Procedura: czym jest rejestr dłużników, kiedy możesz do niego trafić i czym to skutkuje

Przedsiębiorca – dłużnik, który jest zobowiązany względem wierzyciela w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą lub stosunkiem prawnym musi liczyć się z określonymi konsekwencjami prawnymi (procedura sądowo-egzekucyjna) i dolegliwościami przewidzianymi przez obowiązujące przepisy w tym zakresie. Jedną z takich dolegliwości jest niewątpliwie wpis do rejestru dłużników. Dla przedsiębiorcy wpisanie jego danych o zadłużeniu do rejestru dłużników może oznaczać w praktyce utratę potencjalnych lub obecnych kontrahentów, utratę renomy, marki czy pozycji na rynku. Może z tym również wiązać się wzrost kosztów dotychczas prowadzonej działalności w sytuacji, gdy przykładowo kontrahenci zażądają udzielenia dodatkowych zabezpieczeń. Wreszcie może to również powodować problemy z bankami czy innymi instytucjami finansowymi przy udzielaniu kredytów czy pożyczek.

1. Pojęcie „rejestru dłużników”

W potocznym rozumieniu „rejestry dłużników” dają możliwość weryfikacji przyszłych lub obecnych klientów, kontrahentów, dostawców, partnerów biznesowych pod względem ich wiarygodności płatniczej.

Z punktu widzenia formalnoprawnego istotne jest tu jednak wyraźne rozróżnienie, iż pojęcie „rejestru dłużników” obejmuje dwa rodzaje instytucji.

Pierwszą z nich jest rejestr dłużników niewypłacalnych (dalej; RDN) będący instytucją funkcjonującą w ramach Krajowego Rejestru Sądowego na podstawie ustawy z dnia 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym. RDN jest zatem prowadzony odpowiednio przez właściwy sąd rejestrowy KRS.

Drugim rodzajem „rejestru dłużników” są biura informacji gospodarczej (dalej; BIG), których podstawą działania jest ustawa z  dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych. Przedmiotem działalności gospodarczej biura jest pośrednictwo w udostępnianiu informacji gospodarczych, polegające na przyjmowaniu informacji gospodarczych od wierzycieli, przechowywaniu i ujawnianiu tych informacji.

Obecnie na rynku funkcjonują cztery takie biura, a mianowicie :

- BIG InfoMonitor S.A. www.infomonitor.pl,

- Krajowy Rejestr Długów BIG S.A. www.krd.pl,

- Rejestr Dłużników ERIF BIG S.A. www.erif.pl  oraz

- Krajowe Biuro Informacji Gospodarczej www.kbig.pl.

Wyżej wymienione instytucje, działając na podstawie i w granicach określonych przepisami, mogą gromadzić i udostępniać informacje dotyczące dłużników. Zasadnicza różnica polega tu na tym, że o ile RDN jest instytucją prawa publicznego, czyli państwową, to biura informacji gospodarczej stanowią podmioty cywilnoprawne, czyli prywatne, działające jednak oczywiście w granicach regulowanych ustawą. Dla dłużnika wynikają z tego określone konsekwencje co do podstaw, zakresu wpisów i skutków umieszczenia w określonym rejestrze. Ważne jest, aby przedsiębiorca, zwłaszcza w sytuacji, gdy znajdzie się w pozycji dłużnika, posiadał wiedzę co do istotnych różnic jakie wynikają z przywołanych na wstępie regulacji prawnych dotyczących poszczególnych rodzajów rejestru dłużników. Temu także ma służyć poniżej przedstawiona prezentacja.

2. Kiedy wpis do RDN

Z uwagi na charakter RDN jako instytucji państwowej, wpisy w tym rejestrze są dla dłużnika najbardziej dotkliwe.

Ustawa o KRS wyróżnia dwa tryby wpisów do RDN:
- z urzędu oraz
- na wniosek.

Jakie wpisy są realizowane z urzędu określa ściśle art. 55 ustawy o KRS. Jest to katalog zamknięty. I tak, do rejestru dłużników niewypłacalnych wpisuje się z urzędu :

• osoby fizyczne wykonujące działalność gospodarczą, jeżeli ogłoszono ich upadłość lub jeżeli wniosek o ogłoszenie ich upadłości został prawomocnie oddalony na podstawie art. 13 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe albo umorzono prowadzoną przeciwko nim egzekucję sądową lub administracyjną z uwagi na fakt, iż z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych;
• osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, jeżeli ogłoszono ich upadłość;
• wspólników ponoszących odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, z wyłączeniem komandytariuszy w spółce komandytowej, jeżeli ogłoszono jej upadłość lub jeżeli wniosek o ogłoszenie jej upadłości został prawomocnie oddalony na podstawie art. 13 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe albo umorzono prowadzoną przeciwko nim egzekucję sądową lub administracyjną z uwagi na fakt, iż z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych;
• dłużników, którzy zostali zobowiązani do wyjawienia majątku w trybie przepisów k.p.c. o postępowaniu egzekucyjnym;
• osoby, które przez sąd upadłościowy zostały pozbawione prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu.
• Tryb wpisów z urzędu oznacza, że właściwy sąd rejestrowy KRS dokonuje przewidzianego przepisami j.w. wpisu po powiadomieniu przez odpowiednio sąd powszechny bądź organ egzekucyjny (komornika), którzy z mocy ustawy mają obowiązek takich powiadomień dokonywać w przypadkach przepisanych.

Na wniosek wpisy w RDN dokonywane są na podstawie zgłoszenia wierzyciela. Aby dokonać wpisu muszą łącznie zajść dwie przesłanki:

• wierzyciel musi dysponować tytułem wykonawczym przeciw danemu dłużnikowi, oraz
• wierzyciel nie został zaspokojony w ciągu 30 dni od daty wezwania do spełnienia świadczenia.

W przypadku wierzytelności solidarnych ujawnieniu w rejestrze podlega jedynie wierzyciel wnoszący o dokonanie wpisu z zaznaczeniem, że jest to wierzytelność wynikająca z zobowiązania solidarnego (art. 56 i art. 41 pkt 3 ustawy o KRS).

Wniosek o dokonanie wpisu w rejestrze dłużników niewypłacalnych składany jest na formularzu KRS-D1.

3. Zakres danych podlegających wpisowi do RDN

W rejestrze dłużników niewypłacalnych zamieszcza się następujące dane:

• oznaczenie dłużnika - zamieszcza się nazwę lub firmę oraz numer identyfikacyjny REGON, siedzibę i adres,
• podstawę wpisu wraz z sygnaturą akt sprawy upadłościowej lub postępowania o wyjawienie majątku w trybie przepisów k.p.c. o postępowaniu egzekucyjnym; w sprawie dłużników, którzy nie zaspokoili wierzycieli - oznaczenie tytułu wykonawczego i wierzyciela oraz kwotę wierzytelności - w przypadku wierzytelności pieniężnych lub opis wierzytelności - w przypadku wierzytelności niepieniężnych; w przypadku wierzytelności solidarnych ujawnieniu w rejestrze podlega jedynie wierzyciel wnoszący o dokonanie wpisu z oznaczeniem, że jest to wierzytelność wynikająca z zobowiązania solidarnego;
• datę wpisu oraz datę złożenia wniosku o wpis, jeżeli wpisu dokonano na wniosek.

Ponadto, trzeba jeszcze pamiętać, że przepisy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 17 listopada 2014 r. w sprawie szczegółowego sposobu prowadzenia rejestrów wchodzących w skład Krajowego Rejestru Sądowego oraz szczegółowej treści wpisów w tych rejestrach  doprecyzowują zakres danych podlegających wpisowi do RDN (patrz szczegółowo Rozdział 6 Rozporządzenia).

W odniesieniu do dłużnika będą to m.in. dane o wierzytelności wpisanej na wniosek wierzyciela obejmujące m.in.:

• informacje o tytule wykonawczym, co obejmuje: nazwę organu wydającego tytuł wykonawczy, datę wydania tytułu wykonawczego, sygnaturę sprawy; w przypadku tytułów egzekucyjnych niepochodzących od sądu określa się nazwę sądu nadającego klauzulę wykonalności, datę nadania klauzuli wykonalności i sygnaturę sprawy o nadanie klauzuli wykonalności,
• kwotę wierzytelności w przypadku wierzytelności pieniężnych lub opis wierzytelności w przypadku wierzytelności niepieniężnych,
• jeżeli wpisywana wierzytelność jest wierzytelnością solidarną, zaznaczenie tej okoliczności.