Czas trwania, częstotliwość i zakończenie kontroli przeprowadzanej przez Państwową Inspekcję Pracy

Przedstawiony problem prawny: czas trwania, częstotliwość i zakończenie kontroli przeprowadzanej przez Państwową Inspekcję Pracy.

Odpowiedź na problem prawny:

Na wstępie wskazujemy, iż zgodnie z Działem III ust. 6 Regulaminu udostępniania informacji i porad w systemie E-punktu konsultacyjnego w ramach Serwisu Mikroporady.pl przygotowana odpowiedź przesyłana jest Korzystającemu w terminie 10 dni od przyjęcia zgłoszenia pytania.

W przedstawionym stanie faktycznym pracodawca poddany został kontroli Państwowej Inspekcji Pracy (dalej: PIP). Po stwierdzeniu nieprawidłowości przez właściwego inspektora nałożył on na pracodawcę mandat karny w wysokości 1000 zł. Pracodawca odmówił jego przyjęcia co spowodowało skierowanie wniosku o ukaranie przez inspektora sprawy do sądu pracy. Na chwilę obecną trwa postępowanie przed sądem. W międzyczasie pracodawca otrzymał zawiadomienie od PIP, z którego wynika, iż poddany zostanie kolejnej kontroli. Legalność owej kontroli kwestionuje pytający podnosząc, iż w jego opinii nie skończyła się jeszcze kontrola gdyż toczy się postępowanie przed sądem.

Zagadnienie, którego dotyczy zapytanie wiąże się z trzema aspektami prawnymi. Po pierwsze, do kiedy trwa kontrola i jaką czynnością się kończy. Po drugie, czy skierowanie sprawy do sądu pracy w zakresie tytułu prawnego dla mandatu i brak rozstrzygnięcia, wstrzymuje możliwość formułowania ponownie zarzutów w tym samym zakresie do czasu rozstrzygnięcia. Po trzecie, jak często i jak długo może ten sam organ prowadzić kontrolę u przedsiębiorcy.

Wskazujemy, iż PIP przeprowadza kontrole na podstawie przepisów ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, Konwencji MOP nr 81 dotyczącej inspekcji w przemyśle i handlu oraz ustawy o swobodzie prowadzenia działalności gospodarczej.

W stosunku do pracodawców objętych powyższą konwencją nie obowiązują ograniczenia dotyczące łącznej liczby dni kontroli w roku kalendarzowym przewidziane przez ustawę o swobodzie prowadzenia działalności. Zgodnie z MOP nr 81 inspektorzy mogą kontrolować pracodawcę „tak często i starannie, jak to jest konieczne do zapewnienia skutecznego stosowania odpowiednich przepisów prawnych”. Innymi słowy, pracodawcy prowadzący działalność w zakresie przemysłu i handlu muszą liczyć się z brakiem ograniczeń co do liczby kontroli i czasu ich trwania i to w rozumieniu kontroli o różnym charakterze, a więc przeprowadzanych także przez inne organy (np. Urząd Skarbowy). Nie obowiązują bowiem ograniczenia w zakresie prowadzenia kontroli równocześnie z innymi podmiotami kontrolującymi.

U przedsiębiorców w zakresie nieobjętym Konwencją MOP, liczba wszystkich kontroli przeprowadzanych u pracodawcy ograniczona jest ustawowym limitem czasu kontroli i wynosi w ciągu jednego roku kalendarzowego - 12 dni roboczych w odniesieniu do mikroprzedsiębiorców, 18 dni roboczych w odniesieniu do małych przedsiębiorców, 24 dni roboczych w odniesieniu do średnich przedsiębiorców i 48 dni roboczych w odniesieniu do pozostałych przedsiębiorców. Powyższe limity nie mają zastosowania w dwóch przypadkach – gdy kontrola jest prowadzona w celu przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia oraz gdy przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia lub zdrowia.

Jak wynika z powyższego ustawowemu ograniczeniu w zakresie kontroli danego pracodawcy poddana została nie liczba odbywanych kontroli, a łączny czas ich trwania. Jednakże wskazujemy, iż jak wynika z art. 82 ust. 1 ustawy o swobodzie prowadzenia działalności gospodarczej, nie można równocześnie podejmować i prowadzić więcej niż jednej kontroli przedsiębiorcy. Każda kontrola przy tym powinna być odnotowana w książce kontroli, a po przekroczeniu limitów dni pracodawca może wnieść sprzeciw wobec podjęcia i wykonywania przez organy kontroli czynności z naruszeniem postanowień ustawy.

Rekomendacje: W celu odpowiedzi na podniesiony w zapytaniu problem prawny należy wyjaśnić kiedy, zgodnie z przepisami prawa, „kończy się” dana i konkretna kontrola u danego przedsiębiorcy. Jak wynika z art. 31 ust. 1 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, ustalenia kontroli dokumentowane są w formie protokołu, a więc po zakończeniu kontroli inspektor pracy prowadzący kontrolę sporządza właściwy protokół, który to protokół podpisuje i przedstawia do podpisu osobie lub organowi reprezentującemu podmiot kontrolowany. Jak wynika zaś z ust. 8 ww. artykułu, odmowa podpisania protokołu przez osobę lub organ reprezentujący podmiot kontrolowany nie stanowi przeszkody do zastosowania przez inspektora pracy stosownych środków prawnych przewidzianych ustawą (w tym przypadku nałożenia mandatu karnego). Inspektor upoważniony jest do ich zastosowania na podstawie ustawy w razie stwierdzenia (po przeprowadzonym postępowaniu kontrolnym) naruszenia przepisów pracy lub przepisów dotyczących legalności zatrudnienia.

Z powyższego wynika, iż dana kontrola zakończona zostaje po przeprowadzeniu postępowania kontrolnego i sporządzeniu oraz podpisaniu z niego protokołu przez inspektora pracy prowadzącego kontrolę. Niepodpisanie protokołu (odmowa przyjęcia mandatu karnego) i w wyniku tego przekazanie sprawy do sądu pracy nie powoduje przedłużenia okresu trwania danej, konkretnej kontroli, z której to sporządzony został protokół. Kontrola ta została bowiem już przeprowadzona, a następnie na jej podstawie inspektor pracy stwierdził naruszenia, które z kolei stanowiły podstawę do nałożenia mandatu karnego w wysokości 1000zł. Z uwagi na odmowę przyjęcia mandatu sprawa została skierowana przez inspektora do sądu z wnioskiem o ukaranie pracodawcy za stwierdzone nieprawidłowości. W rezultacie, co do ustaleń zakończonej kontroli i jej wyniku wypowie się sąd orzekając po przeprowadzeniu właściwego postępowania.

Na skierowaną w zapytaniu wątpliwość o charakterze prawnym odpowiedzieć więc należy, iż niezakończone przed sądem postępowanie co do kontroli uprzedniej nie stanowi przesłanki negatywnej do przeprowadzenia kolejnej kontroli u tego samego pracodawcy. Przesłankę taką może stanowić wyłącznie przekroczenie limitu czasu kontroli u danego przedsiębiorcy w ciągu jednego roku kalendarzowego. Nie dotyczy to zakresu objętego przez Konwencję MOP nr 81 (patrz wyżej).

Podstawa prawna:

• Art. 2 ust. 2 i art. 16 Konwencji MOP nr 81 dotyczącej inspekcji pracy w przemyśle i handlu (tj. Dz. U z 1997 r. nr 72, poz. 450),
• Art. 82 ust. 1 pkt 1, 2 i 4, art. 83 ust. 1 i ust. 2 pkt 1, 2 i 4, art. 84c ust. 1, 2, 3, art. 104, 105 i 106 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tj. Dz. U z 2015, poz. 584),
• Art. 31 ust. 1, ust. 3, ust. 8 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (tj. Dz. U. z 2015 poz. 640).

Stan prawny aktualny na dzień 15 maja 2015 r.