Pytanie z dnia 26 października 2017
Przedstawiony problem prawny: zakaz konkurencji pomiędzy pracownikiem a pracodawcą.
Odpowiedź na problem prawny:
Zakaz konkurencji uregulowany jest w przepisach Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j.: Dz. U. 2017 poz. 459) – dalej jako: k.p. oraz w Ustawie z dnia 6 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tj.: Dz. U. 2003 nr 153 poz. 1503) – dalej jako: uznk.
Ograniczenie takie w podejmowaniu pracy dla innych przedsiębiorców może być ustanowione przez strony na czas obowiązywania umowy o pracę, jak również po jej ustaniu, jednakże tylko w czasie kiedy ta umowa była sporządzona przed lub w trakcie trwania umowy o pracę. Co istotne, zakaz podejmowania działalności konkurencyjnej powinien pozostawać w granicach uzasadnionej potrzeby zapewnienia ochrony interesów przedsiębiorcy i nie wykraczać ponad zasady współżycia społecznego i naturę stosunku prawnego, na którym zakaz został oparty. Zakaz taki może objąć także podejmowanie zatrudnienia na tzw. umowach „śmieciowych” czyli cywilnoprawnych lub świadczenia usług.
Sama ocena, czy umowny zakaz konkurencji wykracza poza granice dozwolonej swobody umów powinna się zawsze opierać na analizie danego stanu faktycznego. Przykładowo należy przyjąć, iż co do zasady zakaz konkurencji nie powinien uniemożliwiać zobowiązanemu prowadzenia jakiejkolwiek działalności gospodarczej lub w ogóle wyłączać go z danego rynku, w ramach wykonywania zawodu i świadczenia usług. Tego rodzaju zobowiązanie wykracza poza uzasadnioną potrzebę ochrony własnych interesów i bezpodstawnie ogranicza swobodę podejmowania działalności gospodarczej przez stronę zobowiązaną. Takie postanowienie jest w swej istocie nieważne. Pogląd ten podziela Sąd Najwyższy, który w wyroku z 5 grudnia 2013r., Sygn. akt.: V CSK 30/13 uznał, iż zakaz konkurencji nie może być nieograniczony w czasie lub zupełnie uniemożliwiać prowadzenia działalności gospodarczej, gdyż byłby sprzeczny z prawnie zagwarantowaną swobodą w tym zakresie
Jak wskazano powyżej zakres zobowiązania obejmującego powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej powinien być określony w sposób wyczerpujący i możliwie najbardziej ściśle dla uniknięcia sporów w zakresie jego interpretacji. Należy przez to rozumieć, iż przedsiębiorca nie może dowolnie ograniczyć pracownika czy innego przedsiębiorcy, w ramach umowy o pracę czy umowy o współpracy bowiem czynność ta dodatkowo jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego zgodnie z art. 58 k.c.
Jednakże, kiedy nie doszło do podpisania umowy o zakazie konkurencji przed lub w trakcie stosunku pracy, były już pracodawca nie może ograniczyć możliwości prowadzenia działalności gospodarczej byłemu pracownikowi, w takim zakresie w jakim mógł to zrobić na podstawie umowy o zakazie konkurencji.
Oczywiście, z chwilą gdy były pracodawca dowiedziałby się, że z jego firmy bez zgody „zabierane” były istotne z punktu widzenia jego działalności gospodarczej dane wrażliwe (lista klientów, kontrahentów czy szeroko pojęty know-how) przez byłego pracownika może on wystąpić z powództwem cywilnym przeciwko niemu na podstawie (na przykład) art. 3, art. 11 ust. 1 uznk.
Dodatkowo, należy pamiętać, iż zgodnie z art. 18 uznk, w razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać m.in.: zaniechania niedozwolonych działań; usunięcia skutków niedozwolonych działań; złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie czy naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych.
Podstawa prawna:
- art. 58 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (t.j.: Dz. U. 2017 poz. 459);
- art. 3, art. 11 ust. 1, art. 18 Ustawy z dnia 6 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tj.: Dz. U. 2003 nr 153 poz. 1503).
Stan prawny aktualny na 30 października 2017 r.
