Czy wpis do hipoteki wpisany przez ZUS za zaległe składki przedawnia się? Jeżeli tak to po ilu latach?

Pytanie z dnia 27 września 2018

E-punkt: Przedawnienia na Hipotece

W pierwszej kolejności wskazać należy, że ZUS przysługuje szczególne zabezpieczenie należności w postaci prawa do hipoteki przymusowej dla zabezpieczenia ściągalności zaległych składek. Uprawnienie to przysługuje na wszystkich nieruchomościach dłużnika, a nawet części ułamkowej nieruchomości jak i nieruchomości stanowiącej przedmiot współwłasności łącznej dłużnika oraz jego małżonka. Ponadto taka hipoteka obejmuje również takie prawa jak użytkowanie wieczyste oraz spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu lub udział w tym prawie. Podstawą ustanowienia hipoteki przymusowej dla ZUZ jest decyzja jego organu o określeniu wysokości należności z tytułu składek.

Jeżeli chodzi o przedawnienie należności z tytułu składek ZUS to oczywiście ulegają one przedawnieniu na podstawie ogólnych przepisów Kodeksu cywilnego (k.c.), a co do sposobu liczenia terminu Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (u.s.u.s.) z uwagi na to, iż są to roszczenia majątkowe. Zgodnie z art. 117 § 1 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Natomiast zgodnie z art. 24 ust. 4 u.s.u.s. należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, z pewnymi zastrzeżeniami.

Zastrzeżenia dotyczą sytuacji, w której należności z tytułu składek są właśnie zabezpieczone hipoteką lub zastawem (art. 24 ust. 5 u.s.u.s.) oraz w przypadku zawieszenia terminu przedawnienia w przypadku śmierci spadkodawcy, od dnia jego śmierci do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia (art. 24 ust. 6 u.s.u.s.)

Ważne:

Art. 24 ust. 5 u.s.u.s. stanowi wprost, że nie ulegają przedawnieniu tylko te należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem, jednakże po upływie podstawowego terminu przedawnienia należności takie mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do tego podstawowego dnia przedawnienia.

Z powyższego przepisu wynika, że należności z tytułu składek, które zostały zabezpieczone przez ZUS wpisem do hipoteki „formalnie” nie ulegają przedawnieniu. Jednakże wskazać należy, że powyższy przepis może nie być stosowany. Wynika to m.in. z orzecznictwa sądów administracyjnych i powszechnych, w którym sądy zgodnie oceniają, że jest on niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP, co oczywiście skutkuje niemożnością jego zastosowania. W związku, z tym ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości nie wykluczy przedawnienia zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, co oznacza, że termin przedawnienia należności z tytułu składek będzie biegł na zasadach ogólnych, a hipoteka przymusowa daje prawo do egzekucji o tyle o ile zobowiązanie nie jest przedawnione.

Powyższe zostało m.in. wskazane w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 22 stycznia 2015 r.:

Wykładnia art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121) dokonywana przez pryzmat zawartych w wyroku Trybunału SK 40/12 zastrzeżeń konstytucyjnych dotyczących bezpośrednio art. 70 § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.- Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613) w jego brzmieniu do 31 grudnia 2002 r., prowadzi do wniosku, że art. 24 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych należy ocenić, jako niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP. Zatem ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości nie wykluczyło przedawnienia spornych należności składkowych zabezpieczonych hipoteką, co oznacza, że termin przedawnienia biegł na zasadach ogólnych

(Wyrok WSA w Kielcach I SA/Ke 671/14) oraz w wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 września 2013 r. teza 2:

Ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości nie wyklucza przedawnienia zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, co oznacza, że termin przedawnienia należności składkowych biegnie na zasadach ogólnych. Przepis art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121) należy ocenić, jako niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP, co skutkuje niemożnością jego zastosowania”. (Wyrok SA w Katowicach III AUa 2392/13).

Warto również wskazać, że Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 lutego 2018 r. wskazał, że

Jeżeli Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność określonego przepisu ustawy z Konstytucją, sąd może odmówić zastosowania w rozpoznawanej sprawie identycznie brzmiącego przepisu innej ustawy

(Wyrok Sądu Najwyższego V CSK 230/17)

Ponadto zaznaczyć należy, że termin przedawnienia z art. 24 ust. 4 u.s.u.s. był kilkukrotnie przedłużany i skracany. Na początku obowiązywania obecnej ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych od stycznia 1999 r. termin przedawnienia składek wynosił 5 lat. Następnie został wydłużony do 10 lat z dniem 1 stycznia 2003 r. Kolejna zmiana nastąpiła z dniem 1 stycznia 2012 r., która wprowadziła 5-letni termin przedawnienia (także dla składek nienależnych) i uregulowano w niej także kwestie dotyczące składek należnych za okres przed tą datą. (zmiana została wprowadzona ustawą z 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców).

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2018 r. poz. 1025);
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1778);
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 22 stycznia 2015 r. sygn. akt I SA/Ke 671/14;
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 września 2013 r. sygn. akt III AUa 2392/13;
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2018 r. sygn. akt V CSK 230/17.

Stan prawny na dzień 05.10.2018 r.

Umowa najmu a umowa dzierżawy

Zarówno umowa najmu jak i umowa dzierżawy są umowami uregulowanymi w ustawie z dnia 23 czerwca 1964 roku kodeks cywilny (dalej jako: „k.c.”).

Umowę najmu regulują art. 659 – 679 (przepisy ogólne) oraz art. 680-692 k.c. (najem lokalu).

Celem umowy najmu jest uregulowanie zasad dotyczących czasowego korzystania z cudzej rzeczy. Zgodnie z przepisami ustawy zawierając umowę najmu wynajmujący oddaje najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony. Najem jest umową zobowiązującą, konsensualną, wzajemną i odpłatną.

Umowę dzierżawy regulują art. 693-709 k.c.

Umowa dzierżawy jest umową wzajemną, zgodnie z którą wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz lub prawo do używania i pobierania pożytków, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Umowa dzierżawy podobnie do umowy najmu jest umową zobowiązującą, konsensualną, wzajemną i odpłatną.

Pobierz poradnik