Znajdź interesujący Cię kazus prawny
Istotne postanowienia umowy zlecenia odróżniające ją od umowy o pracę
Jest to powszechnym zjawiskiem, iż pracodawcy zawierają często, zamiast umowy o pracę, umowę zlecenia bądź umowę o dzieło (tzw. umowy „śmieciowe"), poniekąd dla obejścia przepisów kodeksu pracy, a w tym zwłaszcza przepisów nakładających na nich obowiązki dotyczące warunków zatrudniania pracownika. Aby zapobiec temu zjawisku, ustawodawca w art. 22 k.p. wskazał cechy umowy o pracę, a więc: wykonywanie pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, za wynagrodzeniem. Każda umowa spełniająca ww. warunki jest traktowana jako skutkująca nawiązaniem stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy (domniemanie z art. 22 § 11 k.p.). Co więcej, zgodnie z art. 22 § 1 2 k.p., nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu ww. warunków wykonywania pracy.
Pomimo powyższego, zdarzają się sytuację, iż zawarcie umowy cywilnoprawnej (zlecenia, o dzieło) z uwagi na stosunki łączące strony będzie bardziej właściwe i prawidłowe. Poniżej, na podstawie orzeczenia Sądu Najwyższego, przedstawiamy jakie w aktualnych warunkach postanowienia taka umowa powinna zawierać.
Rozstrzygnięcie:
1. O charakterze umowy, która łączy strony nie świadczy jej nazwa, lecz sposób wykonywania.
2. Zamiana podstawy zatrudnienia z pracowniczego na pozapracownicze bez zmiany rodzaju pracy, jej natężenia i charakteru nie jest w świetle prawa pracy właściwa i zwykle stanowi o pozorności zatrudnienia pozapracowniczego lub o obejściu prawa”[1]
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy: Dz.U.2022.1510 t.j.
Zagadnienie:
Jakie postanowienia zawrzeć w umowie cywilnoprawnej (zlecenia, o dzieło), aby nie miało do niej zastosowanie domniemanie prawne z art. 22 § 1 1 k.p.?
Rozstrzygnięcie:
Zawierając umowę zlecenia trzeba pamiętać o tym, aby rzeczywiście z jej treści wynikało, iż jest to tzw. zlecenie, a więc wprost umowa zlecenia, czyli powierzenie czynności prawnych (art. 734 k.c.), bądź zlecenie w rozumieniu świadczenia innych czynności tzw. usług, do których stosuje się przepisy umowy zlecenia na podstawie art. 750 k.c. Z treści umowy nie może wynikać, iż w istocie umowa zlecenia zastępuje wykonywanie pracy na podstawie umowy o pracę ze względu na cel, zakres i warunki oraz miejsce wykonywania pracy. Jeżeli można by tak wywieźć z zawartej umowy, pracownik będzie miał roszczenie o ustalenie przez sąd pracy, iż zawarta umowa jest w rzeczywistości umową o pracę. W postępowaniu sądowym, sąd będzie badał, na ile zawarta umowa miała charakter umowy o pracę, a na ile cywilnoprawnej umowy o świadczenie usług. Dlatego też określając warunki umowy o świadczenie usług należy mieć na uwadze poniższe wskazówki.
Tak jak wyżej wskazaliśmy, cechami charakterystycznymi umowy o pracę są:
- wykonywanie pracy określonego rodzaju,
- wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy,
- wykonywanie pracy pod kierownictwem,
- wykonywanie pracy w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę,
- wynagrodzenie.
1. Wykonywanie pracy określonego rodzaju.
W tym zakresie trzeba pilnować zwłaszcza tego, aby na tym samym stanowisku nie pracowały osoby zatrudnione na podstawie innych rodzajów umów - jedna na umowę o pracę, a druga na podstawie umowy zlecenia.
Dana praca, zlecana, nie powinna być objęta w strukturze regulacjami organizacyjnymi, bądź w wykazie stanowisk jako stanowisko pracy lub zakres czynności przypisanych do określonego stanowiska pracy. Nie wyklucza to jednak doraźnego, krótkotrwałego podporządkowania wyjątkowo pracy w takim zakresie na zlecenie.
2. Wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy.
W przypadku umów zlecenia należałoby zawrzeć postanowienie, iż zleceniobiorca ponosi odpowiedzialność za wykonywane czynności w stosunku do osób trzecich (a contrario do art.
120 k.p.). Poza tym musi też ponosić odpowiedzialność za osoby, którymi posługuje się przy wykonywaniu zlecenia. W przypadku umowy o pracę, praca może być wykonywana jedynie osobiście.
3. Wykonywanie pracy pod kierownictwem.
Unikanie postanowień świadczących o tym, iż zleceniodawca jest uprawniony do wydawania zleceniobiorcy wiążących poleceń. Rekomendowane w związku z tym jest zawarcie w umowie zlecenia postanowienia, iż przykładowo o sposobie wykonania usługi zdecyduje jej wykonawca.
4. Wykonywanie pracy w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę.
W przypadku umowy zlecenia, zleceniobiorca nie powinien być zobowiązany do świadczenia usług w siedzibie pracodawcy, na udostępnionym stanowisku pracy, ani w godzinach pracy przez niego wyznaczonych. Dlatego w postępowaniu o stwierdzenie istnienia stosunku pracy, Sąd Najwyższy jako dowód przemawiający za istnieniem stosunku pracy uznał m.in. podpisywanie przez zleceniobiorcę listy obecności.
5. Wynagrodzenie.
Usługi wykonywane dla zleceniodawcy powinny być świadczeniem wyraźnie przedmiotowo sprecyzowanym jako świadczenie, za które ustala się wynagrodzenie (cena usługo).
W zakresie wynagrodzenia Sąd Najwyższy badał, m.in. czy zleceniobiorca wystawiał rachunki w związku z zawartymi umowami zlecenia, czy też wynagrodzenie było mu wypłacane na zasadach dotyczących pracowników zatrudnionych na umowę o pracę. Poza tym ustalał czy zleceniobiorca miał prawo do płatnych urlopów i w jakim wymiarze. Również charakterystyczne dla umowy o pracę uznano zapewnienie, obok wynagrodzenia, dodatkowych świadczeń, takich jak prywatna opieka medyczna czy karnety na siłownię.
6. Zapewnienie środków pracy.
Cechą charakterystyczną umowy o pracę jest zapewnienie środków pracy przez pracodawcą. Mogą być to przykładowo: narzędzia np. komputer, materiału, czy telefon służbowy, odzież ochrona. Natomiast w przypadku zleceniobiorców zapewnienie środków pracy powinno leżeć po ich stronie.
Podsumowanie
Sądy pracy orzekają najczęściej według zasady „dla dobra pracownika”. Dlatego tak istotne jest zawarcie takiej umowy zlecenia i skonstruowanie jej postanowień, tak, aby w przypadku postępowania o ustalenie stosunku pracy można było udowodnić, iż ta konkretna umowa nie spełnia warunków uznania jej za umowę o pracę, zgodnie z art. 22 k.p.
--
[1] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2012 r., sygn. akt II UK 58/12
Pamiętaj:
Wpisz nasz KRS 0000318482 w Deklaracji Podatkowej Twój e-PIT
Dziękujemy!
Czy wiesz, że aż 96% mikro firm zapewnia 75% wszystkich wpływów z podatków i wytwarza 51% zysku gospodarki kraju?
A tylko niewielkiej liczbie udaje się utrzymać na rynku dłużej niż rok bez dostatecznej wiedzy i znajomości przepisów.
A czy wiesz, że...
Ty też możesz coś zrobić, abyśmy mogli dalej działać i skutecznie Cię wspierać?
KRS 0000318482
Warto wiedzieć
