Komentarz #11: Termin dostarczenia utworu - punkt 5 Umowa o utwór i zbycie do niego praw majątkowych - mikroPorady.pl

Twórca jest obowiązany dostarczyć utwór w terminie określonym w umowie, a jeżeli termin nie został oznaczony - niezwłocznie po ukończeniu utworu (art. 54 ust. 1).
Jeżeli twórca nie dostarczył utworu w przewidzianym terminie, zamawiający może wyznaczyć twórcy odpowiedni dodatkowy termin z zagrożeniem odstąpienia od umowy, a po jego bezskutecznym upływie może od umowy odstąpić (art. 54 ust. 2).

Rozwiązanie przyjęte w ustawie ma – naszym zdaniem – charakter względnie obowiązujący i może być wolą stron zmienione. Jak wynika z brzmienia ust. 1, umowa dotycząca utworu objętego autorskoprawną ochroną powinna określać termin, w jakim twórca ma utwór dostarczyć; dotyczy to zarówno umów o dzieło przyszłe, jak i umów zawartych z myślą o dziele już istniejącym. Termin ten może być określony tak przez podanie konkretnej daty, jak i przez podanie czasu, w jakim utwór powinien być dostarczony; może też nawiązywać do zdarzeń przyszłych. Również Sąd Najwyższy zaznaczył, że termin złożenia dzieła może nastąpić w sposób ogólny, niekoniecznie przez podanie konkretnej daty (wyrok z dnia 3 października 1960 r., II CR 854/59, OSN 1961, nr 4, poz. 116).

Roszczenia, o których mowa w ust. 1, wygasają z chwilą przyjęcia utworu (art. 55 ust. 3).

Jeżeli zamawiający nie zawiadomi twórcy w terminie sześciu miesięcy od dostarczenia utworu o jego przyjęciu, nieprzyjęciu lub uzależnieniu przyjęcia od dokonania określonych zmian w wyznaczonym w tym celu odpowiednim terminie, uważa się, że utwór został przyjęty bez zastrzeżeń. Strony mogą określić inny termin (art. 55 ust. 4).

Piśmiennictwo:
- Postanowienie art. 54 znajduje odpowiednio zastosowanie do umów mających za przedmiot artystyczne wykonanie (art.92); natomiast nie obejmuje umów dotyczących innych praw pokrewnych.
Rozwiązanie przyjęte w ustawie ma – naszym zdaniem – charakter względnie obowiązujący i może być wolą stron zmienione. Jak wynika z brzmienia ust. 1, umowa dotycząca utworu objętego autorskoprawną ochroną powinna określać termin, w jakim twórca ma utwór dostarczyć; dotyczy to zarówno umów o dzieło przyszłe, jak i umów zawartych z myślą o dziele już istniejącym. Termin ten może być określony tak przez podanie konkretnej daty, jak i przez podanie czasu, w jakim utwór powinien być dostarczony; może też nawiązywać do zdarzeń przyszłych. Również SN zaznaczył (wyrok z dnia 3 października 1960 r., II CR 854/59, OSN 1961, nr 4, poz. 116), że termin złożenia dzieła może nastąpić w sposób ogólny, niekoniecznie przez podanie konkretnej daty.
Dla umów, na podstawie których ma nastąpić dostarczenie utworu w określonym terminie, stosuje się przepis art. 457 k.c. Formułuje on – w razie wątpliwości – zasadę zastrzeżenia terminu na korzyść dłużnika (tu: twórcy), upoważniając go do wcześniejszego złożenia utworu; natomiast wierzyciel (tu: kontrahent twórcy, zamawiający utwór) nie może domagać się wcześniejszego dostarczenia utworu i nie może odmówić odebrania utworu dostarczonego wcześniej.
Przy obliczaniu terminu – jeśli strony umowy nie postanowią inaczej – stosować trzeba przepisy k.c.: art. 110–116. Określenie „niezwłocznie" rozumieć trzeba jako: bez nieuzasadnionego zwlekania, przy czym działania twórcy podlegać będą w tej mierze ocenie w świetle art. 354 § 1 k.c. Jeżeli opóźnienie nastąpi wskutek okoliczności, za które twórca nie ponosi odpowiedzialności, wówczas nie można stwierdzić naruszenia przez niego zobowiązania wynikającego z art. 54 ust. 1. Obowiązek przeprowadzenia dowodu, iż opóźnienie wynikło z powodu tego rodzaju okoliczności, spoczywa na twórcy. Postanowienie art. 54 ust. 2 określa uprawnienia zamawiającego w sytuacji niedotrzymania terminu dostarczenia dzieła. Chodzi tu jednak tylko o takie sytuacje, gdy spełnienie świadczenia (stworzenie i dostarczenie utworu) jest nadal możliwe. Hipotezą art. 54 ust. 2 objęte są zarówno przypadki przekroczenia terminu oznaczonego w umowie, jak i – przy braku takiego oznaczenia – przypadki niedostarczenia dzieła niezwłocznie po jego ukończeniu. Nie ma też przeszkód ku temu, aby strony przewidziały w umowie inne konsekwencje niedotrzymania terminu, np. obowiązek zapłaty pewnej kwoty za każdy dzień zwłoki. Przyjęte w ustawie rozwiązanie ma charakter szczególny. W imię ochrony interesów twórcy wprowadza ono odstępstwa od statuowanych przez k.c. uregulowań ogólnych przewidzianych dla wykonywania zobowiązań, w tym zobowiązań z umów wzajemnych, według których:
– świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony i nie wynika z właściwości zobowiązania (art. 455 k.c.);
– wierzyciel może odstąpić od umowy bez wyznaczania dodatkowego terminu, jeżeli dłużnik popada w zwłokę, a uprawnienie do odstąpienia od umowy zostało zastrzeżone na wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle oznaczonym (art. 492 k.c.).
W zakresie umów o utwory przyszłe, przy których w drodze analogii mogą w pewnym stopniu znaleźć zastosowanie kodeksowe przepisy dotyczące umów o dzieło, należy chyba uznać komentowane rozwiązanie ustawy za lex specialis w stosunku do rozwiązania zezwalającego na odstąpienie od umowy przed upływem terminu wyznaczonego na wykonanie dzieła, jeśli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, iż nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym (art. 635 k.c.). Regulacja z art. 54 nie eliminuje następujących konsekwencji przewidzianych w k.c.:
- w przypadku gdy w wyniku nieotrzymania utworu w terminie zamawiający poniósł szkodę, może on domagać się od twórcy jej naprawienia na zasadach ogólnych (art. 471 oraz 491 § 1 k.c.);
- jeśli przekroczenie terminu jest następstwem okoliczności, za które twórca ponosi odpowiedzialność, twórca popada w zwłokę (art. 476 k.c.);
- w przypadku gdy wskutek zwłoki otrzymanie utworu utraciło dla zamawiającego całkowicie lub w przeważającym stopniu znaczenie, zamawiający może utworu nie przyjąć (art. 477 § 1 k.c.);
- w przypadku gdy wykonanie zobowiązania przez twórcę, który popadł w zwłokę, nie miałoby dla zamawiającego znaczenia ze względu na właściwości tego zobowiązania lub znany twórcy zamierzony cel umowy, zamawiający może od umowy odstąpić bez wyznaczania dodatkowego terminu (art. 492 k.c.);
- w przypadku zwłoki po stronie twórcy w grę może wejść żądanie ze strony zamawiającego, aby sąd upoważnił go do wykonania czynności na koszt twórcy (art. 480 § 2 k.c.); żądanie takie będzie usprawiedliwione w tych przypadkach, gdy przedmiotem umowy jest utwór nie wymagający szczególnych, właściwych tylko twórcy będącemu stroną umowy, predyspozycji i zdolności twórczych.
(Komentarz do art.54 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Janusz Barta, Ryszard Markiewicz [red.] )

Jeżeli zamówiony utwór ma usterki, zamawiający może wyznaczyć twórcy odpowiedni termin do ich usunięcia, a po jego bezskutecznym upływie może od umowy odstąpić lub żądać odpowiedniego obniżenia umówionego wynagrodzenia, chyba że usterki są wynikiem okoliczności, za które twórca nie ponosi odpowiedzialności. Twórca zachowuje w każdym razie prawo do otrzymanej części wynagrodzenia, nie wyższej niż 25 % wynagrodzenia umownego (ust. 1 art. 55). Jeżeli utwór ma wady prawne, zamawiający może od umowy odstąpić i żądać naprawienia poniesionej szkody (ust. 2 art. 55)
Roszczenia, o których mowa w ust. 1, wygasają z chwilą przyjęcia utworu (ust. 3 art. 55).
Jeżeli zamawiający nie zawiadomi twórcy w terminie sześciu miesięcy od dostarczenia utworu o jego przyjęciu, nieprzyjęciu lub uzależnieniu przyjęcia od dokonania określonych zmian w wyznaczonym w tym celu odpowiednim terminie, uważa się, że utwór został przyjęty bez zastrzeżeń. Strony mogą określić inny termin (ust. 4 art. 55).

Piśmienictwo:
- Mimo iż art. 55 stanowi o zamówieniu utworu i o zamawiającym utwór, co sugeruje, iż chodzi w nim o umowy dotyczące utworów przyszłych, to jednak – naszym zdaniem – brak jest dostatecznie mocnych, racjonalnych argumentów, które sprzeciwiałyby się stosowaniu przewidzianego tym przepisem uregulowania również w odniesieniu do mających za przedmiot utwór już istniejący. Zakresem działania komentowanego przepisu powinny być przy tym objęte wszystkie kategorie kontraktów autorskich, tj. zarówno Umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych, jak i Umowy licencyjne, czy to o charakterze wyłącznym, czy to niewyłącznym. W przypadku zakwestionowania wyrażonego tu poglądu pojawi się oczywista konieczność sięgania w drodze analogii do komentowanego w przypadku innych umów niż te, do których się wprost odwołuje. Dyskusyjne jest natomiast, czy przepis art. 55 ust. 1 odnosić trzeba tylko do takich umów, których stroną jest twórca, czy również do umów z innymi podmiotami, na podstawie których to umów dochodzi do dostarczenia utworu zamawiającemu (a więc np. do umów z pracodawcami twórców, do umów z agencjami pośredniczącymi w obrocie prawami autorskimi, do umów z organizacjami zbiorowego zarządu prawami autorskimi). Naszym zdaniem przyjęcie w tym artykule rozwiązań korzystniejszych dla przyjmującego zamówienie niż te, które występują na gruncie kodeksu cywilnego w obrębie unormowań poświęconych umowie o dzieło i umowie sprzedaży, jest usprawiedliwione szczególną ochroną interesów samego twórcy, a nie interesów wszelkich podmiotów autorskich praw majątkowych. Skłania to raczej do zawężającej wykładni zakresu stosowania art. 55 ust. 1, aczkolwiek można nie bez racji stać na stanowisku, iż art. 55 powinien być uwzględniany także przy wszelkich umowach zawieranych z pierwotnie uprawnionymi z tytułu praw autorskich. Postanowienie ust. 1 dotyczy takich sytuacji, gdy dostarczony zamawiającemu utwór wykazuje usterki. Z konfrontacji tego postanowienia z postanowieniem ust. 2 można wywnioskować, że ustawodawca ma tu na uwadze usterki inne niż wady prawne. W pewnym uproszczeniu chodzi zatem o usterki odpowiadające wadom fizycznym rzeczy (art. 556 § 1 k.c.). O usterce utworu można mówić wówczas, gdy nie spełnia on warunków określonych umową lub wynikających z przeznaczenia utworu, z zapewnień przyjmującego zamówienie (np. utwór muzyczny czy słowno-muzyczny jest znacznie większy lub jego wykonanie trwa znacznie dłużej; wzór przemysłowy nie nadaje się do wykorzystania zgodnego z umową; program komputerowy nie realizuje zastrzeżonych funkcji; skrypt, podręcznik jest niekompletny, pozbawiony zamówionych ilustracji, indeksu, wykazu literatury; opinia prawna, mapa zawiera błędy, nie odpowiada istniejącemu stanowi prawnemu lub stanowi rzeczy itd.). Przepis art. 55 ust. 1 spełnia funkcję podobną do przepisów k.c. dotyczących odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy (dzieła). Uzasadnione wydaje się zatem przyjęcie, iż ma on charakter dyspozytywny i, zgodnie z tym, co przewiduje też art. 558 § 1 k.c., strony mogą odpowiedzialność z tytułu dostarczenia utworu z wadami rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć w stosunku do tej, jaką przewiduje art. 55 ust. 1. Dodajmy, wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności – w naszym przekonaniu – nie jest skuteczne wówczas, gdy twórca podstępnie zataja wadę przed zamawiającym (argument z art. 556 § 2 k.c.), a więc gdy zamawiający o wadzie nie wie, gdyż twórca umyślnie utrudnia mu jej wykrycie lub/i zapewnia o braku wad, sam o nich wiedząc. Zestawiając przepisy ustawy oraz przepisy kodeksowe, trzeba uznać, że co najmniej w stosunku do art. 637 i 561 § 2 k.c. przepis art. 55 ust. 1 ustawy stanowi przepis szczególny (lex specialis), z wynikającymi stąd poniższymi konsekwencjami. Wobec braku odmiennej regulacji w umowie:
– twórcy nie przysługuje uprawnienie (jakie w świetle regulacji kodeksowej ma wykonujący dzieło oraz sprzedawca) polegające na odmowie naprawy (usunięcia usterki) z tego powodu, że wymagałoby to nadmiernych kosztów;
– twórca ma prawo (nieprzysługujące sprzedawcy według k.c.) zachowania w każdym przypadku otrzymanej części wynagrodzenia, nie wyższej niż 25% wynagrodzenia umownego;
– zamawiający utwór nie może (tak jak zamawiający dzieło) od umowy odstąpić „od razu", gdy wady mają charakter istotny i okaże się, że usunąć się nie dadzą, lub gdy z okoliczności wynika, że twórca nie zdoła ich usunąć w odpowiednim czasie;
– zamawiający utwór (inaczej niż kupujący rzecz) nie może skorzystać z przysługujących mu uprawnień, jeżeli druga strona, w tym przypadku – twórca, wykaże, że usterki są następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności.

( Komentarz do art.55 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Janusz Barta, Ryszard Markiewicz [red.] )

Powrót do dokumentu