Podwyższenie kapitału zakładowego w spółce z.o.o

Jednym z warunków rozpoczęcia działalności gospodarczej w formie spółki kapitałowej jaką jest spółka z o.o. jest rzeczywiste dysponowanie przez spółkę majątkiem, który zapewni możliwość funkcjonowania przedsiębiorstwa, na zasadzie płynności i ciągłości i z którego możliwe będzie zaspokojenie wierzytelności. Temu służy instytucja kapitału zakładowego, którego minimalna wysokość zgodnie z przepisami k.s.h. w spółce z o.o. jest określona na 5 tys. zł., co w praktyce pozwala na rozpoczęcie działalności przy stosunkowo niewielkim kapitale. Nie wyklucza to jednak, już w trakcie prowadzenia działalności możliwości lub konieczności podwyższenia nawet znacznie kapitału zakładowego, co może być podyktowane i wynikać z różnych przyczyn.

Przyczyny i cele podwyższenia kapitału zakładowego w spółce z o.o.

Przede wszystkim należy mieć na uwadze, iż podwyższenie kapitału zakładowego wiąże się z funkcjami jakie spełnia on w spółce z o.o. Są to:

• funkcja prawna – w zamian za wkłady przyznawane są udziały, które stanowią tytuł prawny uczestnictwa wspólników w spółce,
• funkcja gospodarcza – kapitał pozwala na prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki z o.o., która staje się uczestnikiem obrotu gospodarczego na rynku,
• funkcja finansowo-ekonomiczna - gospodarcza – wniesione przez wspólników wkłady tworzą aktywa spółki, które umożliwiają rozpoczęcie, a następnie prowadzenie działalności gospodarczej,
• funkcja gwarancyjna – kapitał jest minimalną gwarancją dla zabezpieczenia zobowiązań spółki wobec jej wierzycieli (kredytodawców, dostawców).

Z punktu widzenia powyższego rozróżnienia, różne mogą być też cele i przyczyny uzasadniające decyzję o podwyższeniu kapitału zakładowego. Z reguły, jak pokazuje praktyka, będzie to np. rozszerzenie prowadzonej działalności, wprowadzenie inwestora/ów skutkujące zmianą struktury właścicielskiej, dokapitalizowanie spółki jako alternatywa dla dopłat czy pożyczki od udziałowców, poprawa standingu finansowego w celu pozyskania zewnętrznego źródła finansowania (kredyt), poprawa czy zwiększenie zdolności kredytowej spółki, wzmocnienie pozycji na rynku, zwiększenie wiarygodności wśród kontrahentów, zabezpieczenie wierzycieli, czy wreszcie uniknięcia upadłościalbo likwidacji spółki.

Tak, w więc w odniesieniu do instytucji podwyższenia kapitału zakładowego, co do zasady można wyróżnić:

• funkcję rozwojową i restrukturyzacyjną podwyższenia k.z. – w sytuacji, gdy podwyższenie to będzie źródłem sfinansowania nakładów inwestycyjnych, unowocześnienia i restrukturyzacji spółki,
• funkcję stabilizującą podwyższenia k.z. – w przypadku, gdy podwyższenie pozwala na pokrycie strat i podtrzymanie dotychczasowego poziomu działalności gospodarczej spółki, oraz
• funkcję gwarancyjną podwyższenia k.z. – jeżeli podwyższenie stanowić ma zabezpieczenie interesów wierzycieli spółki (np. kredytu).

 

Źródła i sposoby powiększenia kapitału spółki

Podwyższenie kapitału zakładowego w spółce z o.o., które oznacza powiększenie środków kapitałowych (pieniężnych lub rzeczowych) spółki, może być dokonane z następujących źródeł:

• poprzez pokrycie wkładem pieniężnym lub niepieniężnym (oświadczenie o objęciu wkładu wymaga zachowania formy aktu notarialnego),
• przeznaczając na ten cel środki z kapitału zapasowego lub rezerwowego, utworzonych z zysku spółki (art. 260 k.s.h.),
• w drodze konwersji wierzytelności jakie przysługują wspólnikowi lub osobie trzeciej wobec spółki.

 

Wybór źródła zależeć będzie od tego, jaka jest przyczyna i jaki cel ma być osiągnięty wskutek podwyższenia k.z. (patrz wyżej pkt 1).

 

Podwyższenia kapitału zakładowego można dokonać poprzez:

• zwiększenie wartości nominalnej dotychczasowych udziałów/akcji, lub
• utworzenie nowych udziałów.
• w drodze zamiany obligacji kapitałowych na akcje

Tu z kolei warto pamiętać, iż wybór zależy od planowanej struktury właścicielskiej, która powstanie w wyniku podwyższenia.

Wreszcie, trzeba rozróżnić:

• podwyższenie w ramach dotychczasowych postanowień spółki (tzw. uproszczone), oraz
• takie, które wymagać będzie zmiany umowy spółki. W tym przypadku, od 1 kwietnia 2016 r. zmiana umowy spółki, która została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, może zostać dokonana również w analogicznym trybie, jednakże jedynie w zakresie tzw. postanowień zmiennych umowy (art. 4 par. 1 pkt 14 k.s.h.). Dotyczy to także zmiany wysokości kapitału zakładowego, tu; jego podwyższenia (patrz też dalej różnice wskazane w pkt 3).

Proces podwyższenia kapitału zakładowego obejmuje zatem stronę formalną, jaką są czynności związane z podwyższeniem (w tym czynność prawna zmiany umowy spółki, jeżeli dochodzi do takiej zmiany) oraz czynności faktyczne w postaci wniesienia wkładów do spółki na podwyższenie kapitału zakładowego albo związane z konwersją kapitałową.

 

Tryby podwyższenia kapitału zakładowego spółki z o.o.

Jak już wskazano powyżej w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wyróżnia się trzy zasadnicze tryby podwyższania kapitału zakładowego.

Pierwszy, określany w piśmiennictwie jako zwykły, polega na podwyższeniu kapitału zakładowego przez zmianę umowy spółki. Podwyższenie kapitału zakładowego, gdy nie jest przewidziane w umowie spółki, a także gdy nie jest spełniony któryś z warunków określonych dla podwyższenia bez zmiany umowy spółki (na przykład nie jest określona maksymalna wysokość lub termin podwyższenia), może się odbyć tylko przez zmianę umowy spółki. W takiej sytuacji wystąpi podwójny skutek: podwyższenia kapitału zakładowego i zmiany umowy spółki.

Zgodnie z art. 255 § 1 i 3 k.s.h., zmiana umowy spółki wymaga uchwały wspólników, która musi być podjęta co najmniej większością dwóch trzecich głosów (art. 246 § 1 k.s.h.), a sama uchwała powinna być umieszczona w protokole sporządzonym przez notariusza.

Powyższych wymagań nie musi spełniać uchwała wspólników w przedmiocie podwyższenia kapitału zakładowego na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki przewidujących maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego i termin podwyższenia. Do jej przyjęcia wystarczy bezwzględna większość głosów. W tym trybie nie jest też wymagane zachowanie formy protokołu notarialnego.

Warunki sine qua non (warunek konieczny), dla skorzystania z procedury uproszczonej do podwyższenia kapitału zakładowego (a więc bez konieczności zmiany umowy spółki) to:

• umowa spółki musi wyraźnie przewidywać, że podwyższenie kapitału zakładowego nie wymaga zmiany umowy spółki,
• umowa spółki powinna jednocześnie przewidywać maksymalną wartość podwyższenia, które ma być dokonane bez zmiany umowy spółki, i jego termin.

 

Inny, szczególny tryb podwyższenia kapitału zakładowego ze środków spółki przewiduje art. 260 k.s.h. (podwyższenie kapitału zakładowego ze środków spółki). W tym trybie podwyższenie następuje:

• wyłącznie z udziałem dotychczasowych wspólników (z wyjątkiem samej spółki - art. 260 § 4 k.s.h.),
• wyłącznie ze środków spółki, oraz
• tylko przez zmianę umowy spółki.

Ponadto, wspólnikom przysługuje ustawowe prawo pierwszeństwa zarówno w przypadku ustanowienia nowych udziałów jak i podwyższenia wartości nominalnej dotychczasowych udziałów (art. 260 § 2 k.s.h.). Nie jest też potrzebne oświadczenie o objęciu udziałów oraz oświadczenie wszystkich członków zarządu o wniesieniu wkładów (art. 262 § 3 k.s.h.).

Zastrzeżenie w umowie spółki postanowień przewidujących możliwość podwyższenia kapitału zakładowego spółki w trybie uproszczonym nie wyklucza możliwości podwyższenia kapitału zakładowego w drodze zmiany umowy spółki. W istocie zatem o tym, w jakim trybie następuje podwyższenie kapitału zakładowego, decydują wspólnicy (zgromadzenie wspólników) dopiero na etapie podejmowania uchwały w przedmiocie podwyższenia kapitału zakładowego.

Jak już wskazano powyżej w pkt 2 podwyższenie może również polegać na konwersji wierzytelności przysługującej wspólnikowi lub osobie trzeciej w stosunku do spółki na udziały, powodującej przesunięcie w pasywach spółki. Dotychczasowy wierzyciel staje się wspólnikiem w zamian za wygaśnięcie wierzytelności przysługującej mu wobec spółki. Skutkuje to zmianą sposobu finansowania spółki - z finansowania długiem na finansowanie poprzez wkłady.

Do przeprowadzenia konwersji wierzytelności na kapitał zakładowy wymagane jest zawarcie przez wierzyciela ze spółką umowy potrącenia oraz wyłączenie prawa pierwszeństwa dotychczasowych wspólników do objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym. Wierzyciel spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zainteresowany zamianą swojej wierzytelności na udziały w podwyższonym kapitale zakładowym, obejmuje udziały odpowiadające jego wierzytelności, wskutek czego następuje wygaśnięcie długu spółki. W zależności od postanowień umowy spółki, podwyższenie kapitału zakładowego w drodze konwersji wierzytelności może wymagać zmiany umowy spółki. Będzie również podlegało zgłoszeniu do sądu rejestrowego.

Kolejnym sposobem podwyższenia kapitału zakładowego jest podwyższenie kapitału zakładowego w drodze zamiany obligacji kapitałowych na akcje. W takiej sytuacji, podwyższenie kapitału zakładowego w drodze zamiany obligacji kapitałowych na akcje będzie możliwe wyłącznie w przypadku spółek akcyjnych uprawnionych do emitowania obligacji kapitałowych, które będą podlegały zamianie na akcje emitenta po wystąpieniu okoliczności określonych – w warunkach emisji tych obligacji – jako zdarzenie inicjujące. Szerzej na ten temat w dalszej części niniejszego artykułu.

 

Jak podwyższyć kapitał spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Podwyższenie kapitału zakładowego może odbyć się albo przez wniesienie do spółki wkładów na podwyższony kapitał, albo w trybie art. 260 k.s.h. bez takich czynności (tzw. papierowe podwyższenie). Podwyższenie kapitału zakładowego może się odbyć przez podwyższenie wartości nominalnej udziałów lub utworzenie nowych. Możliwe jest połączenie obu technik i jednoczesne podwyższenie wartości nominalnej i utworzenie nowych już według nowej wartości. Nie ma przeszkód, aby przy podwyższeniu kapitału zakładowego wydawać udziały za wartość przekraczającą wartość nominalną. Nadwyżka (agio) może wystąpić również przy podwyższeniu kapitału zakładowego przez wpłaty gotówkowe. Musi być wniesiona do momentu wpisu do rejestru i przekazywana jest na kapitał zapasowy.

Wkłady na podwyższony kapitał mogą być pieniężne i aportowe. Podwyższenie kapitału zakładowego polegające na zwiększeniu liczby udziałów lub ich wartości nominalnej, jeżeli wiąże się z wniesieniem wkładów na podwyższenie, zwiększa majątek spółki. Podwyższenie kapitału metodą kapitalizacji rezerw (ze środków własnych spółki) nie powoduje zwiększenia majątku spółki, a jedynie przesunięcia między pozycjami w bilansie. Warunkiem podwyższenia kapitału zakładowego w trybie, o którym mowa w art. 257 k.s.h., jest - poza podjęciem uchwały i jej zaprotokołowaniem - objęcie wszystkich udziałów lub objęcie zwyżki wartości. Jeżeli cały kapitał nie zostanie objęty, uchwała o podwyższeniu - bez względu na to, w jakim trybie jest podjęta - staje się bezskuteczna. W takim przypadku należy zwrócić dokonane wpłaty i przedmiot aportu.

Zmiana umowy spółki, która została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, może zostać dokonana również w analogicznym trybie, jednakże jedynie w zakresie tzw. postanowień zmiennych umowy (art. 4 par. 1 pkt 14 k.s.h.).

Powyższe dotyczy także zmiany wysokości kapitału zakładowego, tu; jego podwyższenia. Zmiana umowy odbywa się przy wykorzystaniu wzorca uchwały zmieniającej, udostępnionego w systemie teleinformatycznym. Tak podjęta uchwała o zmianie umowy równoważna jest w zakresie formy z uchwałą, która jest zamieszczana w protokole sporządzanym przez notariusza. Do wymaganych oświadczeń: dotychczasowego wspólnika o objęciu nowego udziału bądź udziałów, o objęciu podwyższonej wartości istniejącego udziału bądź udziałów oraz oświadczeń nowego wspólnika o przystąpieniu do spółki i objęciu udziału lub udziałów o oznaczonej wartości nominalnej, nie jest wymagana forma aktu notarialnego. Stosowne oświadczenia składane są w systemie teleinformatycznym, jednakże z jednoczesnym opatrzeniem kwalifikowanym podpisem elektronicznym albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. Taka forma oświadczeń stanowi odpowiednik wymaganej przy klasycznym, "nieformularzowym" podwyższeniu formy aktu notarialnego.

Przedmiotem wkładu na podwyższenie kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, której umowę zawarto przy wykorzystaniu wzorca, (drogą elektroniczną) mogą być tylko wartości pieniężne.

 

Możliwość podwyższenia kapitału zakładowego w drodze zamiany obligacji kapitałowych na akcje

W dniu 1 października 2023 r. do Kodeksu spółek handlowych zostały dodane art. 454¹–454⁶. Efektem nowelizacji było wyróżnienie nowego sposobu podwyższenia kapitału zakładowego, związanego z możliwością emitowania obligacji kapitałowych przez banki, domy maklerskie oraz zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji. Chodzi o podwyższenie kapitału zakładowego w drodze zamiany obligacji kapitałowych na akcje, które zawiera zarówno elementy warunkowego, jak i docelowego podwyższenia kapitału zakładowego. 

W takiej sytuacji, podwyższenie kapitału zakładowego w drodze zamiany obligacji kapitałowych na akcje będzie możliwe wyłącznie w przypadku spółek akcyjnych uprawnionych do emitowania obligacji kapitałowych, które będą podlegały zamianie na akcje emitenta po wystąpieniu okoliczności określonych – w warunkach emisji tych obligacji – jako zdarzenie inicjujące.

Wobec tego uprawnienie to dotyczy jedynie spółek akcyjnych uprawnionych do emitowania obligacji kapitałowych. Należą do nich: bank krajowy, dom maklerski, krajowy zakład ubezpieczeń, krajowy zakład reasekuracji. Co więcej, emisja tych obligacji ma na celu ich zakwalifikowanie do funduszy własnych jako instrumenty: dodatkowe w Tier I lub Tier II lub do środków własnych jako pozycje podstawowych środków własnych. Wartość nominalna obligacji kapitałowej wynosi co najmniej 400 000 zł lub równowartość tej kwoty wyrażoną w innej walucie.

Dodatkowo podwyższenie kapitału zakładowego w drodze zamiany obligacji kapitałowych na akcje uzależnione jest od wystąpienia tzw. zdarzenia inicjującego.

Zdarzenia inicjujące są sytuacjami niespełniania wymogów kapitałowych przez instytucję finansową (spadek współczynników kapitałowych, niezgodność z kapitałowym wymogiem wypłacalności).

Ziszczenie się zdarzenia inicjującego implikuje dopuszczalność zamiany obligacji kapitałowej na akcję, czyli konwersję długu na kapitał. Po stronie emitenta wystąpienie tego zdarzenia rodzi więc powstanie prawa do zamiany obligacji na akcje. Tym samym, w wypadku wystąpienia zdarzenia inicjującego, emitent będzie miał prawo do konwersji obligacji kapitałowej na własne akcje. W efekcie może on skonwertować własny dług na akcje, a obligatariusza zamienić na akcjonariusza. Inaczej, aniżeli w przypadku obligacji zamiennych, przy obligacjach kapitałowych inicjatywę co do zamiany obligacji na akcje ma emitent, a nie obligatariusz.

Podwyższenie kapitału zakładowego, w powyższym trybie, wymaga uprzedniej uchwały walnego zgromadzenia, która musi zostać podjęta w pewnych ściśle określonych warunkach. Należy do nich precyzyjnie określony cel, w jakim można dokonać podwyższenia kapitału zakładowego w tym trybie. Jest on związany z przyznaniem akcji w zamian za obligacje kapitałowe. Ponadto istotne jest ustalenie obowiązujących elementów treści uchwały o podwyższeniu.

Co istotne, uchwała walnego zgromadzenia w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego w drodze zamiany obligacji kapitałowych na akcje zawiera upoważnienie zarządu do podjęcia uchwały o przyznaniu akcji (w razie zajścia zdarzenia inicjującego). To z kolei upodabnia analizowany tryb podwyższenia kapitału zakładowego do podwyższenia na podstawie kapitału docelowego. Oznacza to, że decyzję o przyznaniu akcji w zamian za obligacje kapitałowe (w związku z wystąpieniem zdarzenia inicjującego) podejmuje nie walne zgromadzenie, lecz zarząd, na podstawie upoważnienia. Akcjonariusze niejako „z góry” wyrażają więc zgodę na przyszłe podwyższenia, udzielając zarządowi upoważnienia.

 

Obowiązki rejestracyjne przy podwyższeniu kapitału zakładowego spółki

Obowiązek zgłoszenia dotyczy zarówno sytuacji, gdy podwyższenie jest dokonywane przez zmianę umowy spółki, jak również gdy następuje na podstawie przepisów aktualnej umowy czy w sytuacji podwyższenia kapitału zakładowego w drodze zamiany obligacji kapitałowych na akcje

Wpis podwyższenia kapitału zakładowego jest dokonywany na wniosek. Wnioski dotyczące podmiotu podlegającego wpisowi do rejestru przedsiębiorców składa się wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

Dodatkowo do zgłoszenia należy dołączyć:

• uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego;
• oświadczenie o objęciu udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym;
• oświadczenie wszystkich członków zarządu o wniesieniu całości wkładów na podwyższony kapitał zakładowy;
• dowód uiszczenia opłaty sądowej przepisanej wysokości,
• uchwałę o zmianie umowy spółki (jeżeli podwyższenie następuje przez zmianę umowy spółki);
• tekst jednolity umowy spółki (jeżeli podwyższenie następuje przez zmianę umowy spółki);
• listę wspólników ze wskazaniem liczby i wartości nominalnej udziałów przysługujących każdemu z nich.

 

W przypadku zgłoszenia podwyższenia kapitału zakładowego w drodze zamiany obligacji kapitałowych na akcje należy dołączyć uchwałę w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego w drodze zamiany obligacji kapitałowych na akcje oraz uchwałę o emisji obligacji kapitałowych.

Podwyższenie kapitału zakładowego, niezależnie od tego, w jakim następuje trybie, jest skuteczne dopiero z chwilą dokonania wpisu podwyższenia kapitału zakładowego w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Wpis ma więc charakter prawotwórczy (konstytutywny).