Przekształcanie przedsiębiorców (Część III. Przekształcanie spółek)

W III części Porady przedstawiono przede wszystkim różnego typu przekształcenia przewidziane Kodeksem spółek handlowych, spółek osobowych, cywilnych w kapitałowe i odwrotnie.

1. Zasady ogólne

Przekształcenie spółek polega na zmianie formy organizacyjno - prawnej, przy której zachowana zostaje tożsamość praw i obowiązków podmiotu przekształcanego.

Dopuszczalne jest dokonywanie przekształceń spółek handlowych we wszelkich możliwych kierunkach, tj. spółki osobowej lub cywilnej w kapitałową, spółki kapitałowej w osobową, spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową lub osobowej, cywilnej w inną osobową.

Ponadto KSH przewiduje przekształcenie spółki cywilnej w dowolną spółkę handlową, zezwalając na odpowiednie stosowanie przepisów o przekształceniu spółki jawnej w inną spółkę handlową.

Nie przekształca się spółek, które rozpoczęły podział majątku, spółek w likwidacji, ani w upadłości.

Spółka przekształcana staje się spółką przekształconą z chwilą wpisu spółki przekształconej do rejestru (dzień przekształcenia). Jednocześnie sąd rejestrowy z urzędu wykreśla z rejestru spółkę przekształcaną. Konsekwencją przekształcenia jest to, iż spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej, a wspólnicy spółki przekształcanej uczestniczący w przekształceniu stają się z dniem przekształcenia wspólnikami spółki przekształconej.

Przekształcenie spółki można podzielić na trzy etapy:

• przygotowawczy – kiedy powstają dokumenty związane z przekształceniem,
• decyzyjny – kiedy podejmowana jest decyzja o przekształceniu,
• rejestrowy – kiedy przekształcenie zatwierdza sąd i gdy powiadamiane są o tym różne urzędy.

Kolejne czynności wymagane do przekształcenia spółki wskazuje art. 556 KSH. Są to:

• sporządzenie planu przekształcenia wraz z wymaganymi załącznikami oraz opinią biegłego rewidenta,
• podjęcie uchwały o przekształceniu spółki,
• powołanie członków organów spółki przekształconej albo wskazanie osób uprawnionych do prowadzenia spraw i reprezentacji spółki,
• zawarcie umowy albo podpisanie statutu spółki przekształconej,
• zarejestrowanie przekształcenia (dokonanie wpisu spółki przekształconej i wykreślenie spółki zarejestrowanej).

Plan przekształcenia sporządza się w formie pisemnej pod rygorem nieważności a w spółce jednoosobowej w formie aktu notarialnego. Powinien zawierać, co najmniej:

• ustalenie wartości bilansowej majątku spółki przekształcanej na określony dzień miesiąca poprzedzającego przedłożenie wspólnikom planu przekształcenia,
• określenie wartości udziałów lub akcji zgodnie z sprawozdaniem finansowym.

Do planu przekształcenia należy dołączyć:

• projekt uchwały w sprawie przekształcenia spółki,
• projekt umowy lub statutu spółki przekształconej,
• wycenę składników majątku (aktywów i pasywów) spółki przekształcanej,
• sprawozdanie finansowe sporządzone dla celów przekształcenia przy zastosowaniu takich samych metod i w takim samym układzie, jak ostatnie roczne sprawozdanie finansowe.

Plan przekształcenia musi zbadać biegły rewident wyznaczony przez sąd rejestrowy. Badanie to kończy się sporządzeniem na piśmie szczegółowej opinii, co do rzetelności i poprawności planu.

Przygotowanie planu przekształcenia (a w związku z tym i opinia biegłego rewidenta) nie jest konieczne w przypadku, gdy spółką przekształcaną jest spółka jawna lub partnerska, w której wszyscy wspólnicy prowadzili sprawy spółki.

Spółka musi dwukrotnie zawiadomić wspólników o zamiarze powzięcia uchwały o przekształceniu. Przekształcenie spółki wymaga uchwały powziętej, w przypadku przekształcenia spółki osobowej, przez wspólników, a w przypadku przekształcenia spółki kapitałowej, przez zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie, w sposób określony w przepisach. Uchwała ta powinna być umieszczona w protokole sporządzonym przez notariusza. Treść uchwały przekształceniowej określa art. 563 KSH.

Przekształcenie spółki nie jest uzależnione od uczestnictwa (zgody) wszystkich wspólników spółki przekształcanej. Wymaganą większość wspólników uczestniczących w przekształceniu określają przepisy szczegółowe. Regułą jest, że przy przekształcaniu spółek osobowych wymagana jest jednomyślność wspólników odpowiadających bez ograniczeń, zaś przy przekształcaniu spółek kapitałowych tylko odpowiednia większość. Wspólnikom, którzy nie uczestniczą w przekształceniu przysługuje roszczenie o wypłatę kwoty odpowiadającej wartości ich udziałów w spółce przekształconej zgodnie z bilansem przekształcenia, a także prawo żądania ponownej wyceny wartości bilansowej udziałów.

Przedstawione wyżej czynności dotyczące procedury przekształcenia spółek mają charakter ogólny. Warunki szczegółowe są uzależnione od typu przekształcenia.

 

2. Zmiana formy prawnej spółki cywilnej na spółkę osobową

Spółki cywilne, zgodnie z przepisami KSH mają prawo przekształcenia się w każdy funkcjonujący w obrocie prawnym rodzaj spółki prawa handlowego, czyli zarówno w spółkę osobową, jak i w spółkę kapitałową.

Przekształcenie spółki cywilnej w spółkę jawną przewiduje art. 26 § 4 KSH, natomiast w spółkę prawa handlowego, inną niż spółka jawna, przewiduje art. 551 § 2 i 3 KSH. W praktyce najczęściej dochodzi do przekształcenia w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Proces przekształcenia spółki cywilnej w inną spółkę niż spółka jawna jest bardzo sformalizowany, stosuje się przepisy dotyczące przekształcenia spółki jawnej w inną spółkę handlową.

Natomiast proces przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną stanowi tzw. model uproszczony przekształcenia i nie przewiduje aż tak sformalizowanych czynności. Artykuł 26 § 4 KSH reguluje dwa przypadki przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną: fakultatywne i obligatoryjne. Różnice pomiędzy przekształceniem fakultatywnym i obligatoryjnym spółki cywilnej w jawną uwidaczniają się m.in. w podejmowaniu dodatkowych czynności przy przekształceniu fakultatywnym i przygotowywaniu dodatkowych dokumentów.

Przekształcenie fakultatywne - z dobrowolnym przekształceniem spółki cywilnej na spółkę jawną mamy do czynienia wtedy, gdy spółka nie spełnia przesłanek do obligatoryjnego przekształcenia, ale mimo to wspólnicy podejmują decyzje o przekształceniu. W tym przypadku, zgłoszenia spółki jawnej do rejestru muszą dokonać wszyscy wspólnicy. Wniosek o wpis spółki jawnej powinien zostać złożony w terminie siedmiu dni od dnia podjęcia decyzji przez wspólników spółki cywilnej. Decyzja taka zapada w formie uchwały podejmowanej jednomyślnie przez wszystkich wspólników spółki cywilnej.

Przekształcenie obligatoryjne - przymusowe przekształcenie spółki cywilnej w jawną następuje w sytuacji, gdy spółka cywilna osiągnęła w każdym z dwóch ostatnich lat obrotowych wartość powodującą, zgodnie z przepisami o rachunkowości, obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Według obecnej regulacji art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości jest to równowartość w złotych polskich 1 200 000 euro. Kwota ta odnosi się wyłącznie do przychodów (a nie do zysków) netto ze sprzedaży towarów, produktów lub świadczenia usług w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych. Przeliczenia kwot wyrażonych w euro dokonuje się według śred-niego kursu euro ogłaszanego przez NBP na dzień 30 września roku poprzedzającego rok obrotowy.

Po przekroczeniu powyższego limitu zgłoszenie przekształcenia spółki do sądu rejestrowego jest przymusowe i powinno nastąpić w terminie trzech miesięcy od zakończenia drugiego roku obrotowego.

 

2.1 Przekształcenie spółki cywilnej w spółkę kapitałową

Spółka cywilna może być przekształcona w spółkę kapitałową, (najczęściej w spółkę z o.o.) zgodnie z przepisami art. 551 KSH i następnych. Po przekształceniu spółce z o.o. przysługiwać będą wszystkie prawa i obowiązki stanowiące majątek wspólny wspólników spółki cywilnej (art. 551 § 3 i art. 26 § 5 KSH).

Do przekształcenia spółki cywilnej w spółkę kapitałową wymaga się:

• sporządzenia planu przekształcenia spółki wraz z załącznikami oraz opinią biegłego rewidenta (zob. art. 557 i 558 KSH, odnośnie uproszczonej procedury - art. 572 KSH),
• powzięcia uchwały o przekształceniu spółki, musi być ona umieszczona w protokole sporządzonym przez notariusza (elementy tej uchwały wskazuje art. 563 KSH),
• powołania członków organów spółki przekształconej albo określenia wspólników prowadzących sprawy tej spółki i reprezentujących ją; (w omawianej sytuacji spółki z o.o.),
• zawarcia umowy albo podpisania statutu spółki przekształconej,- dokonania w rejestrze wpisu spółki przekształconej i wykreślenia spółki przekształcanej. Wykreślenie to jest dokonywane z urzędu przez sąd rejestrowy. Jednakże w przypadku transformacji spółki cywilnej nie będziemy mieli do czynienia z jej wykreśleniem, bowiem spółka cywilna nie podlega rejestracji w KRS.

Spółka przekształcana - spółka cywilna - stanie się spółką przekształconą, jak już wspomniano powyżej najczęściej w spółkę z o.o., z chwilą wpisu tej ostatniej do rejestru przedsiębiorców. Jest to tzw. dzień przekształcenia o czym stanowi art. 552 KSH.

 

3. Przekształcenie spółki jawnej w spółkę komandytową, komandytowo-akcyjną lub odwrotnie

Zgodnie z art 581 KSH przekształcenie spółki osobowej (spółki jawnej) w inną spółkę osobową (np.: spółkę komandytową) następuje, jeżeli oprócz wymagań, o których mowa w rozdziale 1 Ustawy, za przekształceniem spółki wypowiedzieli się wszyscy wspólnicy.

Nadto, jak stanowi art. 582 KSH w przypadku przekształcenia spółki jawnej albo spółki partnerskiej, w której wszyscy wspólnicy prowadzili sprawy spółki, nie stosuje się przepisów art. 557-561 KSH. Nie dotyczy to obowiązku przygotowania dokumentów wymienionych w art. 558 § 2 pkt 1 i 2 KSH, który stanowi, iż do planu przekształcenia należy dołączyć:

- projekt uchwały w sprawie przekształcenia spółki;

- projekt umowy albo statutu spółki przekształconej;

- wycenę składników majątku (aktywów i pasywów) spółki przekształcanej;

- sprawozdanie finansowe sporządzone dla celów przekształcenia na dzień, o którym mowa w § 1 pkt 1 art. 558 KSH, przy zastosowaniu takich samych metod i w takim samym układzie, jak ostatnie roczne sprawozdanie finansowe.

Niewątpliwie najważniejszą przesłanką jest wyrażenie przez wszystkich wspólników zgody na przekształcenie za pomocą jednomyślnej uchwały, o czym stanowi art. 581 KSH. Natomiast w przypadku przekształcenia spółki jawnej albo spółki partnerskiej, w której wszyscy wspólnicy prowadzili sprawy spółki, nie stosuje się przepisów art. 557–561. Nie dotyczy to obowiązku przygotowania dokumentów wymienionych w art. 558 § 2 pkt 1 i 2.

 

4. Przekształcenie innej spółki osobowej w inną spółkę osobową

W razie przekształcenia spółki osobowej w inną spółkę osobową (np. spółki parntenrskiej w spółkę jawną) za przekształceniem muszą opowiedzieć się wszyscy wspólnicy.

W przypadku śmierci wspólnika spółki jawnej jego spadkobierca może jednak domagać się by spółka jawna została przekształcona w spółkę komandytową, a on stał się komandytariuszem. Na podstawie art. 581 – 584 KSH odnosi się to też do spółki partnerskiej. Spółka, co do zasady, musi uwzględnić żądanie spadkobiercy, chyba że pozostali wspólnicy podejmą uchwałę o rozwiązaniu spółki. Spadkobierca jest uprawniony do zgłoszenia takiego żądania w terminie 6 miesięcy. Początek tego okresu liczy się od dnia stwierdzenia nabycia spadku.

Wspólnicy spółki przekształcanej odpowiadają za zobowiązania spółki, które powstały przed dokonaniem przekształcenia na dotychczasowych zasadach przez okres 3 lat.

 

5. Przekształcenie spółki osobowej w spółkę kapitałową

W sytuacji przekształcania spółki osobowej w kapitałową (np. spółki jawnej w spółkę akcyjną) za takim rozwiązaniem muszą wypowiedzieć się wszyscy wspólnicy. Jednak w przypadku spółki komandytowej oraz spółki komandytowo-akcyjnej wystarczy, jeżeli oprócz wszystkich komplementariuszy za przekształceniem wypowiedzą się komandytariusze bądź akcjonariusze reprezentujący, co najmniej dwie trzecie sumy komandytowej bądź kapitału zakładowego, chyba że umowa albo statut przewiduje surowsze warunki. Wspólnicy przekształcanej spółki osobowej odpowiadają na dotychczasowych zasadach solidarnie ze spółką przekształconą za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przekształcenia przez okres trzech lat, licząc od tego dnia.

 

6. Przekształcenie spółki kapitałowej w spółkę osobową

W przypadku przekształcenia spółki kapitałowej w spółkę osobową za takim przekształceniem muszą wypowiedzieć się wspólnicy reprezentujący, co najmniej dwie trzecie kapitału zakładowego. Umowa albo statut mogą przewidywać surowsze warunki. Uchwała o przekształceniu spółki kapitałowej w spółkę komandytową albo spółkę komandytowo - akcyjną wymaga, oprócz uzyskania wymaganej większości, zgody osób, które w spółce przekształconej mają być komplementariuszami, wyrażonej w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Pozostali wspólnicy spółki przekształcanej stają się komandytariuszami albo akcjonariuszami spółki przekształconej.

W przypadku przekształcenia spółki akcyjnej w spółkę komandytowo-akcyjną stosuje się przepisy art. 328 – 330 KSH dotyczące praw i obowiązków akcjonariuszy. Natomiast w przypadku przekształcenia spółki kapitałowej w partnerską zastosowanie mają art. 575 – 576 KSH, ze szczególnym uwzględnieniem przepisów ogólnych KSH tj.: art. 22 – 27 KSH.

 

7. Przekształcenie spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową

W razie przekształcenia spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową (np. spółki akcyjnej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością) za takim rozwiązaniem muszą opowiedzieć się wspólnicy reprezentujący, co najmniej połowę kapitału zakładowego, większością trzech czwartych głosów, chyba że umowa albo statut przewiduje warunki surowsze. Ponadto spółka przekształcana powinna mieć zatwierdzone sprawozdania finansowe, co najmniej za 2 ostatnie lata obrotowe. Kapitał zakładowy spółki przekształconej nie może być niższy od kapitału zakładowego spółki przekształcanej.

Podmioty, które posiadają obligacje zamienne, obligacje z prawem pierwszeństwa lub inne uprawniające do świadczeń niepieniężnych w przekształcanej spółce akcyjnej mają w spółce z. o.o. prawa, co najmniej równoważne z tymi, które przysługiwały im dotychczas. Taka sytuacja nie wyklucza jednak zmiany lub wygaśnięcia tych uprawnień przez zawarcie umowy między uprawnionym a spółka przekształconą.

Powyżej przedstawiliśmy ogólne zasady i omówienie różnych typów przekształceń i struktur organizacyjnych i kapitałowych. W celu bliższego poznania interesujących konkretnych rozwiązań zachęcamy do zapoznania się z innymi poradami i instrukcjami.