Pytanie z dnia 20 marca 2017
Przedstawiony problem prawny: Możliwości zatrudnienia w szkole lektorów nieprowadzących działalności gospodarczej.
Odpowiedź na problem prawny:
Osoba nieprowadząca działalności gospodarczej celem poprowadzenia wykładów w szkole językowej może zostać zatrudniona na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło bądź umowy o pracę
Czy prowadzenie cyklu wykładów/zajęć może zostać uznane za przedmiot umowy o dzieło?
Umowa o dzieło:
Definicję umowy o dzieło znajdujemy w art. 627 Kodeksu Cywilnego
„Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia”.
Umowa o dzieło jest umową rezultatu, której przedmiotem jest indywidualnie oznaczony wytwór (efekt). By rozróżnić umowę rezultatu od umowę o usługi (np. umowa zlecenia) istotne jest, by działania przyjmującego zamówienie na dzieło doprowadziły do uzyskania konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu - w postaci materialnej bądź niematerialnej. Przegotowanie utworu, prezentacji, konspektu i prawdopodobnie jednego lub kilku wykładów. Przedmiot umowy o dzieło może być określony w różny sposób i różny może być stopień dokładności tego określenia, pod warunkiem że nie budzi wątpliwości, o jakie dzieło chodzi. Nie można uznać za dzieło czegoś, co nie odróżnia się w żaden sposób od innych występujących na danym rynku rezultatów pracy - materialnych bądź niematerialnych, gdyż wówczas zatraciłby się indywidualny charakter dzieła. Dzieło nie istnieje w chwili zawarcia umowy, znany jest jednak zbiór cech indywidualnych.
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego prowadzenie wykładów może być przedmiotem umowy o dzieło po spełnieniu odpowiednich kryteriów.
„- ściśle określonego tematu, a warunki umowy poddawały się weryfikacji.
-Wykłady prowadzone w dłuższym okresie mogą być przedmiotem umowy o dzieło, jeżeli miały autorski charakter i zostały ucieleśnione na przykład w postaci utworu audio-wizualnego.” (Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2016 r., sygn. akt. UK217/15)
„W przypadku umowy o dzieło autorskie w postaci utworu naukowego (wykładu), przesłanką przedmiotowo istotną (przesądzającą) jest jego zakres, którego wskazanie nie może się ograniczać do danej dziedziny nauki. Tak bowiem szeroko ujęty przedmiot umowy uniemożliwia jego identyfikację wśród innych utworów intelektualnych dotyczących tego samego zakresu. Istotą wykładu, jako dzieła autorskiego jest jego treść zawierająca przekaz określonej myśli intelektualnej twórcy, której granice wytycza z góry zamówiony temat.(..) Wygłoszenie wykładu o charakterze niestandardowym, niepowtarzalnym, spełniającym kryteria twórczego i indywidualnego utworu naukowego jest przedmiotem prawa autorskiego. Ustalenie, że wykład spełnia powyższe standardy, nosi znamiona działalności twórczej i jest utworem w rozumieniu prawa autorskiego, prowadzi do przyjęcia, że strony łączyła umowa o dzieło.” (Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2016 r. sygn. akt. II UK 184/15).
O ile poprowadzenie wykładu, serii wykładów w myśl orzecznictwa, wykonywane może być na podstawie umowy o dzieło, problematyczną kwestią jest zatrudnienie pracownika na podstawie takiej umowy w szkole językowej i taka forma zatrudnienia nie powinna być stosowana, naraża się bowiem na kwestionowanie przez ZUS.
Zgodnie ze zdaniem ZUS nauka języków obcych nie jest tak jednoznaczna – lektor prowadzi zajęcia, ale nie można powiedzieć, że na koniec tych zajęć, albo semestru każdy uczestnik jest na tym samym poziomie umiejętności. Jeden uczeń będzie się bardziej przykładał, inny jest mniej zdolny – rezultat nauki może być różny.
Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 28 lutego 2013 r., sygn. akt. III AUa 1785/13 wyraźnie wskazał że,
gdyby istotą pracy lektorów było tylko przygotowanie i udostępnienie skarżącej programu nauczania na jeden miesiąc nauki, to takie zobowiązanie można by rozpatrywać pod kątem umowy o dzieło. Jednakże skarżąca nie zdołała wykazać, aby prowadzone przez zainteresowaną szkolenia językowe wymagały – jak to określiła – autorskich materiałów szkoleniowych, a nadto – aby przygotowanie takich materiałów było głównym celem umów zawartych (…) nie stanowi cechy wyróżniającej szkolenia prowadzone przez szkołę językową spośród innych szkoleń tego typu - w sposób umożliwiający przyjęcie koncepcji umów o dzieło - fakt, że lektorzy zobowiązani byli do przygotowania programów indywidualnie dla każdej grupy i odrębnie na każdy rok szkoleniowy. Rzeczą typową dla każdego rodzaju edukacji jest bowiem przygotowanie przez nauczyciela programu, konspektu, materiałów, w oparciu o które realizuje program nauczania w danych jednostkach czasowych. Zmaterializowanie takich czynności na piśmie czy też nośniku elektronicznym nie pozwala na utożsamianie ich z dziełem, (…), albowiem umowy te de facto dotyczyły przeprowadzenia zajęć. To właśnie przyprowadzenie zajęć było usługą, o której wykonanie umówiły się strony. Przygotowanie programu nauczania i materiałów do poszczególnych zajęć miało zaś charakter jedynie pomocniczy. Wkład w postaci wysiłku umysłowego wymagany jest przy tym każdej pracy umysłowej i jest wykładnikiem obowiązku starannego działania, nie przesądzając charakteru wykonywanych czynności jako dzieła.
Umowa zlecenie
Poprzez umowę zlecenie rozumie się w myśl art. 734 kodeksu cywilnego zobowiązanie się do wykonywania określonej czynności prawnej przez przyjmującego zlecenie na rzecz dającego zlecenie. Wykonanie zlecenia jest co do zasady odpłatne. Konstrukcja umów powinna określać osobiste świadczenie określonej pracy na rzecz zlecającego. Jest to umowa starannego działania, a nie rezultatu.
Prowadzenie cyklu wykładów może być przedmiotem umowy zlecenia. Jednak gdy takie prowadzenie wykładów przyjmie postać pracy ciągłej i stałego wykonywania czynności pod kierownictwem zamawiającego to będzie podlegać umowom uregulowanym w kodeksie pracy.
Umowa o pracę
Umowa o prace jest typową najtrwalszą formą zatrudniania, na długie okresy czasu. Zgodnie z artykułem 22 Kodeksu pracy za stosunek pracy uznaje się taki stosunek gdy z umowy, pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
Umowa o pracę jest wykonywana w ściśle określonym miejscu i czasie osobiście czyli nie może być wykonywane przez osobę trzecią, pracodawca zobowiązany jest do comiesięcznych płatności i posiada stałą kontrolę nad pracownikiem, praca wykonywana jest bowiem pod jego kierownictwem.
Lektor zatrudniony w szkole językowej może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę.
Podstawa prawna:
- Ustawa Kodeks Cywilny z dnia 23 września 1964 r. (Dz. U. 2016 poz.380)
- Ustawa Kodeks Pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz. U.2016 poz. 1666)
