Termin przedawnienia roszczenia o zapłatę odszkodowania z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania

Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego

Termin przedawnienia roszczenia o zapłatę odszkodowania z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c.) rozpoczyna bieg od dnia wystąpienia szkody pozostającej w związku przyczynowym z tym zdarzeniem¹.

Okoliczności sporu

W styczniu 1989 r. Bernard Konieczny uzyskał pozwolenie na budowę budynku. Obowiązki kierownika budowy zlecił Janowi Dobrodusznemu, który jednocześnie objął obowiązki kierownika budowy sąsiedniego budynku. Budowę rozpoczęto w lutym 1989 r. a zakończono w październiku 1989 r. Wykonawcą był Jarosław Kwiecień a materiały dostarczali sami inwestorzy. Wpisem do dziennika budowy z 14 listopada 1989 r. Jan Dobroduszny poświadczył, że budynek został wykonany zgodnie z obowiązującymi warunkami technicznymi, projektem oraz pozwoleniem na budowę. Około 2006 r. dach na domu Bernarda Koniecznego zaczął przeciekać, tak samo jak dach na budynku sąsiednim. Po pewnym czasie Bernard Konieczny poinformował Jana Dobrodusznego o szkodzie i zażądał jej naprawienia.

W odpowiedzi Jan Dobroduszny wskazał, że roszczenie jest niezasadne, ponieważ się przedawniło.

Podstawa prawna:

• Kodeks cywilny (tj. Dz.U. 2019., poz. 1145)

 

Rozstrzygane zagadnienie:

Czy w świetle normy prawnej zawartej w art. 120 § 1 k.c. co do rozpoczęcia biegu przedawnienia od dnia jego wymagalności, termin przedawnienia roszczenia o zapłatę odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c.) rozpoczyna swój bieg od dnia wykonania zobowiązania, czy też od dnia zaistnienia szkody albo od dnia dowiedzenia się wierzyciela o szkodzie?

 

Rozstrzygnięcie:

Roszczenie o odszkodowanie za szkodę spowodowaną naruszeniem zobowiązania powstaje nie wcześniej niż w momencie zrealizowania się wszystkich przesłanek, które – w myśl art. 471 k.c. – decydują o jego powstaniu. Są nimi: naruszenie zobowiązania („bezprawność kontraktowa”) oraz wyrządzenie wierzycielowi szkody (art. 361 § 2 k.c.), pozostąjącej w związku przyczynowym z naruszeniem zobowiązania (art. 361 § 1 k.c.). Przepis ten stanowi podstawę uzyskania odszkodowania w miejsce świadczenia w zakresie, w jakim nie zostało ono spełnione lub zostało spełnione nienależycie. W takim wypadku obowiązek świadczenia – w części, w jakiej został naruszony przez dłużnika – ulega przekształceniu w obowiązek naprawienia szkody. W praktyce może on w pełni zastąpić świadczenie lub odgrywać rolę uzupełniającą.

Szkoda wynikająca z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania postrzegana jest jako różnica między stanem majątku wierzyciela po naruszeniu zobowiązania, a hipotetycznym stanem, jaki by istniał, gdyby dłużnik zachował się zgodnie z treścią zobowiązania. Szkoda musi pozostawać w adekwatnym związku przyczynowym z naruszeniem zobowiązania. O powstaniu szkody stanowiącej przesłankę roszczenia odszkodowawczego przewidzianego przez art. 471 k.c. można mówić wtedy, gdy dłużnik nie może już zachować się w sposób zgodny z treścią zobowiązania.

Roszczenia o naprawienie szkody przedawniają się zgodnie z ogólną regułą wynikającą z art. 117 i n. k.c. Oznacza to przede wszystkim, że stosownie do art. 118 k.c. termin ich przedawnienia wynosi sześć lat, a ewentualnie- trzy lata, jeśli są one związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Początek biegu terminu przedawnienia tych roszczeń wyznacza natomiast art. 120 k.c., zwłaszcza § 1 zdanie drugie tego przepisu.

Zdaniem Sądu Najwyższego zdarzenie w postaci niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania stanowi tylko jedną z przesłanek odpwoedzialności odszkodowawczej z art. 471 k.c., a nie sposób mówić o rozpoczęciu biegu terminu przedawnienia zanim jeszcze zrealizują się wszystkie przesłanki decydujące o jego powstaniu. Odpowiedzialność kontraktowa z całą pewnością nie jest odpowiedzialnością za sam czyn (naruszenie zobowiązania), lecz za jego skutek – czyli powstania w związku z tym czynem negatywnych następstw w sferze majątkowej wierzyciela. Tutaj również z wadą o mniejszej użyteczności i konieczność naprawienia dachu,

Przedawnienie musi mieć zawsze swój przedmiot – roszczenie istniejące w ramach stosunku zobowiązaniowego. Tak długo, jak nie zostaną spełnione przesłanki decydujące o powstaniu tego roszczenia, termin jego przedawnienia z oczywistych względów nie może rozpocząć biegu. Trudno zatem zaakceptować liczenie biegu terminu przedawnienia roszczeń odszkodowawczych od dnia, w którym doszło do naruszenia zobowiązania, nawet jeśli dłużnik nie może już zachować się w sposób zgodny z jego treścią (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 kwietnia 2008 r. IV CSK 22/08, OSP 2009, z 7-8, poz. 87).

Zgodnie z art. 120 § 1 zdanie drugie k.c. chwilą, w której wierzyciel może najwcześniej wezwać dłużnika do zapłaty odszkodowania jest dzień, w którym doszło do spełnienia przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej. W konsekwencji w tym momencie rozpocznie się bieg przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody ex contractu. Dlatego przez dzień „hipotetycznej wymagalności” roszczenie o odszkodowanie w rozumieniu art. 120 § 1 zdanie drugie k.c. rozumieć należy, chwilę w której doszło do spełnienia się wszystkich przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, bo już wówczas można oczekiwać od wierzyciela, że przez wezwanie dłużnika do spełnienia świadczenia postawi powstałe na jego rzecz roszczenie w stan rzeczywistej wymagalności.

Dlatego też Bernardowi Koniecznemu przysługuje odszkodowanie od Jana Dobrodusznego za szkodę powstałą wskutek wadliwego wykonania dachu, ponieważ od dnia powstania szkody (ujawnienia się, wystąpienia), która pozostawała w związku przyczynowym z czynnościami wykonanymi przez Jana Dobrodusznego nie upłynął jeszcze, wymagany termin przedawnienia.

--

^[1] Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2013 r. sygn. akt III CZB 72/13