Wynagrodzenie autorskie

Jeżeli Twoja działalność związana jest z dziedziną kultury, rynkiem artystów - twórców, a jednocześnie zatrudniasz artystę w oparciu o umowę o pracę lub cywilno-prawną, koniecznie przeczytaj ten artykuł.

Przede wszystkim, należy zwrócić uwagę na fakt, iż definicję artysty zawiera ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z art. 8 ust. 8 ww. ustawy, za artystę uważa się osobę wykonującą zarobkowo działalność artystyczną w dziedzinie sztuki aktorskiej i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztuki tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki, instrumentalistyki, kostiumografii, scenografii, a także w dziedzinie produkcji audiowizualnej reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu i dźwięku, montażystów i kaskaderów.

Natomiast ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie definiuje podmiotowo artysty, lecz ww. ustawa odnosi się do przedmiotu, a więc wykonywanej działalności. Zatem za działalność artystyczną w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych uznaje się w szczególności: działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy i mimów oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania.

Umowa o pracę regulowana jest przez przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Jej podstawowym elementem jest określenie wynagrodzenia należnego pracownikowi. Oprócz standardowych postanowień wynikających z każdej umowy o pracę, umowę o pracę zawartą z artystą wiążą dodatkowe postanowienia wynikające z ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Stosownie bowiem do art. 12 u.p.a.p.p., jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.
Szczegółowe uregulowania dotyczące wynagrodzenia artystów zawiera również ustawa o PIT. Zgodnie z art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o PIT, koszty uzyskania przychodów z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów, lub rozporządzania przez nich tymi prawami określa się w wysokości 50% uzyskanego przychodu, z tym że koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód.

W przypadku umów cywilnoprawnych, każdorazowo należy określić przedmiot umowy, co jest szczególnie ważne przy działalności artystycznej. Rozróżnić bowiem należy np. naukę tekstu od przygotowania do roli i od artystycznego wykonania. Posługując się tym przykładem, wyjaśnić należy, że w przypadku, gdy umowa cywilnoprawna obejmie swoim zakresem zarówno opracowanie roli, jak i naukę tekstu, zastosowanie znajdzie art. 22 ust. 9 pkt 6 ustawy o PIT, zgodnie z którym koszty uzyskania przychodów tak określonego dzieła wynoszą 20%. Z kolei zawarcie umowy o artystyczne wykonanie przygotowanej uprzednio roli jest równoznaczne z wykorzystaniem przez artystę jego praw pokrewnych do wykonania utworu. W tej sytuacji, niewątpliwie stosuje się art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o PIT, a więc koszty uzyskania przychodu będą podwyższone i wyniosą 50%.

Nadto, należy pamiętać, że w umowie cywilnoprawnej zawieranej z artystą muszą zawsze zostać wskazane pola eksploatacji, czyli obszary, na których podmiot zlecający będzie uprawniony do wykorzystywania dzieła na podstawie zawartej umowy. Przykładowymi polami eksploatacji są np. publiczne wykonanie utworu lub odtwarzanie utworu w mediach.