Wybór najkorzystniejszej formy zatrudnienia z punktu widzenia pracownika

Pytanie z dnia 16 grudnia 2016

Przedstawiony problem: Wybór najkorzystniejszej formy zatrudnienia z punktu widzenia pracownika.

Odpowiedź na problem prawny:

W przedstawionym stanie faktycznym formą zatrudnienia może być: umowa o pracę, umowa zlecenia, o dzieło oraz umowa świadczenia usług. Najkorzystniejszą wydaje się umowa o pracę, która gwarantuje pracownikowi szereg uprawnień, jakie wynikają z kodeksu pracy (np. prawo do urlopu, zakaz zwolnienia podczas choroby itp.). Niewątpliwą zaletą jest przede wszystkim obowiązek zawarcia jej na piśmie, czego nie mamy, jako bezwzględnego obowiązku, przy umowach cywilnoprawnych. Umowa o pracę gwarantuje opłacanie za nas, jako pracowników, składek ZUS przez pracodawcę. Przy umowie zlecenia oraz umowie o świadczenie usług, pracodawca ma obowiązek opłacania jedynie ew. składki emerytalnej i rentowej, jeżeli więc pracownik sam nie opłaci przykładowo ubezpieczenia chorobowego, to podczas choroby nie będzie mu przysługiwało wynagrodzenie. Przy umowie o dzieło stanowiące utwór, przyjmujący zamówienie nie podlega, co do zasady, ubezpieczeniom społecznym. Przy umowach cywilnoprawnych można w efekcie czasami ,,na rękę’’ uzyskać wyższe wynagrodzenie, niż przy umowie o pracę, ale należy pamiętać, że pozostałe składki będziemy musieli opłacić samodzielnie. Umowa o pracę wydaje się również korzystniejsza ze względu na zagwarantowane prawo do urlopu, którego nie mamy przy umowach cywilnoprawnych. Zaletą jej jest również okres wypowiedzenia.

Przesłanki wyboru to:

dysponowanie czasem i miejscem pracy przez zatrudniającego, na jaki zawarta jest umowa
czy osoba zatrudniana jest już gdzieś objęta ubezpieczeniami społecznymi w niezbędnym zakresie (pełnym minimalnym)
czy praca będzie wykonywana pod kierownictwem pracodawcy na jego ryzyko i rachunek
Kierując się tymi przesłankami można zauważyć poszczególne typy umów różnych stron.

Umowa o pracę

Umowę o pracę zawiera się pisemnie przed przystąpieniem do niej przez pracownika. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez tego pracodawcę. Pracodawca natomiast zobowiązuje się do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Zawierając umowę o pracę należy pamiętać o elemencie podporządkowaniu pracownika, pracodawcy tzn. o obowiązku wykonywania jego poleceń i pod jego kierownictwem. Umowa o pracę może zostać zawarta na okres próbny, na czas określony i nieokreślony. Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę ma obowiązek wykonywania jej osobiście. Umowa o pracę wygasa z dniem śmierci pracownika/pracodawcy lub z upływem 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy spowodowanym tymczasowym aresztowaniem. Osobom zatrudnionym z tytułu umowy o pracę przysługuje prawo do urlopu, dla pracowników posiadających zatrudnienie krócej niż 10 lat wynosi on 20 dni, natomiast dla osób posiadających zatrudnienie, co najmniej 10 lat wynosi 26 dni. Umowa o pracę gwarantuje również prawo do zwolnienia lekarskiego, które pracownik powinien dostarczyć w ciągu 7 dni od dnia ustania choroby, co ważne nie może w tym czasie zostać zwolniony. Przez pierwsze 33 dni zwolnienia lekarskiego, wynagrodzenie wypłaca pracodawca w wysokości 80% pensji. Od 34 dnia zwolnienia wynagrodzenie wypłaca ZUS. Umowę o pracę można rozwiązać na mocy porozumienia stron, przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem), przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia) oraz z upływem czasu, na który umowa została zawarta. Każda ze stron może rozwiązać umowę o pracę za wypowiedzeniem. Rozwiązanie następuje z upływem okresu wypowiedzenia. Przy umowie zawartej na okres próbny, okres wypowiedzenia może wynosić: 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza dwóch tygodni; 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie lub 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące. Natomiast okres wypowiedzenia umowy zawartej na czas określony lub nieokreślony może wynosić: 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy; 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy lub 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.

Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym do jej wykonywania. Nie może on przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku.

Szerzej patrz: Umowa o pracę

Umowa zlecenia

Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie (zleceniobiorca) zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie (zleceniodawcy). Umowa zlecenia może zostać zawarta pisemnie lub ustnie. Może być zawarta na czas oznaczony lub nieoznaczony. Nie ma obowiązku określania w umowie zlecenia, miejsca jego wykonania, jak również czasu pracy - zalecane jest określenie daty rozpoczęcia i zakończenia zlecenia, bądź też wskazania, że umowa jest zawarta na czas nieoznaczony. Umowa zlecenia może być odpłatna lub nieodpłatna. W przypadku zawarcie nieodpłatnej umowy zlecenia, należy to w niej zastrzec. Umowa zlecenia wygasa poprzez wykonanie zleconej usługi, z powodu śmierci lub utraty pełnej zdolności do czynności prawnych zleceniobiorcy. Co do zasady, zleceniobiorca zobowiązany jest do wykonania zlecenia osobiście, jednakże może ono zostać wykonane przez osobę trzecią, o ile pozwala na to pełnomocnictwo lub zleceniodawca wyrazi zgodę. W przypadku, kiedy zleceniobiorca wykonuje je przy pomocy innych osób, odpowiada za ich działanie i zaniechanie jak za własne. Umowa zlecenia, co do zasady nie przyznaje prawa do urlopu, jednakże strony mogą się umówić, co do okresu wypoczynku przyjmującego zlecenia. Zwolnienie lekarskie przysługuje zleceniobiorcy jedynie pod warunkiem opłacania ubezpieczenia chorobowego. Umowa zlecenia nie chroni zleceniodawcy przed zwolnieniem w trakcie choroby, w przeciwieństwie do umowy o pracę. Wysokość wynagrodzenia w czasie jej trwania wynosi 80% od umowy, od której opłacane jest ubezpieczenie chorobowe.

Dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Powinien w takiej sytuacji zwrócić zleceniobiorcy wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania go. Przyjmujący zlecenie także może je wypowiedzieć w każdym czasie, jednakże jeżeli jest ono odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, zleceniobiorca jest odpowiedzialny za szkodę. Umowę zlecenia można rozwiązać w każdym czasie, ale tylko z ważnych powodów. Następuje ono ze skutkiem natychmiastowym, jeżeli w umowie nie jest określony termin jej rozwiązania.

Szerzej patrz: Umowa zlecenia

Umowa o dzieło

Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowa o dzieło może zostać zawarta pisemnie lub ustnie. Nie musi być w niej określone miejsce wykonania dzieła, ani czas pracy. Natomiast strony powinny określić termin ukończenia dzieła. Umowa wygasa po jego wykonaniu lub z upływem terminu, jaki zastrzeżono. Przedmiotem umowy jest wykonanie określonego dzieła, które może polegać na stworzeniu dzieła lub jego przetworzeniu do postaci, w której poprzednio nie istniało. Dzieło jest wytworem przyszłym, które w momencie zawarcia umowy nie istnieje. Obowiązkiem przyjmującego zamówienie jest wykonanie dzieła, a zamawiającego zapłata należnego wynagrodzenia. Dzieło może zostać wykonane przez osobę trzecią lub przy jej pomocy, wtedy jak przy umowie zlecenia, przyjmujący zamówienie odpowiada za działanie i zaniechanie osób trzecich, jak za własne. Umowa o dzieło nie gwarantuje wykonawcy prawa do urlopu. Przy umowie o dzieło nie mamy okresu wypowiedzenia, gdyż zwykle ma ona charakter jednorazowy i nie prowadzi do nawiązania trwałej więzi prawnej miedzy stronami. Od umowy o dzieło można odstąpić w każdej chwili, dopóki dzieło nie zostało ukończone. Przy umowie o dzieło należy pamiętać, iż nie obowiązuje minimalne wynagrodzenie.

Szerzej patrz: Umowa o dzieło

Umowa o świadczenie usług

Do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami stosujemy przepisy o zleceniu. Przy umowie o świadczenie usług, jest brak wymagań co do jej formy, jednakże zalecana jest forma pisemna zawarta najpóźniej w dniu rozpoczęcia świadczenia. Podobnie, jak przy umowie zlecenia i o dzieło występuje brak podporządkowania przez przyjmującego zlecenie - zlecającemu. Przy tej umowie, również nie ma wymogu wskazania w niej miejsca oraz czasu pracy, natomiast możliwe jest określenie czasu trwania usługi. Usługa powinna być, co do zasady, wykonana osobiście, ale może też być wykonana przez osobę trzecią lub przy jej pomocy. Wówczas przyjmujący zlecenie odpowiada za działanie i zaniechanie osób trzecich jak za własne. Jeżeli chodzi zaś o wygaśnięcie umowy, to zależy ono od charakteru czynności faktycznych - może być to świadczenie ciągłe, jak i jednorazowe. Umowa o świadczenie usług nie gwarantuje urlopu, jednakże strony mogą się co do niego umówić. Prawo do zwolnienia lekarskiego przysługuje przyjmującemu zlecenie na takich samych zasadach, jak przy umowie zlecenia tzn. pod warunkiem samodzielnego opłacania ubezpieczenia chorobowego, zleceniobiorca również może być zwolniony podczas choroby. Jeżeli zleceniobiorca jest objęty ubezpieczeniem, to podczas choroby otrzymuje wynagrodzenie na zasadach, jak przy umowie o pracę. Umowę o świadczenie usług można wypowiedzieć na takich zasadach, co umowę zlecenia. Umowę możemy rozwiązać w każdym czasie.

Szerzej patrz: Umowa o świadczenie usług

Zgodnie z Obwieszczeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 21 września 2016 r. minimalna stawka godzinowa dla osób zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia oraz umowy o świadczenie usług, od stycznia 2017 r. będzie wynosić 13 zł brutto.

Szczegółowe omówienie form zatrudnienia znajduje się na stronie mikroporady.pl pod adresem:

Zestawienie form zatrudnienia