Zasiłek opiekuńczy

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (dalej jako: „k.p.”) przewiduje, że   pracownikowi, który jest zatrudniony przynajmniej 6 miesięcy, przysługuje urlop wychowawczy celem sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem ( „Urlop wychowawczy”). W związku z przebywaniem pracownika na takim urlopie, przysługuje mu tzw. zasiłek opiekuńczy, (zwany również wychowawczym).  Prawo do zasiłku za czas nieobecności w pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, zgodnie z art. 189 k.p., jest regulowane przez odrębne przepisy. W tym przypadku jest to Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej jako: „Ustawa”). Reguluje ona pięć przypadków opieki, gdy taki zasiłek przysługuje (1-5).

Zgodnie z art. 32 ust. 1 Ustawy, zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do ukończenia:

• 8 lat w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, jak i w przypadku choroby niani, z którą rodzice  zawarli  umowę uaktywniającą lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem, z powodu porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego czy rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem (jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki), jak również z powodu pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne.
• Zasiłek opiekuńczy przysługuje również ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku do ukończenia (2) 14 lat, a ponadto nad:

• (3) dzieckiem mającym orzeczony znaczy stopień niepełnosprawności albo niepełnosprawność ze wskazaniami: koniecznej stałej lub długotrwałej opieki, pomocy innej opieki wobec niezdolności do samodzielnej egzystencji, konieczność stałej asysty opiekuna w leczeniu, edukacji i rehabilitacji do osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości,  
• (4) dzieckiem któremu orzeczono znaczny stopień niepełnosprawności albo niepełnosprawność ze wskazaniami: konieczna stała lub długotrwała opieka lub pomoc innej osoby z uwagi na niezdolność do samodzielnej egzystencji, konieczność stałej asysty opiekuna w leczeniu, rehabilitacji i edukacji aż do osiągnięcia pełnoletniości w przypadku porodu lub choroby ubezpieczonego małżonka lub rodzica dziecka, którzy stale opiekują się dzieckiem – gdy poród lub choroba stoi na przeszkodzie sprawowania opieki, a także pobyt małżonka lub rodzica ubezpieczonego w zakładzie leczniczym.   Zasiłek opiekuńczy przysługuje także gdy osobistej opieki wymaga inny chory członek rodziny (małżonek, rodzic, ojczym, macocha, teściowie, wnuki, rodzeństwo i inne dzieci pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym ubezpieczonego, jeżeli ukończyły 14 lat.  W rozumieniu Ustawy dzieckiem jest własne dziecko ubezpieczonego, jego małżonka, a nadto dzieci przysposobione oraz przyjęte na wychowanie i utrzymanie..

Należy także wspomnieć, że, zgodnie z art. 32a Ustawy, ojcu dziecka (ubezpieczonemu) należy się, dodatkowo i niezależnie od zasiłku opisanego powyżej, zasiłek opiekuńczy w wymiarze do 8 tygodni, jeżeli przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, jednak jedynie w przypadku, gdy matka (ubezpieczona) przed upływem 8 tygodni po porodzie przebywa w szpitalu albo w innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą (w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne) ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem albo legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji lub też gdy porzuciła dziecko.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż przez okres:

• 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadkach powyżej opisanych w punkcie (1) lub nad chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat (2);
• 30 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad:
  -  chorym dzieckiem  mającym orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub o znacznym stopniu niepełnosprawności wraz ze wskazaniami, o których była mowa powyżej; (3);
  - nad dzieckiem mającym orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności (łącznie ze wskazaniami, o których była mowa powyżej) a także w przypadku porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, gdy uniemożliwia to sprawowanie opieki, a także w przypadku przebywania małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka w zakładzie leczniczym. (4);
• 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad innymi członkami rodziny (5)

Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku. Podstawa wymiaru zasiłku opiekuńczego obliczana jest w taki sam sposób jak podstawa wymiaru innych zasiłków z ubezpieczenia chorobowego, np. chorobowego czy macierzyńskiego. Podstawę wymiaru zasiłku dla pracownika oblicza się z przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy albo z pełnych miesięcy ubezpieczenia, jeśli zatrudnienie trwa krócej niż 12 miesięcy.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.

Zasiłek opiekuńczy jednak nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny (nie dotyczy to jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat). Zasiłek nie przysługuje także za okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia, jak też za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie urlopu bezpłatnego, tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności oraz usprawiedliwionej nieobecności w pracy (dotyczy to sytuacji, gdy pracodawca zmarł - okresu od dnia jego śmierci do dnia wygaśnięcia umowy o pracę albo dokonania uzgodnienia, albo rozwiązania umowy o pracę zgodnie z przepisami k.p.).

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1133).
2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.),

Zobacz także:

• Zasiłek chorobowy
• Zasiłek macierzyński