Uwaga #23: Umowne prawo odstąpienia - paragraf 11 Umowa o dropshipping - mikroPorady.pl

Umowne prawo odstąpienia jest tak zwanym dodatkowym postanowieniem umownym (accidentalia negotii), unormowanym w przepisie art. 395 k.c. Zgodnie z przepisem art. 395 § 1 k.c. można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Prawo odstąpienia od umowy stanowi uprawnienie kształtujące i może być przyznane tak jednej, jak i obu stronom stosunku prawnego.

Przesłanką warunkującą ważność zastrzeżenia prawa odstąpienia od umowy jest ograniczenie go terminem końcowym. Stronom przysługuje kompetencja do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy tylko w terminie zakreślonym przez nie w umowie. Jeżeli strony zastrzegły prawo odstąpienia nieograniczone terminem, zastrzeżenie takie jest ex lege nieważne i jako takie nie wywołuje skutków prawnych. Przy czym nie ma żadnych przeszkód, iżby ważność i skuteczność takiego zastrzeżenia rozpatrywać na gruncie przepisu art. 492 k.c. (jeżeli prawo odstąpienia od umowy zostało zastrzeżone na wypadek niewykonania zobowiązania w ściśle określonym terminie). Termin, o którym mowa w analizowanym przepisie jest terminem zawitym prawa materialnego. Termin ten nie podlega więc przywróceniu. Po jego upływie uprawnienie do odstąpienia od umowy wygasa.

Wykonanie prawa odstąpienia następuje poprzez złożenie oświadczenia woli przez uprawnionego drugiej stronie stosunku zobowiązaniowego. Oświadczenie uważa się za złożone z chwilą, gdy doszło do adresata w taki sposób, że mógł on zapoznać się z jego treścią. Oświadczenie o odstąpieniu od umowy może być złożone w formie dowolnej (także per facta concludentia, z tym, że zachowanie takie nie może pozostawiać wątpliwości co do istnienia zamiaru rozwiązania umowy). Jeżeli jednak umowa została zawarta w formie pisemnej albo w innej formie szczególnej, odstąpienie od niej winno być stwierdzone pismem. Forma pisemna została zastrzeżona jednak tylko dla celów dowodowych (ad probationem).

Oświadczenie o odstąpieniu od umowy jest nieodwołalne i nie może być cofnięte. Z chwilą złożenia oświadczenia umowa – zgodnie z przepisem art. 395 § 2 k.c. uważana jest za niezawartą – co oznacza, że oświadczenia wywiera skutki ex tunc. Umowa ulega zatem rozwiązaniu z datą wsteczną. Strony co do zasady zobowiązane są do wzajemnego zwrotu świadczeń w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Wskutek złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy powstaje nowe zobowiązanie – strony zobowiązane są do wzmiankowanego już wyżej zwrotu świadczeń, oraz do zapłaty odpowiedniego wynagrodzenia za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy (art. 395 § 2 in fine). Roszczenia wynikające z przepisu art. 395 § 2 k.c. aktualizują się z chwilą złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy, natomiast stają się wymagalne niezwłocznie po wezwaniu zobowiązanego do spełnienia świadczenia (art. 455 k.c.) - Kodeks cywilny. Komentarz do artykułów 1-44911. Tom I, red. prof. dr hab. K. Pietrzykowski, Warszawa 2008, Kodeks cywilny. Komentarz, red. Prof. dr hab. E. Gniewek, C.H. Beck 2010.

Ustawodawca w kodeksie cywilnym wyraźnie przewiduje dwa źródła, tytuły odstąpienia od umowy, poświęcając im odrębne regulacje prawne. Jednym z nich jest umowa (art. 395 k.c.), zaś drugim ustawa (art. 491 i nast. k.c.). Brak jest podstaw do utożsamiania tych źródeł prawa odstąpienia od umowy, gdy każde z nich opiera się na innych przesłankach. - Takie stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 11 lipca 2013 r., V ACa 235/13, LEX nr 1349928.

Sąd Apelacyjny przypomniał, że przepis art. 395 k.c. dopuszcza możliwość zastrzeżenia w umowie możliwości jednostronnego jej rozwiązania, określając jednocześnie wymogi, jakie niezbędne są dla uznania takiego zastrzeżenia za skuteczne. Są nimi: określenie terminu, w czasie biegu którego będzie możliwe skorzystanie z prawa odstąpienia oraz wskazanie, czy prawo odstąpienia przysługiwać będzie tylko jednej (której), czy obu stronom umowy. Natomiast nie jest wymagane na gruncie tej regulacji wskazanie podstaw odstąpienia dla jego skuteczności, aczkolwiek działając w granicach swobody kontraktowej (art. 3531 k.c.) strony mogą połączyć umowne prawo odstąpienia od umowy z określonym zdarzeniem, tak z jego zaistnieniem, bądź niezaistnieniem(...).

Zdaniem Sądu, podkreślić należy, że na gruncie regulacji art. 395 k.c. nie ma znaczenia przyczyna odstąpienia, a jeżeli zostanie wskazana jako warunek odstąpienia, to ustawodawca nie wprowadza w tej mierze żadnych obwarowań i ograniczeń, pozostawiając jej ustalenie wyłącznej woli stron. Mogą to być zatem różnorakie zdarzenia, z którymi strony ze swej woli połączą prawo do odstąpienia od umowy tak związane z ich zachowaniem, bądź jednej z nich, zawinione, bądź całkowicie od stron niezależne (...).

Powrót do dokumentu