Praca nierejestrowa

Osiągnięcie przychodu a powszechny wiek emerytalny

W pierwszej kolejności należy ustalić, czy emeryt, który ma zostać „zatrudniony” osiągnął powszechny wiek emerytalny (kobiety 60 lat, mężczyźni 65 lat) oraz czy ma ustalone prawo do emerytury (złożył wniosek o przyznanie emerytury oraz rozwiązał dotychczasowy stosunek pracy).

Osoby, które już pobierają emeryturę, ale nie osiągnęły powszechnego wieku emerytalnego (np. pobierają wcześniejszą emeryturę), w przypadku osiągnięcia przychodu o określonej wysokości, muszą się liczyć ze zmniejszeniem wysokość świadczenia emerytalnego albo zawieszeniem jego wypłacania.

Osoby, które mają przyznane świadczenie emerytalne oraz osiągnęły powszechny wiek emerytalny, a ponadto uzyskują dodatkowy przychód, niezależnie od jego wysokości, nie będę miały zmniejszonego świadczenia emerytalnego lub zawieszonej jego wypłaty.

Zmniejszenie lub zawieszenie wypłaty świadczenia emerytalnego

Osiąganie przez osobę, mającą ustalone prawo do świadczenia emerytalnego, lecz bez osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, przychodu nieprzekraczającego 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszony przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego nie wpływa na wysokość wypłacanego świadczenia emerytalnego.

Jeżeli osoba o przyznanym prawie do świadczenia emerytalnego, lecz w wieku niższym niż powszechny wiek emerytalny osiąga przychód wynoszący:

1. więcej niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszony przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego – świadczenie emerytalne ulegnie obniżeniu (będzie wypłacane w niższej wysokości);
2. więcej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszony przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego – świadczenie emerytalne ulegnie zawieszeniu (nie będzie wypłacane);

Obniżenie świadczenia emerytalnego, w przypadku uzyskania przychodu przekraczającego 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszony przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, następuje o kwotę przekroczenia, czyli różnicę pomiędzy osiągniętym przychodem a kwotą stanowiącą 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszony przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Kwota, o jaką następuje obniżenie świadczenia nie może być jednak wyższa niż 24% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji z 1998 r.

W poniższej tabeli przedstawiono wpływ wysokości przychodu na wysokość świadczenia emerytalnego:

Wysokość przychodu	Świadczenie emerytalne
do 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszony przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego	Świadczenie emerytalne w pełnej wysokości
> 70% do 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszony przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego	Świadczenie emerytalne minus kwota ponad 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszony przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, lecz nie więcej niż o 24% kwoty bazowej
> 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszony przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego	Zawieszenie wypłaty świadczenia emerytalnego
Niezależenie do przychodu – kontynuowanie zatrudnienia, pomimo osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego	Zawieszenie wypłaty emerytury do czasu rozwiązania stosunku pracy i złożenia wniosku o wypłatę świadczenia.

Źródła przychodu

Jak wskazano powyżej, zmniejszenie bądź zawieszenie wypłaty świadczenia emerytalnego nastąpi jeżeli: 
a) przychód przekroczy 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszony przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego,
b) osoba osiągająca przychód pobiera emeryturę, lecz nie ma ukończonego powszechnego wieku emerytalnego.

Poza w/w przesłankami, istotne znaczenie ma również źródło przychodu, czyli z jakiego tytułu osoba uprawniona do pobierania emerytury osiąga przychód.

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wskazuje, że źródłem przychodu mającym wpływ na wysokość świadczenia emerytalnego jest działalność podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, tj.:

• zatrudnienie (umowa o pracę);
• służba;
• inna praca zarobkowa (umowa zlecenia lub umowa o świadczenie usług);
• prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej;
• osiąganie przychodu z tytułu działalności za granicą.

Przychód stanowiący honoraria z tytułu działalności twórczej i artystycznej nie wpływa na wysokość wypłacanego świadczenia emerytalnego, niezależnie od wysokości tego przychodu.

Obowiązek zgłoszenia, sankcje za brak zgłoszenia informacji o przychodzie i jego wysokości

Osoby pobierające świadczenie emerytalne oraz osiągające przychód lub zamierzające uzyskiwać przychód, są zobowiązane zgłosić ten fakt Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (dalej „Zakład” lub „ZUS”).

Zgłoszenie następuje za pośrednictwem formularza ZUS EROP. Dopuszczalne jest również poinformowanie Zakładu w inny sposób. Kluczowe jest jednak, by z pisma informującego ZUS wynikało jednoznacznie:

• że wnioskodawca ma przyznane prawo do świadczenia emerytalnego;
• z jakiej podstawy będzie uzyskiwany przychód;
• jakiej wysokości planowane jest osiągnięcie przychodu – nieprzekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszony przez Prezesa Głównego Urzędu, przekraczającej w/w 70% czy przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszony przez Prezesa Głównego Urzędu.

Poza w/w obowiązkiem informacyjnym, osoba o przyznanym prawie do świadczenia emerytalnego, która osiągnęła przychód, jest zobowiązana do końca lutego każdego roku, dostarczyć Zakładowi zaświadczenie o wysokości przychodu za ubiegły rok.

Na podstawie w/w zaświadczenia, Zakład ustali czy świadczenie emerytalne za poprzedni rok (w którym był osiągany przychód), było wypłacane we właściwej wysokości, czyli, że przeliczenie wysokości wypłacanego świadczenia emerytalnego następuje w okresie jednego roku kalendarzowego.

Jeżeli w wyniku przeliczenia świadczenia emerytalnego, w wyniku zawiadomienia ZUS o przychodach, okaże się, że doszło do „nadpłaty” emerytury, Zakład będzie żądać zwrotu bezpodstawnie nadpłaconego świadczenia za ostatni rok.

W przypadku niedopełnienia obowiązku zawiadomienia o uzyskiwanym przychodzie, jak również o wysokości uzyskanego przychodu, Zakład dokona przeliczenia wysokości świadczenia emerytalnego oraz będzie żądać zawrotu bezpodstawnie zapłaconego świadczenia emerytalnego za okres 3 ostatnich lat.

Porada została przygotowana przez prawników Kancelarii Gessel, Koziorowski Sp. k.

Podstawa prawna (stan na dzień 28.09.2020):

1. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2020 r., poz. 53 z późn. zm.)
2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury lub renty (ogłoszenie: Dz.U. z 1992 r., nr 58, poz. 290, z późn. zm.)
3. Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r., poz. nr 1205 z póź. zm.)
4. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2020 r., poz. nr 266 z póź. zm.)
5. Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity: Dz.U. z 2018 r., poz. nr 1924)