Uwaga #8: Przesłanki potrącenia - punkt 3

Oświadczenie o potrąceniu

Przesłanki potrącenia zostały określone w art. 498 kodeksu cywilnego. Są to:

1. Dwie osoby muszą być jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami (przesłanka wzajemności wierzytelności). Wymaganie wzajemności nie oznacza, że wierzytelności przedstawiane do potrącenia mają wynikać z tego samego tytułu, czy że ich źródłem ma być ta sama umowa wzajemna. Wręcz przeciwnie, dotyczy różnych umów, ale świadczeń pieniężnych (najczęściej zapłaty) lub takich samych rzeczy oznaczonych co do gatunku, gdyż umorzenie wierzytelności z umowy wzajemnej przez potrącenie jest najczęściej niemożliwe, ze względu na to, iż zazwyczaj tylko jedno ze świadczeń wzajemnych jest pieniężne jako zapłata za np. towar, usługę, pracę.

2. Przedmiotem wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku - oznacza to, że przedmiotem potrącenia ustawowego nie mogą być wierzytelności, których przedmiotem jest świadczenie polegające na czynieniu lub zaniechaniu, jak również wierzytelności, w której dłużnik zobowiązany jest do świadczenia rzeczy oznaczonej co do tożsamości.

3. Wierzytelności są wymagalne, a więc zachodzi stan wymagalności, gdy upłynął już termin spełnienia świadczenia (np. zapłaty). W orzecznictwie i doktryniepodkreśla się jednak, iż do skuteczności potrącenia wystarczy, aby tylko wierzytelność potrącającego była wymagalna. (patrz m.in.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2005 r., sygn. akt III CK 90/05, K. Osajda, Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. C.H. Beck, wydanie 4, Warszawa 2012).

4. Obie wierzytelności mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym - w doktrynie i orzecznictwie, podobnie co do przesłanki wymagalności, uważa się, iż przesłanka zaskarżalności dotyczy jedynie wierzytelności potrącającego. Niezaskarżalnymi są przykładowo wierzytelności z gier i zakładów, wierzytelności przedawnione.