Prawo pierwokupu a prawo pierwszeństwa

Szybko, łatwo i na klik... z nami rozliczysz swój PIT
Przejdź do Twój e-PIT
- A
- A
- A
Pytania
do eksperta

Czy wiesz, że prawo pierwokupu i prawo pierwszeństwa są powszechnie mylone, a nawet uznawane za tożsame instytucje? Mimo tego, że w zasadzie spełniają bardzo podobny cel, to ich konstrukcja nieco się różni. Warto więc wiedzieć jakie konsekwencje wiążą się z zastosowaniem każdej z nich w postanowieniach umowy. W dzisiejszym poradniku przedstawimy Wam różnicę pomiędzy prawem pierwszeństwa a prawem pierwokupu.

W pierwszej kolejności przeanalizujemy prawo pierwokupu. Jest ono uregulowane w art. 596 i następnych kodeksu cywilnego i sprowadza się do tego, że w przypadku, gdy właściciel określonej rzeczy czy nieruchomości sprzedaje ją osobie trzeciej, to taka umowa będzie skuteczna, gdy podmiot na rzecz którego ustanowiono prawo pierwokupu nie skorzysta z tego prawa. Zastrzeżenie pierwokupu następuje przez zawarcie w umowie takiego postanowienia.

W uproszczeniu można stwierdzić, że uprawniony z prawa pierwokupu wchodzi w miejsce osoby trzeciej i to on nabędzie tą rzecz. W przypadku jednak, gdy osoba uprawniona nie skorzysta z prawa pierwokupu, to umowa zawarta z pierwotnym nabywcą będzie skuteczna.
Przysługujące prawo pierwokupu nie oznacza jednak, że uprawniony może skorzystać z niego w dowolnym terminie i tym samym np. blokować sprzedaż określonej rzeczy. Termin na złożenie przez uprawnionego oświadczenia określa ustawa i tak przy nieruchomości będzie to miesiąc, a co do pozostałych rzeczy tydzień, od otrzymania zawiadomienia o sprzedaży. Strony jednak mogą przy ustanawianiu prawa pierwokupu zastrzec inne terminy.

Co istotne to także fakt, że korzystającego z prawa pierwokupu wiążą warunki umowy, która została już wcześniej wynegocjowana między właścicielem a osobą trzecią. Tak więc będzie on zobowiązany m.in. do zapłacenia takiej ceny, jaką ustalono wcześniej.
Prawo pierwokupu może wynikać zarówno z ustawy, jak i z umowy.

W przeciwieństwie do prawa pierwokupu, instytucja prawa pierwszeństwa nie jest uregulowana w przepisach prawa w sposób kompleksowy. Można ją ustanowić w umowie i w zasadzie dowolnie kształtować. Zastrzec prawo pierwszeństwa można zawierając w umowie odpowiednie postanowienie. Przykładem ustawowego prawa pierwszeństwa jest regulacja art. 258 kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z tym przepisem dotychczasowi wspólnicy spółki z o.o. mają prawo pierwszeństwa do objęcia nowych udziałów. Wyłączenie tego prawa może natomiast przewidywać umowa spółki czy uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego. Takie wyłączenie może wiązać się z chęcią dopuszczenia do spółki nowych wspólników, a tym samym jej dokapitalizowania. Wspólnik, któremu zarząd przesłał wezwanie do wykonania tego prawa ma miesiąc na złożenie oświadczenia. Nie ma jednak obowiązku korzystania z niego. W sytuacji, gdy wspólnik nie wyrazi chęci objęcia nowych udziałów, to zarząd może zaoferować je dowolnie wybranym osobom, a nawet tym wspólnikom danej spółki, którzy z pierwszeństwa już skorzystali.

Prawo pierwszeństwa i prawo pierwokupu łączą kilka cech:
• mają zagwarantować osobie uprawnionej do skorzystania z niego możliwość nabycia przedmiotu umowy przed osobami trzecimi;
• oba prawa nie dają możliwości żądania, aby dotychczasowy właściciel należącą do niego rzecz zbył;
• możliwość unormowania w umowie oznacza, że w zasadzie każdą rzecz można obciążyć czy to prawem pierwszeństwa czy to pierwokupem,
• przy nabyciu nieruchomości obciążonej ustawowym prawem pierwszeństwa jak i prawem pierwokupu osoba uprawniona do skorzystania z nich nie ma możliwości do negocjowania ceny.
Czy chcesz poznać więcej różnic i podobieństw pomiędzy tymi dwoma instytucjami? Koniecznie zapoznaj się z naszą tabelą!

Podstawa prawna:
1) Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.).
2) Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1467 z późn. zm.).

Pamiętaj:
Wpisz nasz KRS 0000318482 w Deklaracji Podatkowej Twój e-PIT
Dziękujemy!