Czy i jak można przekwalifikować pracownika w związku z utratą zdolności wykonywania dotychczasowej pracy?

Przekwalifikowanie zawodowe po częściowej niezdolności do pracy – jak uzyskać pomoc finansową i zmienić kwalifikacje?

Zdarza się, że pracownik staje się niezdolny do wykonywania swojego dotychczasowego zawodu z powodu choroby, wypadku, wieku czy innych okoliczności. W takich sytuacjach, jeśli niezdolność jest częściowa, pracownik może nadal wykonywać pracę, ale nie w pełni zgodnie ze swoimi kwalifikacjami, co może wymagać przekwalifikowania. Może to być inicjatywa zarówno pracodawcy, jak i samego pracownika. W takim przypadku istnieje możliwość sfinansowania przekwalifikowania przez różne źródła.

W sytuacji, gdy pracownik nie zostaje uznany za całkowicie niezdolnego do pracy, ale stwierdzono czściową niezdolność, możliwe jest, by kontynuował pracę po odpowiednim przekwalifikowaniu. Warto rozważyć, czy pracownikowi przysługuje renta szkoleniowa, która może umożliwić mu zdobycie nowych kwalifikacji zawodowych i powrót na rynek pracy.

Ta instrukcja wyjaśnia, jak można skorzystać z dostępnych form dofinansowania takich jak Fundusz Pracy czy Krajowy Fundusz Szkoleniowy oraz kiedy można ubiegać się o rentę szkoleniową z ZUS.

Przekwalifikowanie zawodowe pracownika

Zgodnie z art. 1031 § 1 Kodeksu pracy, podnoszenie kwalifikacji zawodowych oznacza zdobywanie lub uzupełnianie umiejętności przez pracownika, zarówno z inicjatywy pracodawcy, jak i za jego zgodą. Warto zaznaczyć, że decyzja o przekwalifikowaniu zależy od przyczyny utraty zdolności do pracy, dostępności środków finansowych na ten cel oraz warunków w zakładzie pracy. Możliwości finansowania obejmują Fundusz Pracy, Krajowy Fundusz Szkoleniowy oraz inne programy operacyjne.

Krajowy Fundusz Szkoleniowy (KFS)

Krajowy Fundusz Szkoleniowy to część Funduszu Pracy, który wspiera finansowanie działań związanych z kształceniem ustawicznym. Środki z KFS mogą być przeznaczone na kursy, studia podyplomowe, egzaminy zawodowe czy badania lekarskie związane z podjęciem kształcenia. Możliwe jest dofinansowanie do 80% kosztów, a w przypadku mikroprzedsiębiorstw nawet do 100%.

Jak pozyskać środki z KFS?

Wnioskowanie o środki odbywa się poprzez składanie wniosku do Powiatowego Urzędu Pracy. Pracodawca powinien przedstawić szczegóły dotyczące kosztów, działań kształceniowych, a także wskazać uzasadnienie potrzeby szkolenia pracowników. W razie pozytywnej decyzji, zawierana jest umowa z pracodawcą, który może ubiegać się o dofinansowanie szkoleń.

Podnoszenie kwalifikacji a renta szkoleniowa

Renta szkoleniowa to świadczenie przyznawane osobom, które są częściowo niezdolne do pracy, ale chcą kontynuować aktywność zawodową.

Kiedy przysługuje renta szkoleniowa?

Renta szkoleniowa przysługuje od dnia zaprzestania pobierania zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego, bądź od miesiąca złożenia wniosku. Aby uzyskać rentę szkoleniową, pracownik musi być niezdolny do pracy, posiadać wymagany okres składkowy i nieskładkowy oraz nie mieć prawa do emerytury.

Renta szkoleniowa a przychód z tytułu zatrudnienia

Renta szkoleniowa ma stanowić zabezpieczenie finansowe dla osoby, która uczęszcza w kursach lub szkoleniach w celu przekwalifikowania zawodowego. Ubezpieczony pobierający rentę szkoleniową musi zatem skupić się na uzyskiwaniu nowych kwalifikacji.

Skoro bowiem ubezpieczony osiąga przychód z ww. tytułów oznacza, to że nie potrzebuje nabywać nowych kwalifikacji, ponieważ posiada takie, które umożliwiają mu aktywność zawodową.

Jakie dokumenty są wymagane do uzyskania renty szkoleniowej?

Rentę szkoleniową przyznaje ZUS. Zgodnie z aktualną informacją umieszczoną na stronie internetowej ZUS (www.zus.pl), w celu uzyskania renty szkoleniowej należy zgromadzić lub wypełnić następujące dokumenty:

Wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy

Wniosek można pobrać ze strony www.zus.pl lub po zalogowaniu do Platformy Usług Elektronicznych ZUS (PUE), by złożyć wniosek elektronicznie. Ponadto formularz wniosku jest również dostępny w punkcie informacyjnym w sali obsługi klientów w każdej jednostce organizacyjnej ZUS.

2) informacja o okresach składkowych i nieskładkowych

3) dokumenty potwierdzające okresy m.in.: pracy/ prowadzenia działalności pozarolniczej/ służby wojskowej/ pobierania zasiłku dla bezrobotnych/ urlopu wychowawczego/ nauki w szkole wyższej

4) dokumenty potwierdzające osiągane wynagrodzenie

5) zaświadczenie o stanie zdrowia OL-9 wystawione nie wcześniej niż na miesiąc przed złożeniem wniosku oraz ewentualnie dokumentacja medyczna

6) wywiad zawodowy, jeżeli osoba ubezpieczona pozostaje w zatrudnieniu

7) kartę wypadku w drodze do pracy lub z pracy, jeśli ubezpieczony zgłasza wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy.

8) protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy sporządzony przez pracodawcę lub karta wypadku.

9)  decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej wydana przez państwowego inspektora sanitarnego.

Finansowanie przekwalifikowania zawodowego pracownika niezdolnego do pracy z Funduszu Pracy

Zgodnie z Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U.2022.690 t.j.) szkolenia podnoszące kwalifikacje organizowane przez starostę i finansowane z Funduszu Pracy są kierowane do osób pobierających rentę szkoleniową (art. 40 ust. 1 w zw. z art. 43 ust. 1 pkt 6).

Starosta finansuje z Funduszu Pracy, w formie zwrotu, koszty zakwaterowania i wyżywienia, skierowanego na szkolenie odbywane poza miejscem zamieszkania, jeżeli wynika to z umowy zawartej z instytucją szkoleniową.

Starosta może wyrazić zgodę na sfinansowanie, w formie zwrotu, całości lub części poniesionych przez skierowanego na szkolenie, kosztów z tytułu przejazdu na szkolenie.

Starosta, na wniosek osoby pobierającej rentę szkoleniową, może wyrazić zgodę na częściowe sfinansowanie z Funduszu Pracy kosztów szkolenia, jeżeli skierowanie na to szkolenie nastąpiło na prośbę osoby pobierającej rentę szkoleniową albo organizacji lub instytucji pokrywającej część kosztów tego szkolenia.

Przy czym osoba, która z własnej winy nie ukończyła szkolenia, jest obowiązana do zwrotu kosztów szkolenia, z wyjątkiem przypadku, gdy przyczyną nieukończenia szkolenia było podjęcie zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej.

Wsparcie przy przekwalifikowaniu może obejmować także sfinansowanie kosztów podyplomowych do wysokości 100%, jednak nie więcej niż 300% przeciętnego wynagrodzenia. Takiego sfinansowania z Funduszu Pracy kosztów studiów podyplomowych należnych organizatorowi studiów, udziela starosta, na wniosek.

Przekwalifikowanie zawodowe jako podstawa do wstrzymania wypłaty renty szkoleniowej

Jednak w międzyczasie organ rentowy może wstrzymać wypłatę renty, jeżeli uzna, iż proces przekwalifikowania zawodowego został już zakończony, a tym samym został zrealizowany cel renty szkoleniowej.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 sierpnia 2009 r. (sygn. akt I UK 79/09) 

Jeśli ubezpieczony nabędzie nowe kwalifikacje umożliwiającemu podjęcie pracy zarobkowej, do której wykonywania jest zdolny, odpada cel renty szkoleniowej, a tym samym ustają przesłanki prawa do tego świadczenia.

W kwestii realizacji celu renty szkoleniowej regularnie wypowiadają się sądy powszechne, poniżej przytaczamy kilka tez w tym przedmiocie:

Przy ocenie, czy w trakcie pobierania renty szkoleniowej został zrealizowany jej cel, nie chodzi o to, czy ubezpieczony odbył jakiś kurs i w ilu takich szkoleniach uczestniczył, ale czy w ich ramach realnie nabył umiejętności pozwalające na podjęcie zatrudnienia w zakresie objętym szkoleniami. Oczywistym jest przy tym, że okres pobierania renty szkoleniowej nie musi być jednocześnie okresem stałego odbywania kursów, ale w jego trakcie osobie niezdolnej do pracy winno się umożliwić rzeczywiste nabycie nowych kwalifikacji prowadzące do przekwalifikowania zawodowego. Tymczasem, posługiwanie się kasą fiskalną oraz komputerem to co prawda umiejętności przydatne, a nawet niezbędne, przy wykonywaniu wielu zawodów, ale nie można przyjąć, aby składały się na sumę kompetencji oznaczających uzyskanie nowego zawodu.

Wyroki sądu w sprawie przekwalifikowania pracownika

[wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 5 maja 2017 r., sygn. akt III AUa 2114/16]

Ukończenie przez ubezpieczonego kilkutygodniowego kursu obsługi komputera i kasy fiskalnej, na który został skierowany w trakcie pobierania renty szkoleniowej nie daje podstaw do przyjęcia, że doszło do jego przekwalifikowania zawodowego.

 

[wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 kwietnia 2007 r., sygn. akt III AUa 53/06, Biul.SAKa 2008/1/37];

Określenie czasu niezbędnego do przekwalifikowania zawodowego nie należy do biegłych lekarzy, ale wynika z okoliczności faktycznych zaistniałych w trakcie przekwalifikowania. Zgodnie z ich wiedzą specjalną biegli lekarze wypowiadać się mogą jedynie co do kwestii związanych z niezdolnością do pracy i ewentualną możliwością przekwalifikowania zawodowego. Również okres przewidywanej niezdolności do pracy nie jest tożsamy z przewidywanym okresem przekwalifikowania zawodowego, bowiem są to pojęcia oparte na odmiennych przesłankach.

 

Akty prawne:

1. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1631 z późn. zm.).
2. Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 475 z późn. zm.).;
3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 maja 2014 r. w sprawie przyznawania środków z Krajowego Funduszu Szkoleniowego (t.j.Dz. U. z 2018 r., poz. 117);
4. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tj. Dz.U.2022.1510)