Przekształcenie działalności gospodarczej w spółkę jawną

Użytkownik serwisu zwrócił się do nas z zapytaniem w jaki najkorzystniejszy sposób przekształcić swoją działalność gospodarczą w spółkę jawną bez likwidacji bieżącej działalności.  Ponadto zapytanie dotyczyło możliwości prowadzenia księgowości w formie Księgi Przychodów i Rozchodów (tzw. KPiR) w powstałej spółce jawnej.

Poniżej odpowiedź naszych ekspertów.

Aktem prawnym, w którym uregulowane zostały kwestie dotyczące przekształceń jest ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U.2020.1526 t. j. z dnia 2020.09.04). Akt ów nie znajduje jednak zastosowania do przekształceń jednoosobowego przedsiębiorcy. Przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej jest zatem jedynie quasi-przekształceniem, zwanym często przekształceniem gospodarczym, a mającym swoje źródło w przepisach ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (dalej: „k.c.”) i oparte jest na transakcjach dotyczących przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55¹ k.c. Dlatego też używany w niniejszym zapytaniu termin „przekształcenie” rozumiany być winien wyłącznie jako przekształcenie gospodarcze, nie zaś prawne, które statuowane jest przepisami Kodeksu spółek handlowych.

Istnieją trzy metody przekształcenia gospodarczego:

1. likwidacja działalności gospodarczej i następne wykorzystanie uzyskanych w ten sposób środków w celu utworzenia spółki jawnej bądź wstąpienia do istniejącej już spółki jawnej;
2. dokonanie sprzedaży na rzecz istniejącej spółki jawnej prowadzonego przez siebie przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55¹ k.c. i następnie wstąpienie do tejże spółki w charakterze wspólnika;
3. dokonanie wniesienia - tytułem aportu - przedsiębiorstwa do spółki jawnej.

Pamiętać przy tym należy, iż jednoosobowy przedsiębiorca dokonujący przekształcenia prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej w spółkę jawną zobligowany jest do dokonania szeregu czynności, z jednoczesnym dopełnieniem obowiązków wynikających z takich ustaw jak: ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym, Kodeks spółek handlowych, a także Ordynacja podatkowa, ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawa o podatku od towarów i usług. Z uwagi na fakt, że w zapytaniu Użytkownik wyraźnie zaznaczył, że chce dokonać przekształcenia bez likwidacji działalności gospodarczej (m.in. ze względu na szereg obowiązków wynikających z ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług) nie będziemy omawiać pierwszego sposobu przekształcenia gospodarczego.

Drugim ze sposobów przekształcenia działalności jest  sprzedaż przedsiębiorstwa na rzecz spółki jawnej. W ramach tego przekształcenia dochodzi do przejścia składników przedsiębiorstwa określonych w art. 55¹ k.c., tj.

• oznaczenia indywidualizującego przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa),
• własności nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów oraz innych praw rzeczowych do nieruchomości lub ruchomości,
• praw wynikających z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz praw do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikających z innych stosunków prawnych,
• wierzytelności, praw z papierów wartościowych i środków pieniężnych,
• koncesji, licencji i zezwoleń,
• patentów i innych praw własności przemysłowej,
• majątkowych praw autorskich i majątkowych praw pokrewnych,
• tajemnic przedsiębiorstwa,
• ksiąg i dokumentów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Sprzedaż przedsiębiorstwa – zgodnie z art. 75¹ k.c. – winna nastąpić w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Jeżeli jednak w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość – sprzedaż musi nastąpić w formie aktu notarialnego.

Następnie przedsiębiorca, który dokonał sprzedaży prowadzonej przez siebie działalności, może wstąpić jako wspólnik do istniejącej spółki jawnej, wnosząc jako wkład środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży przedsiębiorstwa.

Wstąpienie do spółki wiąże się z koniecznością dokonania zmiany umowy spółki, jak i wpisania zmian do KRS. Kolejnym krokiem jest zlikwidowanie prowadzonej przez jednoosobowego przedsiębiorcę działalności. W tym przypadku brak jest obowiązku zapłaty podatku dochodowego oraz VAT od remanentu likwidacyjnego.

Sprawia to, iż i ta metoda przekształcenia posiada poważne mankamenty, a to z uwagi na fakt, iż na spółkę jawną nie przechodzą uprawnienia i obowiązki o charakterze publicznoprawnym; powstaje także znaczne zobowiązanie w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych.

Trzecia z metod przekształcenia gospodarczego charakteryzuje się tym, iż przedsiębiorca przystępuje do istniejącej już spółki jawnej bądź zakłada z inną osobą taką spółkę, wnosząc tytułem wkładu niepieniężnego (aportu) przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55¹ k.c. W praktyce oznacza to, iż przedsiębiorca będzie kontynuował prowadzenie działalności gospodarczej, jednakże w zmienionej formie prawnej, tj. jako wspólnik spółki jawnej. Konsekwencją takiej konstrukcji jest konieczność dokonania zmiany umowy spółki, jak i wpisania tychże zmian do KRS.

Przyjmuje się, iż przedsiębiorstwo powinno zostać wniesione do spółki według jego wartości zbywczej z dnia zawarcia umowy. W praktyce wygląda to tak, iż wartość aportu to uzgodniona przez wspólników wartość rzeczywista takiego wkładu niepieniężnego. Omawiana metoda jest często stosowana, a to z poniżej wskazanych przyczyn.

Czynność polegająca na wniesieniu przedsiębiorstwa jako aportu do spółki nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Niezwykle istotne znaczenie ma art. 93a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, zgodnie z którym spółka jawna, do której przedsiębiorca wniósł na pokrycie udziału wkład w postaci swego przedsiębiorstwa, wstępuje z mocy prawa we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki tegoż przedsiębiorcy. Podkreślić, jednakże należy, iż na następcę prawnego nie przechodzi NIP, co sprawia, iż niemożliwym np. będzie wykorzystanie przez spółkę kas rejestrujących stanowiących własność przedsiębiorcy.

Z kolei zgodnie z art. 10 ust. 2 pkt. 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych środki trwałe stanowiące przedmiot aportu nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

W dalszej kolejności należy zlikwidować prowadzoną przez jednoosobowego przedsiębiorcę działalność. Analogicznie jak w poprzedniej metodzie przekształcenia brak jest obowiązku zapłaty podatku dochodowego oraz VAT od remanentu likwidacyjnego.

Uznać należy, iż ta metoda przekształcenia jest najkorzystniejsza, w szczególności pod względem podatkowym.

Reasumując, przedsiębiorca, który zamierza przekształcić prowadzoną jednoosobowo działalność gospodarczą w spółkę jawną – winien przy wyborze jednej z trzech metod „przekształcenia gospodarczego” kierować się właściwą oceną swojej sytuacji faktycznej, własnymi celami i planami, jednakże w szczególności powinien przekalkulować każdą z opisanych metod, z uwzględnieniem kosztów, niezbędnych formalności, jak i przede wszystkim konsekwencji podatkowych.

Odnosząc się do pytania dotyczącego metody prowadzenia księgowości w spółce jawnej należy zaznaczyć że w spółki jawnej odrębną księgowość prowadzi spółka oraz każdy ze wspólników.  Zgodnie z ustawą z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości spółka jawna może prowadzić ewidencję księgową w postaci:

1. podatkowej księgi przychodów i rozchodów
2. zasad pełnej księgowości (księgi rachunkowe)
3. ewidencji przychodów, jeżeli wspólnicy wybrali opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.

Należy dodać, że Spółka ma obowiązek prowadzenia pełnej księgowości, gdy:

1. przychody netto spółki przekroczą 2 mln euro w danym roku,
2. wspólnikiem w spółce jest osoba prawna (na przykład spółka z o.o.) niezależnie od wysokości osiąganych przychodów.

Zatem w przedstawionym stanie faktycznym, dopóki przychody spółki jawnej nie przekroczą w danym roku kwoty 2 mln euro, zarówno w działalności gospodarczej będącej wspólnikiem jak i nowo powstałej spółce księgowość można prowadzić w formie podatkowej księgi przychodów i rozchodów

Wpisz nasz KRS 0000318482 w deklaracji podatkowej PIT.

Stan prawny na dzień: 01 grudnia 2021 r.

Akty prawne:

1. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U.2020.1526 t. j. z dnia 2020.09.04)
2. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U.2020.1740 t.j. z dnia 2020.10.08)
3. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U.2021.685 t.j. z dnia 2021.04.14)
4. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 2021.1128 t.j. z dnia 2021.06.24)
5. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U.2021.217 t.j. z dnia 2021.02.01)