Zgoda autora tekstu na tłumaczenie

Użytkowniczka serwisu zwróciła się do nas z prośbą o udzielenie porady prawnej w następującym stanie faktycznym:

Zakładam swojego bloga o Olimpiadzie Biologicznej, gdzie chciałam umieszczać zadania tak, żeby inni mogli się przygotowywać z zamieszczonych materiałów. Chciałam przetłumaczyć zadania ze strony Indyjskiej Olimpiady Biologicznej, ale nie wiem czy jest to legalne rozwiązanie. W Internecie przeczytałam, że aby przetłumaczyć jakiś materiał potrzebna jest zgoda autora. Zadania z Indyjskiej Olimpiady niestety nie mają zaznaczonych autorów i w przeciwieństwie do polskiej wersji Olimpiady nie mają uwagi o prawach autorskich. Czy w takim razie tłumaczenie tych zadań byłoby legalne? Zamiast oznaczać autora, mogłabym podać źródło strony skąd pochodziły i podać datę dostępu.

Należy wskazać, że kwestie dotyczące ochrony twórczości reguluje ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: „Ustawa”). Zgodnie z art. 1 Ustawy 

Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).

Zatem trzeba podkreślić, iż wszelkie utwory, zgodnie z powyższą definicją niejako automatycznie podlegają ochronie prawnej. Stąd też autorom wszelkich treści publikowanych w Internecie, takich jak teksty, zdjęcia, filmy, nagrania muzyczne, programy komputerowe czy zadania ze strony Indyjskiej, o których mowa w zapytaniu - przysługuje ochrona. Ochrona przysługuje bowiem każdemu autorowi, niezależnie od formy i miejsca publikacji jego dzieła, niezależnie od tego, czy w sposób wyraźny zakomunikował swoje prawo, czy spełnił jakiekolwiek formalności.

Kopiowanie utworów, które zostały udostępnione, na własny użytek nie stanowi naruszenia prawa. Dozwolony użytek osobisty oznacza nieodpłatne korzystanie z już dostępnego w sieci utworu i nie wymaga wyrażenia zgody ze strony twórcy. Użytkowanie jednak nie może przekraczać dopuszczalnych norm korzystania z utworu i godzić w interesy twórcy, chociażby przez dalsze udostępnianie utworów lub czerpanie z nich zysków. Takie zachowanie nosi może zostać zakwalifikowane jako przestępstwo co powoduje odpowiedzialność zarówno karną, jak i cywilną.

Na gruncie Ustawy można wyróżnić dwa rodzaje dozwolonego użytku - prywatny i publiczny. Do prywatnego należy zaliczyć przykładowo odtworzenie muzyki, korzystanie z udostępnionych tekstów we własnych celach. Natomiast dozwolony użytek publiczny umożliwia korzystanie z utworu w sposób wykraczający poza kręgi relacji towarzyskich, czy rodzinnych. Warunkiem skorzystania jest natomiast wskazanie autora oraz źródła.

W kwestii dozwolonego użytku, możemy wyróżnić możliwość cytowania utworów pisanych. Odnosi się to zarówno do możliwości przytoczenia fragmentu utwory, jak i drobnych utworów w całości. Jest to sytuacja, w której możemy wykorzystać i udostępnić dany utwór bez zgody jego twórcy. Należy pamiętać, że cytowanie musi mieć swoje uzasadnienie. W sytuacji przedstawionej przez Użytkowniczkę uzasadnieniem może być analiza konkretnego tematu (zadania). Prawo cytatu pochodzi wprost z Ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych zostało uregulowane w art. 29 

Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości.

Jednakże cytat nie może być jedyną myślą wyrażoną przez cytującego, a jedynie częścią całego utworu. Ważnym jest więc zachowanie odpowiedniej proporcji. Dla przykładu w tym miejscu można wskazać wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2004 r. w sprawie o sygn. I CK 232/04

Przytoczenie cudzego utworu nawet w całości jest dozwolone, jeżeli następuje w celu określonym w art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (jedn. tekst: Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904 ze zm.), przy czym przytaczany utwór musi pozostawać w takiej proporcji do wkładu twórczości własnej, aby nie było wątpliwości, co do tego, że powstało własne dzieło.

Aby cytat był dopuszczalny, powinien znaleźć się w utworze, a zatem stanowić element dobra niematerialnego, które ma twórczy i indywidualny charakter. Zapożyczenie ma w omawianym zakresie być fragmentem czegoś, co posiada samodzielną wartość twórczą jako całość. Jeśli natomiast to zaczerpnięty urywek miałby samodzielną wartość, a nie tylko służył wzbogaceniu utworu, wtedy nie mielibyśmy do czynienia z cytatem. Jak zauważono w doktrynie

Między twórczymi elementami dzieła, a zapożyczeniami, musi tedy zachodzić wewnętrzny związek; czysto mechaniczne włączenie urywku cudzego dzieła do własnego, zastosowania [prawa cytatu – przyp.] nie uzasadnia” (S. Ritterman, Komentarz..., s. 101).

Nie jest cytatem umieszczenie fragmentu cudzego utworu na stronie internetowej bez jakiegokolwiek odniesienia się do urywku przez osobę dokonującą inkorporacji. Niczego nie zmienia okoliczność, że strona internetowa – sama w sobie – też może być przedmiotem prawa autorskiego. W tym przypadku pełni ona jednak rolę wyłącznie przekaźnika cudzej twórczości. Zamieszczony fragment utworu (np. w postaci pliku z tekstem) nie wpływa bowiem na indywidualny i twórczy charakter, który może posiadać strona internetowa. Tego rodzaju rozpowszechnienie może zostać niekiedy uznane za przedruk.

Przytoczony fragment powinien zostać wyróżniony w tekście np. poprzez użycie znaku cudzysłowu lub kolorem, kształtem czcionki. Najistotniejsze jest jednak podanie źródła pochodzenia. Jeżeli tego nie zrobimy, to w sposób domniemany przypisujemy sobie autorstwo, co narusza chronione przepisami prawa autorskie.

O tym, czy utwór może być zapożyczony w całości, czy też we fragmentach, nie decyduje tylko jego charakter. Ważny jest cel cytatu. Osiągnięcie tego celu może wymagać posłużenia się odpowiednio dłuższym bądź też krótszym zapożyczeniem. Jeśli do osiągnięcia celu cytatu wystarczy krótszy urywek, to nie powinno się wykraczać poza jego granice. Nie zawsze jednak można oczekiwać od korzystającego z prawa cytatu zaczerpnięcia jak najmniej obszernego fragmentu utworu.

Reasumując należy stwierdzić, że dokonanie tłumaczenia zadania ze strony Olimpiady Indyjskiej będzie legalne, jeżeli Użytkowniczka wskaże źródło pochodzenia tekstu (jeżeli nie ma wskazanego autora, wystarczające będzie podanie strony internetowej). Należy przy tym mieć na względzie, że zadania powinny być kopiowane i tłumaczone pod kątem analizowanego problemu przedstawianego użytkownikom bloga.

Pamiętaj!

Wpisz nasz KRS 0000318482 w Deklaracji Podatkowej PIT.

Wyszukaj:

Akademia Liderów Innowacji i Przedsiębiorczości Fundacja dr Bogusława Federa w  https://www.podatki.gov.pl/pit/twoj-e-pit/

Dziękujemy :)

Stan prawny na dzień: 26 maja 2023 r.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2509).