a X nie będzie ponosił żadnej odpowiedzialności za zobowiązania związane z prowadzeniem przez Y wspólnego przedsięwzięcia. Warto podkreślić, że przy spółce cichej oboje wspólników ma uprawnienie do prowadzenia spraw spółki oraz zarządzania jej majątkiem. W umowie zawartej między spółka X i Y, X nie będzie miała możliwości wpływania na bieżącą działalność spółki cichej, a będzie jedynie posiadała ograniczone uprawnienia kontrolne.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych Dz.U.2022.111
- Ustawa z dnia 23 czerwca 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U.2020.1740 t.j.)
- Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U.2022.1467 t.j.)
--
[1] Interpretacja podatkowa Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 20 września 2016 r., IBPB-2-1/4514-431/16-1/PM
[2] Ibidem.
