Pozew składany przeciwko osobie mieszkającej poza granicami Polski

Zapytanie:

Jak wygląda proces doręczenia pozwu pozwanemu, który zamieszkuje poza granicami Polski?

Użytkownik serwisu zamierza pozwać osobę fizyczną, która czasowo zamieszkuje poza granicami Polski. Użytkownik dysponuje zarówno polskim oraz zagranicznym adresem pozwanego. Świadomy faktu, że składając pozew do właściwego sądu należy dołączyć odpis dla pozwanego, który powinien zostać mu doręczony przez sąd na wskazany w pozwie adres do doręczeń, użytkownik zastanawia się jak w takich przypadkach kwestię doręczenia z wątkiem zagranicznym reguluje polska procedura cywilna.

Odpowiedź:

a) Wskazanie adresu pozwanego to obowiązek powoda

Pozew musi spełniać warunki przewidziane przez przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1460 z późn. zm., dalej: „k.p.c.”) dla pierwszego pisma składanego w określonej sprawie cywilnej. Co za tym idzie, zgodnie z art. 126 § 2 pkt 1 k.p.c. pozew musi zatem zawierać oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron. W konsekwencji na powodzie spoczywa obowiązek zidentyfikowania i wskazania adresu pozwanego na etapie konstruowania powództwa.

Wraz z oryginałem pozwu, powód powinien złożyć również odpis pisma procesowego (oraz kompletu załączników) dla drugiej strony (art. 128 § 1 k.p.c.). Sąd powinien odpowiednio zaaranżować ich doręczenie pozwanemu.

b) Doręczenie wewnątrz granic Polski

W przypadku wskazania polskiego adresu pozwanego, po otrzymaniu pozwu oraz odpisu, sąd dokonuje doręczeń przez „operatora pocztowego” w rozumieniu (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1460 z późn. zm.), jak również osoby zatrudnione w sądzie lub sądową służbę doręczeniową. Sąd może również dokonać doręczenia za pośrednictwem komornika (art. 131 §1 k.p.c.).

Dodatkowo trzeba mieć na uwadze, że doręczenia dokonuje się w mieszkaniu, w miejscu pracy lub w dowolnym miejscu, gdzie zastanie się adresata (art. 136 k.p.c.). Dodatkowo, k.p.c. przewiduje również tryb „doręczenia zastępczego”, który realizowany jest jeżeli doręczający (przykładowo: listonosz, komornik, pracownik sądu) nie zastanie adresata w mieszkaniu. Może on wówczas doręczyć pismo sądowe dorosłemu domownikowi, a gdyby takowego jednak nie zastał – administracji domu, dozorcy domu lub sołtysowi, jeżeli osoby te nie są przeciwnikami adresata w sprawie i podjęły się oddania mu pisma.

W przypadku braku możliwości doręczenia pisma adresatowi wedle ogólnych reguł opisanych powyżej, pismo składane jest w placówce pocztowej operatora (bądź w urzędzie właściwej gminy). Jednocześnie umieszczone zostaje zawiadomienie o tym fakcie w drzwiach mieszkania adresata lub w oddawczej skrzynce pocztowej (tzw. „awizo”) ze wskazaniem gdzie i kiedy pismo zostało pozostawione, uzupełnione o treść pouczenia, wedle którego pismo należy odebrać w terminie siedmiu dniu od dnia umieszczenia zawiadomienia. W przypadku nieodebrania pisma, przesyłka sądowa „awizowana” jest raz jeszcze, w konsekwencji czego cały okres oczekiwania na odbiór pisma powinien liczyć sobie dwa tygodnie (art. 138 § 1 k.p.c.).

Jeżeli pozwany, pomimo dokonania powtórnego „awizowania” pozwu, nie odebrał pozwu, a w sprawie nie doręczono mu wcześniej żadnego pisma, przewodniczący zawiadamia o tym powoda, przesyłając mu przy tym odpis pisma dla pozwanego i zobowiązując do doręczenia tego pisma pozwanemu za pośrednictwem komornika. W takiej sytuacji powód może zachować się na dwa sposoby (wedle procedury wskazanej w art. 139¹ k.p.c.:

może, zgodnie z zarządzeniem sądu, zaaranżować dostarczenie przesyłki za pośrednictwem komornika, po czym w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia mu zobowiązania, o którym mowa powyżej, złożyć do akt potwierdzenie doręczenia pisma pozwanemu za pośrednictwem komornika,
zwrócić pismo do sądu i wskazać aktualny adres pozwanego lub dowód, że pozwany przebywa pod adresem wskazanym w pozwie.

Po bezskutecznym upływie terminu stosuje się przepis art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c., wedle którego sąd może zawiesić postępowanie z urzędu wskutek niewykonania przez powoda zarządzenia sądu, w wyniku czego nie było możliwe nadanie sprawie dalszego biegu.

c) Doręczenie zagraniczne

Co istotne w opisanej sprawie kodeks postępowania cywilnego przewiduje również możliwość doręczenia pisma osobie przebywającej za granicą listem poleconym za potwierdzeniem odbioru, jeżeli taki sposób doręczenia dopuszcza prawo państwa, w którym doręczenie ma nastąpić (art. 1133 § 1 k.p.c.).

Tak długo jak do Wielkiej Brytanii zastosowanie znajdują dotychczasowe warunki współpracy wewnątrzunijnej, należy mieć na uwadze brzmienie Rozporządzenia nr 1393/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. dotyczące doręczania w państwach członkowskich dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych ("doręczanie dokumentów") oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1348/2000 (Dz. U. UE. L. z 2007 r. Nr 324, str. 79 z późn. zm.). Dokument ten określa warunki doręczania dokumentów w sprawach cywilnych do adresatów zamieszkujących wewnątrz granic Unii Europejskiej. Zgodnie z jego przepisami każde państwo członkowskie może doręczać dokumenty sądowe osobom zamieszkałym w innym państwie członkowskim bezpośrednio drogą pocztową — listem poleconym za potwierdzeniem odbioru lub równoważną przesyłką (art. 14).

Co więcej, należy mieć również na względzie (w dalszej perspektywie procesu) regułę procesową, wedle której strona, która nie ma miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu albo siedziby w Rzeczypospolitej Polskiej lub w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, jeżeli nie ustanowiła pełnomocnika do prowadzenia sprawy zamieszkałego w Rzeczypospolitej Polskiej, jest obowiązana wskazać pełnomocnika do doręczeń w Rzeczypospolitej Polskie. Jeśli zaś tego nie zrobi, wówczas przeznaczone dla tej strony pisma pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia (art. 1335⁵ §1 i 2).

Polskie regulacje dotycząc doręczeń transgranicznych stanowiły również przedmiot analizy Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który w treści Wyroku z dnia 19 grudnia 2012 r. w sprawie o sygnaturze C-325/11 wskazał, że obowiązkiem państw członkowskich jest stosowanie się do przepisów Rozporządzenia tak, aby zapewnić adresatom pisma procesowego odpowiednie poszanowanie ich prawa do obrony. W konsekwencji pismo powinno zostać im doręczone, również pod zagraniczny adres.

W opisanym na wstępie stanie faktycznym powód staje zatem przed wyborem dotyczącym wskazania odpowiedniego adresu pozwanego. Jeśli w treści pozwu wskaże polski adres pozwanego, istnieje możliwość, że pozwany zostanie zobowiązany, po ewentualnej nieudanej próbie doręczenia (jeśli pismo nie zostanie odebrane np. przez domownika pozwanego), do zaaranżowania doręczenia przez komornika.

Porada została przygotowana przez prawników Kancelarii Gessel, Koziorowski Sp. k.

Podstawa prawna (stan na dzień 05.08.2020):

Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1460 z późn. zm.),
Rozporządzenie nr 1393/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. dotyczące doręczania w państwach członkowskich dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych ("doręczanie dokumentów") oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1348/2000 (Dz. U. UE. L. z 2007 r. Nr 324, str. 79 z późn. zm.)

Decyzja, postanowienie, wyrok

W dzisiejszym wpisie przybliżymy Wam podstawowe różnice pomiędzy rozstrzygnięciami organów wydawanymi w postępowaniu administracyjnym.

Do aktów administracyjnych wydawanych przez organy administracji publicznej, należą decyzje i postanowienia. W tabeli przedstawiliśmy również wyroki wydawane w postępowaniu administracyjnym.

Podstawowa różnica między decyzją (uregulowaną w rozdziale VII kodeksu postępowania administracyjnego, zwanego dalej KPA, art. 104-113) a postanowieniem (uregulowanym w rozdziale IX KPA, art. 123-126) dotyczy przedmiotu rozstrzygnięcia i zakresu wywoływanych skutków prawnych.

Zgodnie z art. 104 § 1 KPA organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, które rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji (§ 2) podczas gdy, zgodnie z art. 123 § 1 KPA, wydawane w toku postępowania przez organ administracji publicznej postanowienia dotyczą poszczególnych kwestii wynikających w toku tego postępowania, nie rozstrzygają jednak o istocie sprawy, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej (§ 2). W kwestii przedmiotu rozstrzygnięcia natomiast decyzja rozstrzyga o prawach i obowiązkach osób, które są stronami postępowania administracyjnego (art. 28 KPA) zaś postanowienie rozstrzyga o prawach i obowiązkach procesowych nie tylko stron postępowania, lecz także innych jego uczestników, np. świadków, biegłych.

Wyrok natomiast jest najważniejszą czynnością procesową sądu administracyjnego. Całe poprzedzające go postępowanie tego sądu stanowi przygotowanie do jego wydania. Jest orzeczeniem sądu administracyjnego rozstrzygającym sprawę sądowoadministracyjną co do istoty, chyba że przepis szczególny przewiduje, że sprawa administracyjna może być rozstrzygnięta innym orzeczeniem, np. postanowieniem NSA o rozstrzygnięciu sporu kompetencyjnego lub sporu o właściwość. Rozstrzygnięcie sprawy sądowoadministracyjnej oznacza uwzględnienie skargi lub jej oddalenie.

Jeżeli chodzi o warunki formalne poszczególnych aktów należy wskazać, że decyzja musi czynić zadość wymogom formalnym przewidzianym przez przepisy prawa procesowego. Art. 107 § 1-3 KPA wymienia składniki, które powinna zawierać prawidłowo wydana decyzja administracyjna. Zgodnie z art. 107 § 1 KPA będą to:

oznaczenie organu administracji publicznej,
data wydania,
oznaczenie strony lub stron,
powołanie podstawy prawnej,
rozstrzygnięcie,
uzasadnienie faktyczne i prawne (przy czym art. 107 § 3 wskazuje, że uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne – wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa),
pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie oraz o prawie do zrzeczenia się odwołania i skutkach zrzeczenia się odwołania,
podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego pracownika organu upoważnionego do wydania decyzji, a jeżeli decyzja wydana została w formie dokumentu elektronicznego – kwalifikowany podpis elektroniczny,
w przypadku decyzji, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego, sprzeciw od decyzji lub skarga do sądu administracyjnego – pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa, sprzeciwu od decyzji lub skargi oraz wysokości opłaty od powództwa lub wpisu od skargi lub sprzeciwu od decyzji, jeżeli mają one charakter stały, albo podstawie do wyliczenia opłaty lub wpisu o charakterze stosunkowym, a także możliwości ubiegania się przez stronę o zwolnienie od kosztów albo przyznanie prawa pomocy.